Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/161
HIẾU TỬ, TRUNG THẦN
Vương Tôn được bổ làm Thứ sử châu Ích. Quan Thứ sử trước ở đây là Vương Dương, lúc đi kinh lược trong hàng châu, qua một con đường núi nít cheo leo, than rằng:
- Thân ta là thân của cha mẹ ta. Ta nỡ nào xông pha vào những nơi nguy hiểm này.
Bèn quay lại, không đi, rồi cáo bệnh về nhà.
Lúc Vương Tôn đến thay Vương Dương, đi tuần phòng, cũng phải qua con đường ấy, hỏi nha lại rằng:
Có phải con đường này là con đường quan Thứ sử trước sợ không dám đi không?
- Nha lại thưa: Phải.
- Vương Tôn quát bảo xe cứ đi và nói rằng:
- Vương Dương trước là người hiếu tử, Vương Tôn đây là người trung thần.
HÁN THƯ VƯƠNG TÔN TRUYỆN
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Thứ sử: chức quan cai trị một châu, một quận đời cổ.
- Ích: tên một châu tức lả Tứ Xuyên đời này.
- Kinh lược: đi xét qua việc trị an trong hạt mình cai trị.
- Nguy hiểm. cheo leo, không được yên ổn vững vàng.
- Cáo bệnh: nhân có bệnh không làm được việc quan xin về nghỉ để chữa.
- Tuần phòng: đi tuần để phòng bị các sự xảy ra.
- Nha lại: những người theo làm việc tại dinh các quan.
- Hiếu tử: người con ăn ở hết lòng với cha mẹ.
- Trung thần: bầy tôi hết lòng đem thân giúp vua, giúp nước.
NHỜI BÀN[sửa]
Đối với gia tộc, Hiếu là trọng; đối với quốc gia, Trung là quí. Người ta ở đời, đáng nhẽ ai cũng phải cố giữ cho trọn niềm cả Trung lẫn Hiếu. Nhưng khốn có lắm cảnh ngộ khiến cho ta thực khó mà giữ cho cả Trung, Hiếu được lưỡng toàn: được hiếu thì mất trung, được trung thì mất hiếu.
Kể như bài này, Vương Dương vì gia tộc mà giữ thân cũng là phải, nhưng so với Vương Tôn, thì Vương Tôn có phần phải hơn. Vì cứ theo cái chủ nghĩa “ở đời thân ta không phải là của riêng của ta, lúc nhỏ là thân của cha mẹ, lúc nhớn là thần của quốc gia, lúc già là thân của thiên hạ, hậu thế trông mong vào đấy” thì lúc ta đã ra làm được việc cho nước, là chính lúc thân ta thuộc về quốc gia, ta há lại còn tiếc mà không làm cho trọn vẹn nghĩa vụ của ta đối với quốc gia hay sao!
