Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/50
CON CÒ VÀ CON TRAI
Nước Triệu toan đánh nước Yên. Tô Tần, vi nước Yên, sang nói với vua nước Triệu là Huệ Vương rằng :
"Vừa rồi tôi đi qua trên bờ sông Dịch Thuỷ, tôi trông thấy con trai đang há miệng phơi mình ở trên bãi, có con cò đâu đến, mổ ngay vào thịt trai. Trai liền ngậm miệng, cắp chặt lấy mỏ cò. Cò nói : "Hôm nay không mưa, ngày mai không mưa, thê nào trai củng phải chết. - Trai nói : Hôm nay không rút được mỏ, ngày mai không rút được mỏ, thế nào cò cũng phải chết". Hai bên gang nhau, chẳng ai chịu ai. Bỗng đâu có người đánh cá đi qua, trông thây, chộp được cả trai lẫn cò... Nay mà nước Triệu đem quân sang đánh nước Yên, nước Yên tất phải chống lại. Hai bên đánh nhau lâu, hại người, tốn của, chắc là suy yếu cả. Tôi e nước Tẩn thừa cơ ấy, đem quân chụp cả hai nước như người đánh cá chụp cả trai lẫn cò, thì lúc bâ'y giờ hối cũng không kịp. Dám xin nhà vua thử nghĩ kỹ lại xem".
Huệ Vương cho là nói phải, bèn đình việc đánh Yên.
CHIẾN QUỐC SÁCH
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Triệu : một nước thời Chiến quốc ở vào tỉnh Trực Lệ và Sơn Tây bảy giờ
- Yên. (xem bài số 45)
- Dịch Thuỷ : tên một con sông qua Trực Lệ
- Tần : nước mạnh đời Chiến quốc ở vào địa phận Thiểm Tây bây giờ.
- Thừa cơ. nhân dịp tốt.
-Hối : ân hận, ăn năn, khi mình đã nghĩ hay làm một việc gì không phải.
- Đỉnh. thối không làm việc gi nữa.
- Chiến quốc sách : bộ sách còn gọi lả Trưởng đoản' thư của Lưu Hướng đời Hán làm, ghi chép những việc về đời Chiến quốc.
NHỜI BÀN[sửa]
Trai, có vì găng nhau mà hai con cùng bị hại trong tay người đảnh cá. Cái bài “Bạng duật tương tri, ngư ông đắc lợi" này cũng như nhiều bài trong các sách tầy : "Con sò và hai người tranh nhau", "Con khỉ chia phó mát cho hai con mèo"... Đều có ý khuyên người ta không nên tranh giành chọi lẫn nhau. Hai nước tranh nhau, thì hao người, tốn của, tai hại đã đảnh. Hai người tranh nhau, thì tất sinh ra kiện cáo. Mà “võ phúc đáo tụng đình", thua được chưa biết thế nào, hãy biết có bao nhiêu thầy kiện, thầy cò, những phường tham nhũng ở giữa thừa cơ, dòm dỏ để cầu lợi, rất thiệt hại cho cả hai bên. Vậy ta chẳng nên găng nhau, chống nhau làm gì. Nhỏ thì tốn tiền, nhớn thì hại nhà, nhớn nữa thì hại nước. Ta phải lấy câu “Dĩ hoà vi quí“ mà CƯ xử, nhún nhường nhau là hơn.
