Điều trị sốt rét

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Sốt rét thường là bệnh do muỗi mang ký sinh trùng sốt rét gây ra. Nếu không được điều trị, người bệnh có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Mặc dù hiện chưa có vắc-xin chống sốt rét nhưng điều trị là phương pháp hiệu quả trong việc chữa khỏi căn bệnh này. Điều trị bệnh thành công phụ thuộc vào khả năng nhận biết các yếu tố nguy cơ, triệu chứng và tiếp nhận điều trị càng sớm càng tốt.

Các bước[sửa]

Chẩn đoán sốt rét[sửa]

  1. Xác định nguy cơ mắc bệnh sốt rét.[1] Mặc dù một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn nhưng ai cũng có thể bị sốt rét. Bạn cần nhận biết yếu tố nguy cơ để biết bản thân có mắc bệnh không. Trong trường hợp rất hiếm, sốt rét có thể lây lan qua đường truyền máu hay cấy ghép nội tạng nếu nhân viên y tế sai sót trong việc sàng lọc người hiến tặng. Sử dụng chung kim tiêm cũng có thể lây bệnh. Tuy nhiên, vì sốt rét dễ lây nhất do vết muỗi cắn nên khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới thường có nhiều người mắc bệnh hơn.
    • Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ CDC đã đưa ra một danh sách cụ thể về nguy cơ mắc sốt rét theo từng quốc gia. [2] Những quốc gia có nguy cơ cao bị sốt rét gồm có Angola, Cộng hòa Cameroon, Chad, Côte d'Ivoire và Liberia, cùng nhiều quốc gia khác. Chủng sốt rét gây nguy hiểm nhất có ở châu Phi và Nam Sahara. [3]
    • Lưu ý rằng nguy cơ mắc sốt rét không chỉ có ở người dân sống ở những quốc gia này mà cả ở những người du lịch đến đây.
  2. Nhận biết triệu chứng nếu thuộc quốc gia có nguy cơ cao. Sốt rét thường ủ bệnh trong 7-30 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng. Nhưng nếu là khách du lịch từ quốc gia có nguy cơ thấp, có thể bạn phải uống thuốc phòng ngừa sốt rét trước khi đi. Nếu bị sốt rét ngay cả khi đã dùng thuốc, thuốc sẽ giúp làm chậm tiến triển của bệnh. Có thể mất vài tháng triệu chứng mới xuất hiện. [4] Để an toàn, bạn nên cảnh giác trong vòng một năm sau khi đến khu vực có nguy cơ cao. Luôn yêu cầu bác sĩ kiểm tra triệu chứng sốt rét trong vòng một năm sau khi đi du lịch.
  3. Nhận biết các loại sốt rét khác nhau. [4] Sốt rét thường xuất hiện ở một trong ba dạng: sốt rét không biến chứng, sốt rét nghiêm trọng và sốt rét tái phát. Sốt rét không biến chứng là loại phổ biến nhất nhưng người bệnh ít đến bệnh viện vì thường nhầm đó là cảm lạnh, cảm cúm hoặc bệnh nhiễm trùng đơn giản. Người dân ở khu vực nguy cơ cao thường nhận biết triệu chứng sốt rét không biến chứng và tự điều trị. Mặt khác, sốt rét nghiêm trọng có thể gây suy yếu cơ quan nội tạng và thậm chí tử vong. Sốt rét tái phát sau lần sốt rét đầu tiên thường không được chú ý vì bệnh thường không có triệu chứng nổi bật.
