Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/130
CHẾT ĐÓI ĐẦU NÚI
Khi Vũ Vương đem quân đi đánh vua Trụ, Bá Di, Thúc Tề, nghe thấy ra nắm dây cương ngựa, cản lại và nói rằng:
"Cha chết chưa chôn, mà đã chăm việc chinh chiến thế có gọi là “hiếu” được không? Bầy tôi giết vua để cướp nước, thê có gọi là “nhắn” được không?
Những người thân cận của Vũ Vương, tức giận, toan giết Bá Di và Thúc Tề. Thái Công can, nói rằng:
Không nên, hai ông là “người nghĩa”. Rồi bảo quân lính ôm hai ông mà đẩy ra.
Đến khi Vũ Vương đã lấy được thiên hạ của vua Trụ, thiên hạ ai củng tôn nhà Chu, Bá Di, và Thúc Tề, lấy việc nước mất làm xấu hổ, đến nỗi coi thóc gạo cũng là của nhà Chu, buồn bực không ãn nữa.
Hai ông lên ẩn ở núi Thú Dương làm bài ca Thái vi rằng:
"Ta lên núi Tây Sơn,
"Ta hát khóm rau vi.
"Kẻ bạo thay kẻ bạo,
"Còn biết phải trái gì!
"Đời cổ thoáng qua rồi,
"Biết đâu mà quy y,
"Than ôi! Đành chịu vậy
"Thật vận mệnh ta suy(1)".
Rồi hai ông không ăn, đành chết đói ở trên ngọn núi.
CHU SỬ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Bá Di, Thúc Tề: hai con vua Cõ Trúc đời nhà Thương.
- Hiếu: ăn ở hết lòng với cha mẹ khi người mất cũng như khi người còn.
- Nhân: thương yêu người mà không có chút gì tư tâm.
- Thân cận: người thân thiết gần gụi luôn bên mình.
- Thái công: tức là Lã Vọng, một người hiền thần nhà Chu, trước câu cá ở sống Vy, sau gặp vua Vãn Vương đón về, vua Vũ Vương đùng làm tướng.
- Người nghĩa: người chính trực khí khái.
- Vi: thứ cỏ sống hàng năm, dọc cao và thẳng, ngọn lá cuộn lại lúc còn non ăn được.
- Thái vi: hái rau vi.
- Thú dương: tức cũng là Tày Sơn tên núi ở về huyện Vĩnh Thanh tỉnh Sơn Tây bây giờ.
- Kẻ bạo thay kẻ bạo: đây nói vua Trụ đã bạo ngược, vua Vũ thay vua Trụ cũng là bạo ngược.
- Qui y: nương nhờ.
NHỜI BÀN[sửa]
Xem bài này, hoặc có nói: "Bá Di, Thúc Tề nắm ngựa mà can Vũ Vương là phải. Song can, mà người ta không nghe, sao không thi thân chết theo với nước, lại đi lên núi Thú Dương hái rau vi. Than ÔI! Sau ngày giáp tí (là ngày vua Trụ mất thiên hạ) Vũ Vương đã đánh được nhà Thương, núi Thú Dương có cỏn là đẩt của nhà Thương, rau vi ở núi Thú Dương có còn là đồ ăn của nhà Thương nữa hay không? Bả Di, Thúc Tề nhẩm lắm rồi I“ Nói như thế kể cũng có lý, nhưng có phẩn quá vẻ nghiêm khắc. Ta chỉ biết Bá Di, Thúc Tề thân cô mà dám ngăn cản thiên binh vạn mã, thế là trong lỏng rất can đảm, biết vua Trụ là người tàn bạo, mà cũng giữ một niềm thuỷ chung, thế là trung ái, bắt sự nhị quân, đáng tôn trọng quý báu biết chừng nào. vả chăng hăng hái mà liều chết, việc ấy còn dễ; chớ thung dung mà lảm điều nghĩa, việc ấy mới là khó. Bá Di, Thúc Tề lên ẩn trên núi mà còn để lại bài ca Thái vi, còn lưu lại hai tiếng "Hiếu, Nhãn“ lúc ra can Vũ Vương; thật là những bậc có thể phù thực được cương thường muôn đời khiến cho người sau ai xem đến truyện ngu ngoan cũng thành có trí thức, liệt nhược củng hoá ra cương cường mà có chí tự lập vậy.
