Phòng tránh HIV và AIDS

Virus gây suy giảm miễn dịch ở người, hay HIV, là một tác nhân truyền nhiễm đã giết hơn 25 triệu người kể từ khi bắt đầu bùng phát dịch bệnh vào đầu thập niên 1980. Hiện nay có hơn 33,4 triệu người toàn thế giới bị nhiễm HIV hoặc AIDS, tức là đang ở giai đoạn cuối của HIV. Hiện nay chưa có cách chữa trị HIV và AIDS. Như vậy có nghĩa là việc phòng tránh là bước quan trọng nhất trong việc bảo vệ sức khỏe. Hãy đọc tiếp để tự trang bị cho mình kiến thức về cách mà HIV lây truyền và cách phòng tránh lây nhiễm.

Ảnh minh họa

Các bước

Hiểu về Sự lây nhiễm HIV

1. Hiểu về cơ chế hoạt động của virus HIV. Virus HIV xâm nhập và phá hủy các tế bào T hoặc CD4 trong máu - là các tế bào có nhiệm vụ chống lại các loại virus và vi khuẩn khác - khiến nạn nhân dễ bị nhiễm trùng và mắc bệnh. Virus HIV cần những tế bào T này để tự nhân lên, do đó chúng không thể sống sót ở những nơi không có các tế bào, như da và tóc.
   • Người nhiễm HIV được gọi là "người dương tính với HIV " hoặc "HIV+". Người bị "AIDS" là người đã mất hầu hết các tế bào CD4, hoặc hệ miễn dịch của họ đã bị hủy hoại, dẫn đến các bệnh "nhiễm trùng cơ hội" hoặc các bệnh ung thư có liên quan đến nhiễm trùng.
2. Nhận thức rằng HIV không lây truyền qua phần lớn các hình thức giao tiếp xã hội. Nói chuyện hay bắt tay với người có HIV là hoàn toàn vô hại, vì vậy bạn không nên lo lắng rằng người mình gặp gỡ có nhiễm HIV hay không. Virus HIV không sống được trong không khí, nước và hầu hết các vật chất bên ngoài cơ thể con người, do đó nếu ăn uống chung, bơi chung trong hồ bơi hay dùng chung bồn tắm với người có HIV đều không gây lây nhiễm.
3. Biết về cách lây nhiễm. Virus HIV lan truyền qua một số dịch tiết của cơ thể, nhưng không phải tất cả. Những dịch tiết đó là: máu, tinh dịch, dịch tiết từ đầu dương vật, sữa mẹ và dịch tiết âm đạo. Bất cứ sự tiếp xúc nào với các chất dịch ở trên đều có thể dẫn đến lây nhiễm HIV. Các phần dưới đây sẽ cho bạn những lời khuyên cụ thể về cách tránh tiếp xúc với các chất dịch đó trong mọi trường hợp, kể cả trong quan hệ tình dục.
   • Lưu ý rằng nước bọt và đờm dãi không chứa virus HIV. Điều này có nghĩa HIV không lây qua các hành động hôn, hắt xì, ho, trừ khi có một lượng máu nhìn thấy được trong các chất dịch đó. Ngay cả trong trường hợp đó thì việc tiếp xúc nhanh cũng ít có khả năng lây nhiễm.

