Băng Sơn/Tản Văn/Mảnh sành
MẢNH SÀNH
Khi thời đại đồ nhôm, đồ nhựa chưa xuất hiện thì đồ đồng hằng quen thuộc hàng nghìn năm. Song song với đồ đồng của tầng lớp giàu sang phú quý, "ra hán vào hàn", lụa là gấm vóc.... thì con người gắn bó hàng ngày với đồ gốm, nói cách khác là đồ đất. Chiếc chum đựng tương, chiếc lọ đựng đỗ, cái vại đầy nước mưa, cái ang cho lợn ăn, chiếc bát đàn trong bữa cơm, chiếc bình hương men nâu, gọi là sành, màu da lươn, trên bàn thơ thiêng liêng, đến cái chậu hình nón cụt lật ngửa.... trong hàng vạn làng xã tre xanh lặng lẽ, trong đó là nhà cụ kị ta, ông bà ta, cho đến ta ra dời, từ đó bước chân đi....ai chẳng từng nâng trong tay mình một thứ đồ gốm, đồ sành, cũng là đồ đất- nào đó.
Quen thuộc và thành rẻ rúng, nên mới có câu đầy khinh thị và kiêu ngạo:
Chuông khánh còn chẳng ăn ai Huống chi mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre
Thưa vâng. Chuông bằng đồng, khánh bằng đá. Còn mảnh chĩnh, một mảnh vỡ nhỏ nhoi thì chẳng còn giá trị gì, nó lăn lóc, âm thầm, nó lặn chìm mất tăm, nó chết đi nơi gốc tre, bãi rác, trong bùn tối.... không còn ai một chút đoái hoài.
Ngoại trừ mảnh gốm trong ngôi mộ hình thuyền đào được trong khảo cổ là giá trị, vì nó nói được, còn ngoài ra đã là mảnh sành, mảnh chĩnh thì có khi còn oan uổng lúc nó cứa rớm máu bàn chân trần nên còn bị cái bực tức ném nó, quăng nó xa hơn.
Chiếc nồi hông đỏ au chì đi gánh nước chiều hôm. Cái niêu mốt thổi chút tấm đỡ lòng... khi rạn nứt may ra còn được làm chiếc nồi rang, lòng màu xám còn lưng áo đen kịt khói than, mùa đông thức dậy món ngô rang, hạt rẻ hay chút muối vàng.... còn chiếc bát đàn, cái ang, cái chĩnh.... lại trở về cùng đất, mảnh đất hoang sơ, chỉ lá tre và cỏ úa, chỉ cây cỏ sữa vú bò làm bạn....
Không hiểu những cung phi, hoàng hậu, phu nhân, mệnh phụ, có ai rửa mặt trong cái chậu sành hình nón cụt lật ngửa? Và những cái chậu ấy đã vỡ nát, đã nằm trong gốc luỹ tre nào. Chắc chắn lúc đó không có ai đi mua sắt vụn, nhôm vụn, nhựa cũ.... vậy có ai đi mua mảnh sành cũ không nhỉ?
Nơi ta đang ở, đang đi, nếu đào sâu lòng đất, mảnh sành nào hiện lên, sẽ nói điều gì về đất nước tổ tiên?
Bản quyền của tác giả Băng Sơn . Sưu tầm từ: website về Hà Nội
