Hành Trang Khoa Học/Kích hoạt
Tương tự như phương pháp Thâu thập ngẫu nhiên, Kích hoạt là một kĩ thuật tư duy khá quang trọng. Tác động chính của phương pháp là đưa sự suy nghĩ ra khỏi các nền nếp tư duy cũ mà bạn thường dùng để giải quyết vấn đề.
Như đã giải thích trước đây, chúng ta tư duy bằng cách nhận thức các kiểu và phản ứng lại chúng. Các phản ứng đáp trả này dựa trên kinh nghiệm trong quá khứ và các mở rộng "có lý" từ các kinh nghiệm. Suy nghĩ của chúng ta thường ít vượt qua hay đứng bên ngoài của các kiểu mẫu cũ. Trong khi chúng ta có thể tìm ra câu trả lời như là một "kiểu khác" cuả vấn đề, cấu trúc não bộ sẽ tư động gây khó khăn cho chúng ta để liên kết các lời giải này.
Kích hoạt là một phương pháp dùng để giúp liên kết các kiểu tư duy khác nhau lại.
Lịch sử[sửa]
Phương pháp này được nghiên cứu bởi Edward de Bono, tiến sĩ Tâm lý học. Giáo sư tại các trường đại học Oxford, Cambridge, và Harvard. Đây là trang WEB cuả ông http://www.edwdebono.com/
Các Bước tiến Hành[sửa]
bước 1[sửa]
Hình chụp tượng thần Victoria
Ảnh này có giấy phép GNU được lấy từ en.wikipeidia.org
Hãy viết xuống nhiều mệnh đề ngớ ngẩn (không hợp lý lẽ, không dựạ trên lập luận khoa học và có thể phản khoa học hay đi ngược với thực tế thường nhật) một cách chủ ý, trong đó chúng ta cho phép các tình huống không thực. Các mệnh đề này cần thiết phải "ngu xuẩn" để tạo cú "sốc" (kích hoạt) cho hệ thống tư tưởng làm nó thoát ra ngoài những cung các suy nghĩ hiện có. Một khi chúng ta đã tạo ra các mệnh đề kích hoạt này, chúng sẽ làm ngưng các đánh giá phán quyết dể mà tạo nên ý kiến mới. Kích hoạt cung cấp những điểm khởi đầu nguyên thủy cho sự sáng tạo. Các ý tưởng cuả phương pháp này thuờng là các bước mở đầu cho những ý tưởng mới.
Cách xếp đặt ra những mệnh đề kích hoạt như vậy đã được thấy rất nhiều trong các công án thiền (Zen koans) và các dạng thơ Haiku (Nhật). Kĩ thuật này, làm giảm các sức ỳ tâm lý trì trệ trong bộ óc, đã được phổ dụng ở Đông Phương từ lâu nhưng đôi khi làm khó khăn cho lối suy nghĩ kiểu Tây phương.
Chẳng hạn như chúng ta đưa ra câu: "Nhà không nên có nóc!". Thông thường thì điều này không phải là ý kiến hay. Mặc dù vậy, ý này dẫn đến suy nghĩ về các ngôi nhà "mở nóc" hay các ngôi nhà nóc trong suốt. Và bạn có thể vưà ngủ vưà ... ngắm trăng. Còn nếu như bạn đã xem qua bộ phim "Xích Lô" thì hẳn bạn sẽ nhớ đến câu "người ta thì ngủ khách sạn 5 sao còn tao thi ngủ khách sạn ... ngàn sao" -- bạn cũng đã biến câu này thành thực tế vậy!
bước 2[sửa]
Khi đã tạo nên sự kích hoạt, bạn có thể dùng nó trong nhiều phương cách khác nhau bởi kiểm nghiệm:
- Các hậu quả, hiệu ứng cuả mệnh đề?
- Các lợi ích có thể nhận được?
- Tình huống đặc thù nào có thể làm cho nó trở thành lời giải bén nhạy?
- Các nguyên tắc, nguyên lý nào cần dùng để làm việc này và để nó hoạt động?
- Làm sao để nó hoạt động trong mọi thời điểm?
- Cái gì sẽ xãy ra nếu như một dãy các biến cố bị thay đổi?
- Vân vân
Bạn có thể dùng danh sách các câu hỏi trên như là 1 khuôn mẫu.
Thí dụ[sửa]
(Thí dụ này được làm ra để áp dụng vào các địa phương mà người dân có nếp sống thoải mái thu nhập cao nên không chắc áp dụng nổi cho các vùng nghèo)
Chủ tiệm cho thuê băng video muốn tìm ra phương pháp để cạnh tranh với Internet. Cô chủ bắt đầu với mệnh đề "khách hàng không nên trả tiền để mướn băng video"
Sau đó cô ta kiểm nghiệm các "kích hoạt" sau đây:
Các hậu quả: Cưả tiệm sẽ không có tiền thu nhập qua thuê băng và do đó phải có một nguồn thu nhập khác hơn. Phải làm cho việc muợn băng tại cửa tiệm được rẻ hơn là tải về máy các phim mướn trên Internet hay đặt cọc nó qua catalog.
Các lợi ích: Có nhiều người đến mượn băng video hơn. Nhiều người hơn sẽ ghé vào tiệm. Cửa tiệm sẽ thu hút khách hàng từ các tiệm cho thuê khác trong địa phương.
Tình huống: Cửa hàng cần có nguồn thu nhập thay thế. Có thể chủ tiệm sẽ bán các quảng cáo trong tiệm, hay là bán thêm "đồ nhắm", bán bia, nước ngọt, kẹo bánh, rượu và thức ăn nhanh. Điều này sẽ biến cưả hàng thành "tiệm tạp hoá kiểu mới". Chỉ cho người ta mượn băng sau khi đã phải "ngấm" qua 30-giây các mặt hàng quảng cáo hay là sau khi hoàn tất các bản câu hỏi nghiên cứu thị trường.
Sau khi dùng kích hoạt, chủ tiệm quyết dịnh "thử nghiệm" trong nhiều tháng. Cô ta cho phép khách hàng mượn miễn phí các "top-ten" băng mới ra lò. (nhưng dĩ nhiên khách hàng sẽ bị phạt tiền nếu họ trả băng trể) Cô chủ sẽ đặt các băng video phía đàng sâu trong cùng cuả cưả tiệm. Phiá trước sẽ đập vào mắt khách hàng những thứ hàng "hấp dẫn" khác (để dẫn dụ khách mua hàng) như là các mặt hàng kể trên. Như vậy, một người khách muốn mượn băng sẽ phải đi ngang qua và ngắm các món khác trước khi tới được quầy video. Ngoài ra, bên cạnh quầy trả băng, cô chủ chưng bán các mặt hàng "model" thấy được qua các phim này.
Bài tập[sửa]
Giả sử bạn là người có quyền hành trong địa phương, hãy thử dùng phương pháp kích hoạt để có thể quyên góp hữu hiệu được tiền bảo trợ quỹ khuyến học cho địa phương mà không vi phạm pháp luật hay các tiêu chuẩn đạo đức. Dĩ nhiên, bạn có quyền điều tiết (regulate) các luật lệ, chính sách mà địa phương bạn có ở mức chấp nhận được, mà không làm ảnh hưởng tới bất kì đời sống riêng tư của mọi người (trong và ngoài địa phương; các sự tham gia đóng góp nếu có đều là tự giác tự nguyện và đôi khi "đôi bên cùng có lợi" (win-win)