Giảm Nguy cơ Lây nhiễm qua Đường tình dục

1. Giảm những yếu tố rủi ro trong quan hệ tình dục. Bạn ít có nguy cơ phơi nhiễm HIV nếu không hoạt động tình dục, giảm số lượng bạn tình, yêu cầu bạn tình xét nghiệm HIV, và/hoặc giới hạn quan hệ tình dục trong số bạn tình không bị nhiễm và không có quan hệ tình dục với ai khác ngoài luồng. Việc thực hiện một hoặc nhiều phương thức hoạt động tình dục trên là cách tốt nhất để giảm nguy cơ lây nhiễm HIV, nhất là khi kết hợp với việc dùng bao cao su như mô tả dưới đây.
   • Đưa bạn tình lâu năm đi xét nghiệm HIV trước khi quan hệ tình dục không dùng bao cao su. Một số đông người có HIV không biết họ đã bị nhiễm virus.
2. Tránh trao đổi các chất dịch cơ thể khi quan hệ tình dục. HIV có thể lây truyền qua quan hệ tình dục bằng miệng, âm đạo hoặc hậu môn nếu một hoặc nhiều người trong đó dương tính với HIV. Tuy nhiên, có những cách để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, tuy không thể hoàn toàn loại trừ. Luôn dùng bao cao su nam hoặc bao cao su nữ khi quan hệ tình dục với một bạn tình mới, với bạn tình gần đây không được xét nghiệm HIV, hoặc dùng bao cao su mỗi lần quan hệ tình dục nếu có nhiều bạn tình. Dùng màng chắn miệng hoặc bao cao su không có chất bôi trơn khi quan hệ tình dục bằng miệng với âm hộ hoặc hậu môn để tránh tiếp xúc trực tiếp với miệng.
   • Cảnh báo: Bao cao su Lambskin không ngăn được sự lây truyền, vì có những lỗ nhỏ li ti mà virus có thể vượt qua. Bao cao su bằng nhựa tổng hợp Polyurethane có thể không có hiệu quả ngăn ngừa cao bằng bao cao su latex.
3. Biết cách sử dụng bao cao su hiệu quả. Tập đeo và tháo bao cao su nam hoặc bao cao su nữ nhiều lần trước khi sử dụng lần đầu tiên. Bàn trước với bạn tình về việc dùng bao cao su để tránh bị ép quan hệ tình dục không dùng bao vào phút cuối cùng, và đảm bảo đeo bao cao su trước khi bắt đầu bất cứ hành vi tiếp xúc tình dục nào. Bóp vào đầu núm bao cao su nam trước khi đeo để chừa chỗ cho tinh dịch chảy vào. Đảm bảo không tiếp xúc với phần bao đã tiếp xúc với chất dịch của bạn tình khi tháo bao, đặc biệt là khi bạn bị đứt tay. Hãy làm theo các hướng dẫn dưới đây để sử dụng bao cao su an toàn nhất:
   • Không bao giờ xé bao cao su hoặc màng chắn miệng, không dùng sản phẩm quá hạn sử dụng, dùng lại hoặc dùng trên 20 phút một lần.
   • Bôi một lượng nhỏ chất bôi trơn gốc nước nếu cần thiết để bao cao su khỏi bị khô và rách. Không bao giờ dùng chất bôi trơn gốc dầu hoặc lotion vì có thể làm hỏng bao cao su.
   • Phải tháo bao cao su ra khi dương vật vẫn còn cương cứng, vì bao có thể tuột ra nếu dương vật đã hết cứng.
   • Bảo quản bao cao su trong bao kín, để ở nơi khô và tối. Thay bao cao su đã để trong ví hoặc trong xe hơi lâu hơn 1 hay 2 tuần.
4. Biết về các quan niệm sai lầm trong việc phòng tránh HIV. Có nhiều giai thoại và hiểu lầm về cách phòng tránh HIV khi quan hệ tình dục. Bạn hãy tìm hiểu sự thực để không bảo vệ bản thân bằng các phương pháp sai lầm đó. Bạn nên hiểu rằng bất cứ hình thức quan hệ tình dục nào với người dương tính với HIV đều dẫn đến nguy cơ lây nhiễm, và bao cao su là một trong những cách tin cậy nhất để giảm nguy cơ đó.
   • Bạn không thể ngăn ngừa lây nhiễm HIV bằng bất cứ phương pháp tránh thai nào khác ngoài bao cao su.
   • Bạn không thể loại trừ nguy cơ lây nhiễm bằng việc cắt bao quy đầu. Các nghiên cứu cho thấy việc cắt bao quy đầu phần nào giúp nam giới giảm nguy cơ lây nhiễm HIV từ phụ nữ có HIV dương tính. Tuy nhiên, việc này không đủ hiệu quả để coi là "quan hệ tình dục an toàn", và không chắc đã giúp ích trong quan hệ tình dục đồng tính nam, và không giảm được nguy cơ phụ nữ bị lây nhiễm HIV từ nam giới.
   • Không có thứ gì, ví dụ như chất bôi trơn đặc biệt, thuốc chống vi trùng hoặc vắc-xin có thể phòng chống được HIV. Chất bôi trơn chỉ giúp phòng HIV bằng cách ngăn ngừa bao cao su khỏi rách chứ không thể ngăn chặn được virus.
5. Biết những hành vi tình dục nào giảm được nguy cơ lây nhiễm, tuy không loại trừ được hoàn toàn. Mặc dù không có hành vi tình dục nào qua đường âm đạo, dương vật hoặc hậu môn là tuyệt đối an toàn, nhưng bạn có thể thực hiện những hành vi ít nguy cơ hơn nếu quyết định quan hệ tình dục với người có HIV. Quan hệ tình dục bằng miệng, nhất là miệng và bộ phận sinh dục nữ, ít nguy cơ lây nhiễm hơn các hình thức quan hệ tình dục khác, tuy nhiên các nghiên cứu vẫn chưa biết chính xác về mức độ của nguy cơ. Cho ngón tay hoặc sex toy vào hậu môn hoặc âm đạo cũng ít có nguy cơ lây nhiễm, miễn là ngón tay không có vết thương hở hoặc đau, và sex toy được rửa sạch trước khi dùng.