  4. Nhận biết triệu chứng sốt rét không biến chứng. [4] Sốt rét không biến chứng có thể xuất hiện theo từng đợt và thường kéo dài 6-10 tiếng. Trong từng đợt, bệnh nhân sẽ trải qua giai đoạn lạnh, giai đoạn nóng và sau đó là giai đoạn toát mồ hôi.
    • Trong giai đoạn lạnh, bệnh nhân sẽ thấy lạnh và run rẩy.
    • Trong giai đoạn nóng, bệnh nhân sẽ bị sốt, đau đầu và nôn mửa. Trẻ nhỏ có thể bị co giật.
    • Trong giai đoạn toát mồ hôi, bệnh nhân sẽ cảm thấy mệt mỏi và toát nhiều mồ hôi trong khi cơ thể trở về nhiệt độ bình thường.
    • Triệu chứng khác gồm có da có màu vàng và thở gấp.
  5. Cẩn thận với triệu chứng sốt rét nghiêm trọng. Nhiều bệnh nhân sẽ có triệu chứng không cụ thể như mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn, nôn mửa hoặc đau nhức người. [4] Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn ảnh hưởng đến cơ quan nội tạng, máu hoặc chức năng trao đổi chất, triệu chứng sẽ trở nên dữ dội hơn. Sốt rét nghiêm trọng có thể gây tử vong và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Đi khám bác sĩ hoặc gọi cấp cứu ngay nếu có triệu chứng:
    • Thay đổi hành vi bất thường
    • Mất nhận thức
    • Co giật
    • Thiếu máu (trông nhợt nhạt, cảm thấy rất mệt mỏi, chóng mặt hoặc nhịp tim tăng nhanh)
    • Nước tiểu có màu đỏ hoặc tối màu (do huyết sắc tố hemoglobin)
    • Khó thở
    • Quá trình đông máu bất thường
    • Huyết áp hạ thấp
    • Suy thận (đi tiểu ít, chân hoặc ngón chân sưng phù do tích nước, đau tức ngực)[5]
    • Đường huyết hạ thấp (đặc biệt là ở phụ nữ mang thai)
  6. Liên hệ với chuyên gia y tế.[6] Dù triệu chứng có xuất hiện hay không, bạn cũng cần cho bác sĩ biết bạn đã đến khu vực nguy cơ cao. Người bệnh ở khu vực nguy cơ cao thường chờ xem sốt rét không biến chứng có triển triển hay không, nhưng người bệnh ở khu vực nguy cơ thấp lại không nên làm như vậy. Nếu nghi ngờ bị sốt rét, bạn phải gọi ngay cho bác sĩ để được xét nghiệm và điều trị.
  7. Đăng ký xét nghiệm phết máu. [7] Để kiểm tra trong máu có mang ký sinh trùng gây sốt rét không, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu và phân tích trong phòng thí nghiệm. Dù cho kết quả xét nghiệm sinh thiết máu lần đầu cho kết quả âm tính với ký sinh trùng sốt rét, bác sĩ vẫn sẽ lặp lại xét nghiệm mỗi 8-12 tiếng trong vòng 36 tiếng.
    • Bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu nhanh để xác định có nguy cơ mắc sốt rét đáng kể không. Nếu xét nghiệm máu nhanh ban đầu là dương tính, bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hành xét nghiệm phết máu để xác nhận kết quả chẩn đoán.
    • Bác sĩ cũng sẽ xét nghiệm máu toàn bộ và kiểm tra chức năng gan cùng các cơ quan nội tạng khác.

