Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/83
MÃ VIỆN
Mã Viện mồ côi từ thuở nhỏ, tình cảnh rất nghèo khổ mà thật là người có đại chí. Thường khi nói truyện với người ta rằng:
"Làm tài giai lúc cùng khổ, chí càng phải bền; khi tuổi tác khí càng phải hăng".
Mã Viện ra công, ra sức cày cấy chăm nuôi không bao lâu giàu có hàng ức triệu. Mà hình như chưa được phỉ chí, thường nói với người ta rằng:
"Phàm làm nên giàu, mà có biết đem của thí chẩn cho ngưòi khốn cùng, thì mới là quý. Bằng không, thì chỉ là làm tôi tớ đồng tiền, suốt đời canh giữ, chớ có ích gì!"
Sau Mã Viện đem hết tiền của chẩn cấp cho người nghèo, rồi ra làm quan giúp vua Quang Vũ nhà Hán. Tuổi bấy giờ đã già, mà cứ hay xin đi đánh nam, giẹp bắc. Mồi khi thắng trận trở về, họ hàng bà con ra chào mừng đón rước, thì Mã Viện nói rằng:
"Làm tài giai, nên chết ở chốn biên thuỳ, lấy da ngựa bọc thây mà chôn mới là đáng trọng. Chớ ốm nằm xó giường, chết ở trong tay lũ trẻ nâng đỡ, thì có hay gì!"
HÁN SỬ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Mã Viện: người đời nhà Đông Hán sau được phong làm Phục Ba tướng quân.
- Đại chí: chí cả, làm được những công việc to.
- Thí chẩn: đem tiền của chu cấp cho kẻ nghèo khổ.
- Khốn cùng: khổ sở không còn có gì nữa.
- Quang Vũ: vua nhà Đông Hán (25-56 s. Th ch).
- Hán: đây là Đông Hán (25-194 s. Th. ch.)
- Biên thuỳ: chỗ hai nước giáp giới nhau.
NHỜI BÀN[sửa]
Đối với nước Nam ta, Mã Viện thực là một người cừu địch, đáng ghét. Nhưng ta cũng không nên, vì ghét, mà không biết đến cái hay của người.
- Như Mã Viện mồ côi nghèo khổ mà làm nên giàu có, là người có chí đáng khen.
- Giàu có mà biết dùng của, đem của cấp cho kẻ nghèo, lại là người có chí đáng trọng.
- Có tuổi mà vẫn đem thân ra chốn chiến trường để tận trung báo quốc, lại là một người có chí đáng phục, không phụ cái tiếng anh hùng "quắc thước". Một người cùng khổ yếu đuối mà làm nên phú quí, lúc phú quí lại hiểu được cái nghĩa phú quí nên làm thế nào thực chẳng đáng làm gương cho cả mọi người ru!