Tránh Lây nhiễm qua Kim tiêm

1. Ngừng tiêm chích ma túy nếu được. Bạn có thể bị lây nhiễm HIV nếu dùng kim tiêm đã được người có HIV sử dụng trước đó. Điều này luôn có thể xảy ra mặc dù kim tiêm trông có vẻ sạch. Nhiều loại thuốc tiêm gây nghiện, do đó người nghiện rất khó từ chối dù biết rằng kim tiêm đó không an toàn. Trường hợp này nên tham gia chương trình điều trị lạm dụng chất gây nghiện.
2. Không dùng lại hoặc dùng chung kim tiêm khi tiêm chích, xỏ lỗ tai, xăm thẩm mỹ hoặc xăm mình. Dùng kim tiêm mới, vô trùng mỗi lần sử dụng, hoặc yêu cầu thợ xăm không tái sử dụng kim xăm. Đảm bảo nhận kim tiêm từ các nguồn có uy tín. Không bao giờ sử dụng lại hoặc dùng chung bất cứ dụng cụ chuẩn bị tiêm thuốc nào, kể cả nước (vì có thể bị nhiễm máu có HIV). Sau khi sử dụng, vứt bỏ kim tiêm theo cách an toàn bằng cách bỏ trong chai kín, tốt nhất là chai không được tái chế hoặc không có giá trị sưu tập.
   • Một vài địa bàn có chương trình đổi kim tiêm miễn phí, theo đó người đổi có thể đem kim tiêm đã sử dụng để đổi kim tiêm sạch. Tìm trên mạng về thông tin của chương trình này ở khu vực bạn ở.
3. Khử trùng kim tiêm nếu bạn không có điều kiện tìm được kim tiêm sạch. Nếu không thể tìm được kim tiêm mới, bạn hãy rửa sạch và khử trùng kim đã sử dụng trước khi tiêm. Việc này không khiến cho kim tiêm an toàn mà chỉ giảm phần nào nguy cơ. Đầu tiên, bơm nước sạch đầy kim tiêm, lắc để đánh bật các chất máu cặn, sau đó bơm nước ra. Lặp lại nhiều lần cho đến khi không còn nhìn thấy vết máu. Sau đó, bơm đầy kim tiêm với một chất sát trùng như nước tẩy gia dụng, và để nguyên ít nhất 30 giây. Bơm ra và xả lại bằng nước để rửa sạch thuốc sát trùng.
   • Thuốc tẩy rửa bảo quản ở nơi ấm hoặc có ánh sáng mặt trời có thể hỏng và giảm tác dụng.