Điều trị sốt rét[sửa]

  1. Tiếp nhận chẩn đoán và điều trị sớm. Nguy hiểm và gây chết người nhưng sốt rét cũng là bệnh dễ điều trị. Mặc dù hiện chưa có vắc-xin phòng ngừa nhưng điều trị sớm được chứng minh là rất hiệu quả trong việc chữa khỏi bệnh.[8] Điều trị thành công phụ thuộc vào việc bạn cần liên lạc với chuyên gia chăm sóc sức khỏe càng sớm càng tốt.
  2. Uống thuốc kê đơn.[9] Có nhiều thuốc điều trị sốt rét mà bác sĩ có thể lựa chọn. Bác sĩ sẽ chọn thuốc dựa vào loại ký sinh trùng sốt rét trong máu người bệnh, độ tuổi, người bệnh có đang mang thai hay không và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng bệnh. Hầu hết thuốc điều trị sốt rét đều là thuốc uống, nhưng bệnh nhân gặp biến chứng có thể cần dùng thuốc tiêm tĩnh mạch. Giống như bất kỳ loài sinh vật sống nào, ký sinh trùng sốt rét có thể thích nghi để chống lại thuốc, nhưng những thuốc dưới đây sẽ có tỉ lệ điều trị bệnh thành công cao:
    • Chloroquine (Aralen)
    • Quinine sulfate (Qualaquin)
    • Hydroxychloroquine (Plaquenil)
    • Mefloquine
    • Kết hợp giữa Atovaquone và Proguanil (Malarone)
  3. Nghỉ ngơi trong quá trình điều trị bệnh. [10] Tốt nhất, bạn nên nghỉ ngơi thật nhiều trong quá trình phục hồi. Vì các thuốc điều trị sốt rét có tác dụng phụ khác nhau. Tuy nhiên, tác dụng phụ thường gặp gồm có mờ mắt, buồn nôn, tiêu chảy, nôn mửa và đau bụng. Một số thuốc có thể gây ợ nóng, mất ngủ, lo lắng hoặc chán nản tinh thần, chóng mặt hoặc vấn đề trong khả năng phối hợp các chi.
    • Chú ý đến cơ thể để nhận biết tác dụng phụ và thông báo cho bác sĩ. Bác sĩ có thể kê thêm thuốc để chống lại tác dụng phụ.
    • Uống nhiều nước để phòng ngừa chứng ợ nóng.
    • Nước (chất lỏng) là yếu tố quan trọng khi người bệnh bị nôn mửa hoặc tiêu chảy. Cơ thể sẽ mất nước khi gặp những tác dụng phụ này và bạn cần bù nước để giữ cơ thể khỏe mạnh.
    • Tuân thủ chế độ ăn nhạt để điều trị đau bụng
    • Nghỉ ngơi và không làm việc quá sức nếu gặp khó khăn trong việc phối hợp các chi.
    • Bác sĩ sẽ giám sát để phát hiện dấu hiệu mất nước, thiếu máu và co giật. Bác sĩ cũng sẽ quan sát để nhận ra các biến chứng ảnh hưởng đến cơ quan nội tạng của người bệnh.
  4. Chờ cơn sốt dịu bớt.[11] Thuốc điều trị sốt rét rất mạnh và hiệu quả nhanh chóng. Nếu thuốc hiệu quả và người bệnh không gặp biến chứng, cơn sốt sẽ biến mất trong vòng 36-48 tiếng. Trong hầu hết trường hợp, vi khuẩn gây sốt rét sẽ hoàn toàn bị đào thải khỏi cơ thể trong vòng 2-3 ngày và người bệnh sẽ phục hồi trong 2 tuần.[8]
    • Bác sĩ sẽ tiếp tục xét nghiệm sinh thiết máu khi bạn đang được điều trị. Nếu phép điều trị thành công, lượng ký sinh trùng gây sốt rét trong máu sẽ giảm dần trong mỗi lần xét nghiệm máu.
  5. Uống thuốc Primaquine để phòng bệnh tái phát. [12][13] Cơn sốt rét đầu tiên đã biến mất nhưng bệnh vẫn có thể tái phát không thường xuyên trong nhiều năm sau đó. Mặc dù không có triệu chứng nổi bật nhưng người bệnh sẽ có triệu chứng giống cảm lạnh khi sốt rét tái phát. Vì vậy, ngăn ngừa bệnh tái phát là bước rất cần thiết. Primaquine là thuốc chống sốt rét thường được uống sau khi các thuốc khác đã tiêu diệt ký sinh trùng sốt rét trong máu.
    • Bạn sẽ bắt đầu uống Primaquine sau khi cơn sốt rét biến mất hai tuần.
    • Liều uống và thời gian uống sẽ dựa trên những yếu tố cụ thể: loại sốt rét bạn mắc phải và cơ thể phản ứng thế nào với thuốc điều trị. Thông thường, bác sĩ sẽ khuyến nghị uống thuốc trong vòng 2 tuần.
    • Tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Không tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc và nên uống thuốc theo đúng thời gian được kê đơn.
  6. Tránh để muỗi cắn.[14] Nếu sống ở khu vực nguy cơ thấp, bạn không nên di chuyển đến khu vực nguy cơ cao trong quá trình phục hồi sau bệnh sốt rét. Để bị muỗi cắn có thể dẫn đến hậu quả xấu. Nếu sống ở khu vực nguy cơ cao, hãy cố gắng bảo vệ bản thân càng nhiều càng tốt.
    • Mặc quần áo dài để che kín da, ngay cả khi thời tiết nóng.
    • Luôn thoa kem chống muỗi.
    • Nên lựa chọn kem chống muỗi có chứa DEET, Picaridin, tinh dầu khuynh diệp chanh (OLE) hoặc PMD, hoặc IR3535. Đọc kỹ thông tin trên nhãn sản phẩm để đảm bảo kem chống muỗi có chứa những thành phần hiệu quả này.
    • Đốt nhang muỗi để ngăn muỗi đến gần.
    • Nên ở những nơi có máy lạnh để tránh muỗi.
    • Giăng màn khi ngủ ở nơi có nhiều muỗi

