Hernán Cortés
Bản mẫu:Infobox person Hernán Cortés de Monroy y Pizarro, Đệ nhất Hầu tước Valle de Oaxaca (Bản mẫu:IPA-es; 1485 – 2 tháng 12 năm 1547) là một Conquistador phục vụ cho Tây Ban Nha, người đã chỉ huy một đoàn thám hiểm gây ra sự sụp đổ của đế chế Aztec và đã chiếm được phần lớn đất đai Mexico cho quốc vương Castilla trong những năm đầu thế kỷ 16. Cortés là một trong những người đi đầu của thế hệ thực dân Tây Ban Nha đầu tiên đã thực hiện nên cuộc thuộc địa hóa châu Mỹ.
Sinh ra tại Medellín, Extremadura, xứ Castilla trong một gia đình tiểu quý tộc, Cortés quyết định kiếm kế sinh nhai ở Tân Thế giới. Ông tới Hispaniola và sau đó sang Cuba, nơi ông được ban encomienda (thái ấp), và sau một thời gian ngắn, Cortés trở thành thị trưởng một thị trấn nhỏ. Năm 1519, ông được bổ nhiệm làm đội trưởng chỉ huy đội viễn chinh thứ ba xâm nhập đại lục châu Mỹ, một đội thám hiểm mà ông góp phần tài trợ. Vì bất đồng với thống chế Cuba Diego Velázquez de Cuéllar, đội thám hiểm nhận lệnh đình hoãn vào phút chót. Dù vậy, Cortés kháng lệnh và tiếp tục cuộc hành trình. Bằng cách liên kết với nhóm bộ tộc này để chống bộ tộc kia Cortés liên tiếp chiến thắng. Ông cũng được sự cộng tác đắc lực của Marina, một nữ thổ dân đi theo thông dịch, khiến Cortés thấu hiểu tình hình chiến cuộc. Sau này Doña Marina đã sinh cho ông một người con trai.
Khi thống chế Cuba gửi sứ giả đến bắt Cortés vì tội bất tuân tiền lệnh, ông chống lại và cướp quyền chỉ huy, thâu nạp quân tháp tùng sử giả làm quân tiếp viện cho chính mình. Cortés còn viết tờ biểu dâng quốc vương Carlos I, xin triều đình yểm trợ thay vì cản trở cuộc hành quân.
Sau khi chinh phục được đế chế Aztec, Cortés được phong tước hiệu Marqués del Valle de Oaxaca (Hầu tước Thung lũng Oaxaca) trong khi phẩm hàm Virrey (Phó vương) cao quý hơn thì nhà vua dành tặng hoàng thân Antonio de Mendoza. Cortés hồi hương năm 1541 và sau đó qua đời lặng lẽ nhưng nhiều uẩn ức.
Mục lục
Thiếu thời[sửa]
Cortés sinh năm 1485 tại thị trấn Medellín, nay là Extremadura, Tây Ban Nha. Cha ông là Martín Cortés de Monroy sinh năm 1449 tại Rodrigo hoặc Ruy Fernández de Monroy và mẹ ông là María Cortés.[1]
Hernán Cortés được miêu tả là một đứa trẻ xanh xao theo tiểu sử giáo sĩ của ông, và ban ông Francisco López de Gómara. Ở tuổi 14, Cortés được đưa đi học tiếng Latin ở Salamanca.[2]
Sau 2 năm, Cortés, nghỉ học và trở về quê nhà ở Medellín, với sự động viên của cha mẹ ông để làm một nghề hợp pháp có thu thập. Tuy nhiên, với thời gian 2 năm ở Salamanca, cùng với thời gian dài được đào tạo và trải qua vai trò là công chứng viên, đầu tiên ở Seville và sau đó ở Hispaniola, đã cho ông có dịp tiếp cận với các mã pháp lý của Castile, điều này đã giúp ông biện minh cho cuộc chinh phục Mexico không phép.[3]
Chinh phục Mexico[sửa]
- Xem chi tiết: Tây Ban Nha chinh phục đế chế Aztec
Năm 1518 Velázquez ra lệnh ông thực hiện chuyến hành trình khám phá và tìm hiểu bên trong Mexico để thuộc địa hóa vùng đất này. Vào phút cuối, do sự căng thẳng cũ giữa Velázquez và Cortés, Velázquez đã thay đổi ý định và rút lại mệnh lệnh của mình. Cortés đã phớt lờ những mệnh lệnh và thẳng tiến, vào tháng 2 năm 1519, mở một cuộc binh biến. Cùng với khoảng 11 tàu, 500 đàn ông, 13 ngựa và một ít cannons, ông đã đổ bộ lên bán đảo Yucata thuộc lãnh thổ của Maya.[4] Ở đó, ông gặp một linh mục người Tây Ban Nha Geronimo de Aguilar, ông này đã sống sót sau một vụ đắm tàu và bị người Maya bản địa giam cầm một thời gian trước khi thoát ra được.[4] Aguilar đã học tiếng Chontal Maya trong thời gian bị giam giữ, và vì thế có thể phiên dịch cho Cortés. Vào tháng 3 năm 1519, Cortés chính thức tuyên bố vùng đất cho vua Tây Ban Nha. Ông dừng ở Trinidad để thuê thêm lính và tìm thêm ngựa. Sau đó ông đến Tabasco, ở đây ông gặp sự chống đối và đã chiến thắng trong trận chiến chống lại của người bản địa. Ông thu nhận 20 người phụ nữ da đỏ trẻ từ người bản xứ bại trận và cải đạo tất cả họ sang Thiên Chúa giáo.[5] Trong số những người phụ nữ này có La Malinche, sau này là mẹ của con ông Martín. Malinche biết cả hai thứ tiếng Nahuatl và Chontal Maya, do đó đã giúp Cortés thương thảo với người Aztec qua Aguilar. Thông qua La Malinche, Cortés đã biết được từ người Tabascan về sự thịnh vượng của đế chế Aztec.
