Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/74
TÌNH MẸ CON CON VƯỢN
Ở đất Vu bình có giống vượn lông đỏ như vang, V-/ nõn như tơ, trông xa nhấp nhánh rứt là ngoạn mục. Có hai mẹ con con vượn, mẹ thì khôn ngoan, tai quái, con thì ngây ngô, nhẹ dạ, nhưng lúc nào cũng đi liền bên vượn mẹ. Người đi săn không thể nào dử mồi, đánh bẫy được, mới lấy thuốc độc xát đầu mũi tên, rình lúc vượn mẹ vô ý, đem bắn vào. Vượn mẹ bị bắn, biết mình không thể sống được, vắt sữa ra rừng cho con uổng. Xong rồi lán ra chết. Người đi săn quay về phía vượn con, cầm roi quật vào cái xác vượn mẹ. Vượn con thấy thế, kêu gào thương xót, chạy ngay lại gần, người đi sãn bắt sông được. Lúc về nhà, cứ đêm đêm, vượn con nằm phục bên xác mẹ, thì mới yên; một đôi khi lại ôm lây kêu gào, vật vã rất thảm thiết. Không được mây hôm vượn con cũng chết.
Than ôi! Vượn là giống vật còn biết thương mẹ, liều chết với mẹ, huống chi là giống người lại nỡ nhẩn tâm quên mẹ, phụ lòng mẹ ư!
TỐNG LIÊM
GIÀI NGHĨA[sửa]
- Vũ bình: tên đất ở vào địa phận phủ Định Châu tỉnh Phúc Kiến bây giờ
- Ngoạn mục: trông vui mắt, thích mắt.
- Nhẫn tâm: nỡ lòng làm điều trái với tình, lý,
- Tống Liêm: người đởi nhả Minh học giỏi, nhớ nhiều, từ lúc trẻ đến lúc già, không có hôm nào dời quyển sách, văn chương dồi dào, làm sử nhà Nguyên 240 quyển.
NHỜI BÀN[sửa]
Vượn mẹ đến chết vẫn còn thương con thực là “người mẹ sinh ra chĩ để thương con". Vượn con thương mẹ đến nỗi phải chết, thực là "suốt đời mến mẹ". Hai mẹ con con vượn thực là ơáng khen và đáng làm gương cho những mẹ bát từ, những con bất tiếu, ở vào các thời đại phong hoá suy đồi.
