Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/97
DÙNG CHÓ BẮT CHUỘT
Nước Tề có người xem tướng chó giỏi. Nhà láng giềng nhờ mua một con chó hay chuột. Một năm giời, anh ta mới mua được, bảo nhà láng giềng: "Con chó này tốt đấy".
Nhà láng giềng nuôi con chó mấy năm mà không thấy nó bắt chuột, mới nói chuyện với anh ta. Anh ta bảo: "Con chó tốt lắm đấy. Nhưng cái chí nó chăm bắt hươu, nai, cày, cáo, chớ không muốn bắt chuột. Bây giờ, muốn cho nó bắt chuột thì phải cùm chân sau nó lại".
Nhà láng giềng làm theo như thế, quả sau con chó hay bắt chuột.
LÃ THỊ XUÂN THU
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Nước Tề: (xem bài số 5).
- Chí: lòng chuyên để làm việc gì.
NHỜI BÀN[sửa]
Con chó trước không bắt chuột, là vì nó có tài bắt những hươu nai, không thèm bắt chuột; sau nó bắt chuột, là vì người ta đã cùm chân, hãm cái tài nó tại không cho chạy nhanh quá. - Cốt ý bài ngụ ngôn này nói kẻ có đại tài, mà đem dùng vào việc nhỏ, thì không được việc. Muốn cho dược việc, thì người dùng tất phải biết chế hạn cái tài ấy lại. Nên người có tài mà làm được việc, hay không được việc, là cốt ở người biết dùng hay không biết dùng mà thôi. Nhưng muốn cho người có cái tài to làm việc nhỏ, mà phải tàm cho mất cái tài to đi đã, thì chẳng đáng tiếc cho người có tài mà chẳng gặp thời ru!