Lời khuyên[sửa]

  • Nếu có thể, nên tránh cắm trại hoặc ở quá lâu tại những nơi có vũng nước đọng. Không để nước đọng trong chảo, nồi. Vòi nước hở cần được che kín. Muỗi thường lợi dụng những khu vực đọng nước để đẻ trứng.
  • Xịt côn trùng để giảm số lượng muỗi ở nơi mà bạn ở lâu.
  • Muỗi mang bệnh sốt rét thường tấn công vào buổi tối. Chỉ nên tham gia những hoạt động mà bạn sẽ được ở trong khu vực được bảo vệ vào buổi tối.
  • Khi chọn kem chống côn trùng, hãy chọn những sản phẩm chứa nhiều thành phần chống côn trùng trong thời gian dài. Ví dụ, kem chống côn trùng 10% DEET chỉ bảo vệ bạn trong 1-2 tiếng. Mặt khác, nghiên cứu cho thấy kem chống muỗi có thành phần DEET chiếm 50% có hiệu quả cao nhất, nhưng thời gian bảo vệ sẽ không kéo dài thêm ngay cả khi DEET chiếm hơn 50%.
  • Nếu có thể, hãy nghỉ ngơi ở nơi có máy điều hòa và được bảo vệ khỏi muỗi.
  • Mặc quần áo dài.
  • Trao đổi với bác sĩ về thuốc chống và phòng ngừa sốt rét nếu dự định đi đến nơi có nguy cơ cao.

Cảnh báo[sửa]

  • Nhiễm Plasmodium falciparum (một dạng bệnh sốt rét) nếu không được chữa trị kịp thời có thể gây co giật, rối loạn tinh thần, suy thận, hôn mê và tử vong.
  • Mua thuốc chống sốt rét trước khi đi du lịch. Nghiên cứu cho thấy ở khu vực nguy cơ cao, người ta thường bán thuốc "giả" hoặc kém chất lượng cho du khách.

Nguồn và Trích dẫn[sửa]

  1. ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/malaria/basics/causes/con-20013734
  2. ↑ http://www.cdc.gov/malaria/travelers/country_table/a.html
  3. ↑ http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/malaria.html
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 http://www.cdc.gov/malaria/about/disease.html
  5. ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/kidney-failure/basics/symptoms/con-20024029
  6. ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/malaria/basics/symptoms/con-20013734
  7. ↑ http://www.cdc.gov/malaria/diagnosis_treatment/microscopy.html
  8. ↑ 8,0 8,1 http://kidshealth.org/parent/infections/parasitic/malaria.html
  9. ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/malaria/basics/treatment/con-20013734
  10. ↑ http://www.nevdgp.org.au/info/travel/bots/antimalarial_se.htm
  11. ↑ http://www.malaria.com/questions/malaria-recovery-time-2
  12. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24163057
  13. ↑ hhttp://cid.oxfordjournals.org/content/39/9/1336.full
  14. ↑ http://www.cdc.gov/features/stopmosquitoes/
  • « Mới nhất
  • ‹ Mới hơn
  • Cũ hơn ›
Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Điều_trị_sốt_rét&oldid=143718”