Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/140
BỆNH QUÊN
Nước Tống có anh đứng tuổi, tự nhiên mắc phải bệnh quên: buổi sáng lấy gì của ai, buổi chiều đã quên; ngày nay cho ai cái gì, ngày mai đã quên; ra đường quên cả đi, ở nhà quên cả ngồi, trước có làm những gì, bây giờ đã quên hết, bây giờ đang làm gì, sau này cũng quên hết.
Cả nhà anh ta lấy làm lo. Xem bói không tốt, đi cúng không đỡ, đón thầy chữa thuốc cũng không khỏi.
Sau có ông đồ người nước Lỗ đến xin đảm, nói rằng chữa được.
Vợ người có bệnh hứa với ông đồ hễ chửa khỏi, thì chia cho nửa cơ nghiệp.
Ông đồ nói:
"Bệnh này bói không ra được, cúng không khỏi được, thuốc không chữa được. Nay tôi thử hoá cái tấm tính, biến cái trí lự anh ta, may mà khỏi chăng".
Nói đoạn, ông đồ liền sai lột áo để cho rét, thì thấy anh ta xin áo, sai cấm ăn để cho đói, thì thấy anh ta xin ăn, sai đem vào chỗ tối, thì thấy anh ta xin ra chỗ sáng.
Ông đồ hớn hở bảo con anh ta rằng:
"Bệnh chữa được, song môn thuốc của tôi bí truyền không thể nói cho ai biết".
Rồi ông đuổi cả người chung quanh đi, chỉ một mình ông ở với người có bệnh trong bảy ngày. Chẳng ai biết ông đồ chữa chạy ra thế nào, mà cái bệnh lâu năm như thế nhất đán khỏi phăng.
Khi anh có bệnh đã tỉnh như thường, anh liền nổi cơn giận, chửi vợ, đánh con, cầm giáo đuổi ông đồ.
Người ta bắt anh hỏi vì cớ gì mà giận như vậy, thì anh ta nói:
"Lúc trước ta có bệnh quên, thì trong lòng ta thản nhiên khoan khoái, giời đất có hay không, ta cũng chẳng biết. Nay ta hết bệnh, ta lại nhớ lại cả những việc vài mươi năm về trước, việc còn, việc mất, việc được, việc hỏng, việc thương, việc vui, việc yêu, việc ghét trong lòng lại muôn môi ngổn ngang, bời bời nổi lên vậy. Ta chỉ sợ sau này, những việc còn, mất, được, hỏng, thương, vui, yêu, ghét ấy cứ vướng víu trong lòng ta mãi mãi, thì bấy giờ dù muốn quên cả đi một phút, một nhát, liệu còn có được nữa chăng?
LIỆT TỪ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Tống: nước chư hầu đời Xuân Thu ở vào huyện Thương Khưu tỉnh Hà Nam bây giờ.
- Ông đồ người nước Lỗ: đây ám chỉ đức Khổng Phu Tử.
- Xin đám: nói với người ta để xin việc mà làm.
- Cơ nghiệp: tiếng chì chung cửa nhà, ruộng nương tiền của, đồ đạc.
- Hoá: đổi han tính này ra tính khác, hình nọ ra hình kia.
- Biến: cái gì đáng cuộc sống mà mất hẳn đi.
- Trí lự: cái lòng lo toan mưu tính các công việc.
- Bí truyền: để lại cho ai cái gì một cách bí mật không cho người khác biết.
- Nhất đán: một buổi dùng nghĩa chốc nhát.
- Thản nhiên: bằng phẳng thoáng nhẹ như không có gì.
- Khoan khoái: thư thái vui vẻ dễ chịu trong tâm thần.
NHỜI BÀN[sửa]
Lòng người đen trắng, việc đời đảo điên lắm nỗi ngang tai, trái mắt làm cho người ta không muốn trông, không muốn nghe, thậm chí đến không muốn biết đến, chỉ muốn quên sạch. Bởi thế mà Liệt tử thành ra chán đời, mới đặt ra câu chuyện này để tỏ hết cái nỗi bực tức trong lòng, ôi! Chẳng gì cái đời cổ tự Liệt tử cũng còn chất phác, mà còn khắt khe đáng chán như thế, huống chi là cái đời bây giờ là cái đời mỗi ngày gian trá thêm sinh, thì phỏng còn có gì làm cho người biết nghĩ đáng yêu, đáng quí nữa hay thôi.
Bản mẫu:Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhâ
