Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/99
VỢ CHỒNG NGƯỜI NƯỚC TỀ
Người nước Tề có hai vợ, vợ cả và vợ lẽ. Ngày ngày, chồng cứ sáng ra đi, tối đến mới về, mà hôm nào về, cũng no say phè phỡn. Hai vợ thường hỏi:
"Đi ăn với ai, mà đi luôn thế?
Anh ta nói. Ta đi ăn toàn với những bậc giàu có, sang trọng cả".
Một hôm, vợ cả bảo vợ bé: "Chồng ta chơi bời toàn những bậc giàu sang, mà sao không thấy một người nào giàu sang đến chơi nhà nhỉ? Ta thử dò xem chồng ta đi những đâu và chơi với những ai".
Hôm sau, vợ cả dậy sớm, lẻn đi theo chồng. Đi cùng làng này, xóm khác, chẳng thấy một người nào đứng lại, nói chuyện với chồng mình cả. Khi đi đến làng Đông Quách, trông có đám cất mả, người ta đang tê lễ, ăn uống, thì đánh thoáng một cái, đã thấy chồng lật đật lại đấy, xin những cơm thừa, canh cặn, ăn lấy ăn để. Ăn xong, lại ngong ngóng đi chỗ khác...
Bấy giờ chị ta mới rõ cái cách anh chồng ngày ngày no say là thế, tủi thẹn vô cùng, ngậm ngùi giở về; kể truyện cho vợ bé nghe, rồi than rằng: "Chồng là người trông cậy suốt đời, ai ngờ chị em ta gặp phải một người chồng đê mạt quá như thế!" Nói đoạn, hai người ngồi trông nhau ở giữa sân sụt sùi khóc. Ngay lúc ấy, anh chồng ngất ngưởng ờ đâu về, vẫn ra bộ làm kiêu với hai vợ, như những hôm trước.
Ôi! Đem con mắt tinh đời mà coi, thì ngày nay những kẻ cẩu công danh phú quí hồ dễ không mấy kẻ mà, ở nhà, vợ cả, vợ lẽ không thẹn, không tủi, không ngấm ngầm khóc với nhau như hai vợ người nước Tề này!
MẠNH TỬ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Toàn: hết thẩy.
- Kiêu: ngông nghênh khinh người.
- Công danh, phú quí: tiếng tăm, lừng lẫy, giàu có, sang trọng.
- Mạnh Tử: tên lả Kha, lúc nhỏ được mẹ hiền dạy bảo, lúc nhớn theo học thầy Tử Tư, lúc học thành đi du lịch các nước Chư hầu. về sau, biết đạo không thành, cùng làm sách với học trò là Nhạc Chính Khắc, Cõng Tôn sữu, Vạn Chương. Đời sau nhặt những câu Mạnh Tử đối đáp với học trò và các nước Chư hầu làm quyển Mạnh Tử, bảy thiên.
NHỜI BÀN[sửa]
Lấy đức, lấy tài, lấy học thức, đường đường, chinh chính mà được công danh phú quí thì còn gì bằng. Nhưng nịnh nọt, luồn cúi, làm những việc đê hạ, mất cả phẩm giá con người, để chen chúc vào đám công danh để cầu lấy chút phú quí, thì tưởng không còn gì đáng khinh hơn nữa! Thế mà đến lúc được còng danh, phú quí, lại còn vác mặt làm cao, ra dáng hách dịch, thiên hạ người ta biết ra, thì còn ai cho vảo đâu nữa Ị Tưởng rằng khuất một người để đè nén muôn nghìn người, nhưng dù người ta có e lệ bể ngoài, trong bụng người ta cũng không sao trọng được. Thầy Manh đặt ra câu chuyện người nước Tề này, thật ìà phơi bày được cái xấu xa của những kẻ quen thói cẩu công danh, phú quí, "hôn dạ khất ai, kiêu nhân bạch nhật“ (đêm khuya van lạy, ban ngày vênh váo) vào những thời buổi mạt tục vậy.
