Nghiên cứu khoa học về bệnh sốt rét
Hội
nghị
thượng
đỉnh
Liên
hiệp
quốc
về
bệnh
sốt
rét
(the
UN
Millennium
Development
Goals
Malaria
Summit)
vừa
diễn
ra
tại
New
York
(25/09/2008)
đã
thông
qua
bản
kế
hoạch
hành
động
toàn
cầu
với
mục
đích
giảm
thiệt
hại
của
bệnh
sốt
rét
và
tiến
đến
loại
trừ
hoàn
toàn
bệnh
dịch
này.
Mục tiêu loại trừ một bệnh dịch nào luôn là một nỗ lực phi thường và đôi khi là vô vọng. Tuy nhiên bản kế hoạch lần này khá chi tiết, tham vọng và tất nhiên rất tốn kém. Nguồn ngân sách chi dùng cho bệnh sốt rét đã tăng từ 250 triệu US$ năm 2004 đến 1,1 tỷ US$ năm nay và đang kêu gọi tăng lên 5 tỷ US$ mỗi năm cho đến tận 2020. Nguồn kinh phí cho khoa học cơ bản cũng nhờ đó tăng từ 265 triệu US$ (2003) lên 422 triệu US$(2007) và kế hoạch tăng gấp đôi (từ 750 - 900 triệu US$ đến 2018). Nguồn tài chính cung ứng này cũng đang bị chịu nhiều ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới hiện nay.
Việc cân bằng giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng luôn là chủ đề tranh cãi. Dự án giải mã genome của Plasmodium falciparum, ký sinh trùng chính gây bệnh sốt rét, đã cung cấp tư liệu quý cho quá trình tìm kiếm những dược phẩm và vaccine mới. Giờ đây. 2 genome của ký sinh trùng khác là P. vivax (gây tỷ lệ tử vong thấp hơn so với P. falciparum) và P. knowlesi (chủ yếu gây bệnh ở khỉ) sẽ bổ sung những hiểu biết là genome của P. falciparum bởi vì hơn một nửa số gene của nó hiện chưa rõ chức năng. Những nghiên cứu cơ bản về khả năng kháng thuốc của ký sinh trùng và khả năng kháng thuốc diệt côn trùng của muỗi luôn cần thiết để đem lại những kiến thức đầy đủ về quá trình nhiễm bệnh và lây truyền tự nhiên của sốt rét. Một trong những khám phá ấn tượng từ genome của P. falciparum là tính đa dạng trong việc biểu hiện gene và genome đã giúp ký sinh trùng lẩn tránh hệ miễn dịch của con người. P. falciparum có thể điều khiển mức độ biểu hiện gene của nó trong những trạng thái hoặc điều kiện sinh lý và trao đổi chất khác nhau. Điều này đã làm thay đổi những định hướng nghiên cứu về quá trình phát triển thuốc và vaccine sắp tới.
Những dược phẩm và vaccine cho bệnh sốt rét hiện nay đã hiệu quả và an toàn hơn so với những thập niên trước. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần tìm ra những phương cách tiếp cận và phát triển mới. Quỹ tài trợ Bill & Melinda, nhà tài trợ lớn nhất trong nghiên cứu bệnh sốt rét, đã loan báo nguồn tài trợ 168 triệu US$ để phát triển vaccine sốt rét thế hệ mới. Tuy nhiên, phần lớn nguồn tài trợ này lại dùng cho các nghiên cứu chuyển giao (translational research) và y tế. Nhiều nhà khoa học mong muốn các quỹ tài trợ sẽ có thể tập trung hơn cho các nghiên cứu cơ bản. Một bài học khác cũng được rút ra là cần xúc tiến hơn nữa việc trao đổi thông tin giữa các nhóm nghiên cứu để có thể chuyển giao và tập trung hiệu quả các nguồn tài nguyên, tránh việc lãng phí. Cũng cần thiết phải nhấn mạnh sự trưởng thành của cộng đồng nghiên cứu đến từ các nước thứ 3, chính nơi các bệnh dịch hoành hành. Điều này cần phải được thừa nhận rộng rãi và những hợp tác mới phải được tiến hành trên cơ sở tôn trọng và bình đẳng.
