Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/136
DƯNG THƯ CỨU CHA
Thuần Vu Ý làm quan ở Tề Trung phải tội sắp đem hành hình, giải đến Trường An.
Ông không có con giai, chỉ sinh được năm cô con gái. Lúc bị bắt di, ông mắng con rằng:
- Đẻ con chẳng đẻ con giai, những khi nguy cấp thật không có ai đỡ đần công việc.
Người con gái út tên là Đề Oanh thương khóc theo cha đến Trường An, dưng tờ thư, đại ý nói:
... Cha tôi làm quan, cả miền Tề Trung ai cũng ca tụng là thanh liêm công bình, nay bất hạnh phải tội, thật là oan quá. Vả chăng tôi trộm nghĩ người đã chết thì không sống lại được, đã chém thì không liền lại được. Nên dù có muốn đổ lỗi, theo điều phải trở nên hay, nên tốt, cũng không có cách nào nửa. Tôi xin bán mình làm đứa ở chỗ quan phủ, chuộc tội cho cha, để cho cha tôi được tự tân...
Thư tâu lên vua. Vua xem, tha cho Thuần Vu Y. Rồi xuống chiếu, trừ các nhục hình.
SỬ KÝ HÁN VĂN ĐẾ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Hành hình: đem ra làm tội hay chém giết.
- Trường An: nơi đô thành đời cổ ở vào huyện Trường An, tình Thiểm Tây ngày nay.
- Nguy cấp: tai nạn đến nơi, khó lòng chống lại.
- Ca tụng: khen ngợi một việc gì.
- Thanh liêm: trong sạch không có tiểng xấu, không lấy của phi nghĩa.
- Quan phủ: tiếng gọi tóm cả nhà quan.
- Tự tân: tự minh hối lại mà sửa đổi thành hẳn như một người mới.
- Nhục hình: hinh làm cho đau khổ thân thể hay giết chết.
NHỜI BÀN[sửa]
Bên Phương Đông ta, thường tình cha mẹ vẫn quí con giai hơn con gái, vì cứ kể trong nhà, con giai bao giờ vẫn được việc hơn con gái, nhất là những khi nguy cấp. Nên Thuần Vu Ý đày tức mình mà gắt như thế cũng là phải. Nhưng Thuần Vu Ý có biết đâu là người con gái như Để Oanh thực là hết lòng với cha, cứu cha ra được ngoài vòng tội hình, lại có phần giúp đỡ được cả nhân dân trong nước, vì vua bỏ các nhục hình.
Thế mới hay con gái hay con giai cũng vậy mà thôi, quí hồ là ăn ở hết đạo với mẹ cha, giúp đỡ có ích cho xã hội, thì cũng là qúi giá không bên nào khinh, bên nào trọng. Cổ ngữ có câu:
"Gái mà chi, giai mà chi,
Con nào có nghĩa, có nghi là hơn"
Thực là phải lắm.