Tháng 7 năm 1519, đội quân của ông chiếm Veracruz: bằng hành động này, Cortés đã bãi bỏ quyền thống đốc của Cuba để điều hành dưới sự chỉ đạo trực tiếp của King Charles.[4]
Chú thích[sửa]
- ↑ Machado, J. T. Montalvão, Dos Pizarros de Espanha aos de Portugal e Brasil, Author's Edition, 1st Edition, Lisbon, 1970.
- ↑ Hernán Cortés
- ↑ Hernan Cortés
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bernard Grunberg, "La folle aventure d'Hernan Cortés", in L'Histoire n°322, July–August 2007
- ↑ Crowe, John A. The Epic of Latin America. Los Angeles, California: University of California Press, 1992. 4th ed. p.75
Đọc thêm[sửa]
Nguồn sơ cấp[sửa]
- Cortés, Hernán. Letters – available as Letters from Mexico translated by Anthony Pagden. Yale University Press, 1986. ISBN 0-300-09094-3. Available online in Spanish from a 1866 edition.
- Díaz del Castillo, Bernal. The Conquest of New Spain – available as The Discovery and Conquest of Mexico: 1517–1521 ISBN 0-306-81319-X
- López de Gómara, Francisco. Hispania Victrix; First and Second Parts of the General History of the Indies, with the whole discovery and notable things that have happened since they were acquired until the year 1551, with the conquest of Mexico and New Spain University of California Press, 1966
- Prescott, William H. History of the Conquest of Mexico, with a Preliminary View of Ancient Mexican Civilization, and the Life of the Conqueror, Hernando Cortes
- Last Will and Testament of Hernán Cortés
- Letter From Hernan Cortes to Charles the V
Nguồn thứ cấp[sửa]
- Conquistador: Hernan Cortes, King Montezuma, and the Last Stand of the Aztecs by Buddy Levy 2008 ISBN 978-0-553-80538-3
- Myth and Reality: The Legacy of Spain in America by Jesus J. Chao. Culture/Society Opinion. ngày 12 tháng 2 năm 1992. The Institute of Hispanic Culture of Houston
- Crow, John A. The Epic of Latin America. 4th ed. New York: University of California P, 1992.
- Hernando Cortés by Jacobs, W.J., New York, N.Y.:Franklin Watts, Inc. 1974.
- The World's Greatest Explorers: Hernando Cortés. Chicago, by Stein, R.C., Illinois: Chicago Press Inc. 1991.
- León-Portilla, Miguel (Ed.) (1992) [1959]. The Broken Spears: The Aztec Account of the Conquest of Mexico. Ángel María Garibay K. (Nahuatl-Spanish trans.), Lysander Kemp (Spanish-English trans.), Alberto Beltran (illus.) (ấn bản Expanded and updated edition). Beacon Press. ISBN 0-8070-5501-8.
- Maura, Juan Francisco."Cobardía, falsedad y opportunismo español: algunas consideraciones sobre la "verdadera" historia de la conquista de la Nueva España" Lemir (Revista de literatura medieval y del Renacimiento) 7 (2003): 1–29.
- Passuth, László. The Rain God cries over Mexico
- Restall, Matthew. Seven Myths of the Spanish Conquest Oxford University Press (2003) ISBN 0-19-516077-0
- Hernando Cortés by Fisher, M. & Richardson K.
- Hernando Cortés Crossroads Resource Online.
- The Conquest of America by Tzvetan Todorov (1996) ISBN 0-06-132095-1
- Thomas, Hugh (1993). Conquest: Cortés, Montezuma, and the Fall of Old Mexico ISBN 0-671-51104-1
- White, Jon Manchip. (1971) Cortés and the Downfall of the Aztec Empire ISBN 0-7867-0271-0
Liên kết ngoài[sửa]
- Genealogy of Hernán Cortés
- Origin of the Surname Cortés
- Biography of Hernán Cortés
- The change of Hernán Cortés' self-image by means of the conquest
- Hernando Cortes on the Web – web directory with thumbnail galleries
- Conquistadors, with Michael Wood – website for 2001 PBS documentary
- Ibero-American Electronic Text Series presented online by the University of Wisconsin Digital Collections Center.
- Hernan Cortes - The Conquistador of the Aztecs; Informational Link Blog about the History of Cortes, the Aztecs along with a variety of sources, pictures and educational resources
- Latin American studies center, material on Cortés
- Fernand Cortez opera by Gaspare Spontini, Jean-Paul Penin
- "Cortes, Hernando" Belinda H. Nanney
- "Hernan Cortes, marques del Valle de Oaxaca", Encyclopædia Britannica
