Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/191
TREO KIẾM TRÊN MỘ
Duyên Lăng Quí Tử sang sứ nước Tấn có đeo thanh bảo kiếm qua chơi với vua nước Từ.
Vua nước Từ ngắm thanh kiếm ra dáng thích, muốn xin mà không nói ra.
Duyên Lãng Quí Tử, vì còn phải đi sứ thượng quốc, tuy chưa dưng vua Từ được thanh kiếm ấy, nhưng trong tâm đã định cho.
Khi sang sứ Tấn xong, về qua Từ, thì vua Từ đã mất, đành tháo thanh kiếm đưa cho tự quân. Các người theo hầu ngăn lại, nói:
Thanh kiếm ấy là của báu của nước Ngô, không phải là thứ để tặng được.
Duyên Lăng Quí Tử nói:
- Không phải là ta tặng. Độ trước ta lại đây, vua Từ xem kiếm của ta, tuy chẳng nói ra, mà như dáng muốn lấy. Ta vì còn phải đi sứ thượng quốc, chưa dưng được. Tuy vậy tâm đã định cho. Nay vua Từ chết mà ta chẳng hiến thanh kiếm, thì ta tự dôi tâm ta. Tiếc kiếm mà dối tâm, người liêmll không chịu làm. - Nói xong, bèn tháo thanh kiếm đưa cho Tự quân.
- Tự quân nói: Tiên quân không có dặn lại việc ấy, tôi không dám nhận kiếm.
Quí Tử bèn đeo thanh kiếm vào cái cây ởmộ vua Từ rồi đi.
Người nước Từ ai cũng khen Duyên Lãng Quí Tử rằng không quên người thân cố, đem thanh gươm báu treo vào cây trên mộ.
TÂN TỰ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Tấn: nước nhớn thời Xuân Thu ở vào địa phận tỉnh Sơn Tây ngày nay.
- Bảo kiếm: thanh gươm quí báu.
- Từ: tức là quận Đông Hải ngày nay.
- Thượng quốc: tiếng gọi tên một nước to mạnh hơn mà mình phụ thuộc vào.
- Tự quân: vua mới lên ngôi.
- Liêm: phân minh, thẳng thắn.
- Tiên quân: tiếng để gọi vua cha đã mất.
- Thân cố: Thân bằng cố cựu.
NHỜI BÀN[sửa]
Lúc vua Từ có ý muốn lấy thanh kiếm thì Quí Tử không tự ý đưa được, vì công việc phải làm còn chưa xong. Đến lúc Quí Tử có thể tặng thanh kiếm được, thì vua Từ lại không sao nhận được nữa, vì đã thác mất rồi. Giá phải người tầm thường, xử vào cái địa vị Quí Tử, thì tuy trong bụng có điều hối hận, nhưng cũng tiếc thanh kiếm mà đem về nước. Nhưng Quí Tử vốn là người trong tâm đã nghĩ làm sao, thì phải làm cho kỳ được như thế mới nghe, cứ đem thanh kiếm treo tại mộ vua Từ. Người ta tuy khuất, nhưng lòng mình vẫn còn, mà mình không muốn rối lòng mình, thực là liêm lắm vậy. Chẳng bù với những kẻ đã tự mình dối mình lại đi dối cả thiên hạ, chẳng những mới có ý nghĩa đã có hẳn nhời hứa đinh nính mà rồi nuốt ngay nhời đi được.