Phòng chống HIV với Vai trò Nhân viên Y tế hoặc Đồng đẳng viên Có HIV Dương tính

1. Giảm tiếp xúc nếu bạn làm việc với dịch tiết cơ thể. Chuyên viên y tế hoặc bất cứ ai tiếp xúc với các dịch tiết cơ thể có khả năng mang virus luôn phải cẩn thận khi làm việc. Không bao giờ lắp lại các vật nhọn (bơm kim tiêm, lưỡi trích, v.v…) sau khi dùng. Luôn vứt bỏ các vật nhọn trong thùng đựng trong suốt để tránh vô tình tiếp xúc. Sử dụng các phương tiện bảo hộ thích hợp (găng tay, áo bảo hộ, kính bảo hộ, v.v…) khi làm việc với máu và các dịch tiết khác. Luôn luôn coi máu và dịch tiết cơ thể như là đã nhiễm trùng.
2. Phản ứng khi bị phơi nhiễm. Dù bạn là nhân viên chăm sóc y tế hay là một người đã tiếp xúc trực tiếp với máu của bệnh nhân, hoặc bao cao su bị rách trong lúc quan hệ tình dục, điều quan trọng là ngay lập tức tìm sự tư vấn của bác sĩ. Xem phần Hành động phản ứng để biết thêm chi tiết.
   • Nếu đang mang thai hoặc bắt đầu có thai, hãy nói với bác sĩ về việc mang thai và tình trạng phơi nhiễm HIV để tìm cách giảm nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con.
3. Quan hệ tình dục an toàn. Nếu biết bạn tình có HIV, bạn nên cố gắng tìm hình thức gần gũi có nguy cơ lây nhiễm thấp nhất. Đeo bao cao su khi giao hợp hoặc dừng các hành vi tình dục khác không tiếp xúc với dịch tiết, như dùng ngón tay hoặc đồ chơi tình dục thay vì dùng các bộ phận khác của cơ thể. Xem "giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường tình dục" để biết thêm chi tiết.
4. Tìm hiểu thông tin nếu bạn muốn có con với người có HIV dương tính. Giảm thiểu nguy cơ phụ nữ hoặc em bé bị nhiễm HIV từ nam giới qua việc hiến tinh trùng. Nếu người phụ nữ có HIV, cân nhắc đến việc mang thai hộ. Việc sử dụng tinh trùng của người có HIV không được khuyến khích, nhưng cũng có thể xử lý chuyên môn để giảm nguy cơ nhiễm HIV, tuy không thể loại trừ hoàn toàn, trước khi thụ tinh trong ống nghiệm hoặc thụ tinh nhân tạo. Quan hệ tình dục không an toàn với người có HIV dương tính luôn có nguy cơ lây nhiễm cao nhất. Luôn nói với chuyên viên y tế trước khi quyết định làm việc này, và giới hạn hành vi tình dục ở thời điểm có khả năng thụ thai cao nhất trong chu kỳ rụng trứng của người phụ nữ.
5. Tham khảo bác sĩ về phương pháp điều trị dự phòng trước khi phơi nhiễm. Đây là cách điều trị phòng ngừa, còn gọi là PrEP, là một loại thuốc uống hàng ngày dành cho những người thường xuyên tiếp xúc với HIV, ví dụ như người thường xuyên có quan hệ tình dục với người có HIV dương tính. Thuốc này cũng được khuyến khích sử dụng cho bạn tình của người có nguy cơ lây nhiễm HIV. Thuốc không có hiệu quả 100%, và tốt nhất là nên kết hợp với các phương pháp đảm bảo an toàn khác như dùng bao cao su. Điều quan trọng là phải uống thuốc hàng ngày theo liều lượng được hướng dẫn, nếu không sẽ giảm tác dụng.
   • PrEP không dành cho bạn nếu bạn không thường xuyên tiếp xúc với HIV + dịch tiết cơ thể. Tuy nhiên, nếu có sự cố nào dẫn đến nguy cơ lây nhiễm HIV, hãy hỏi bác sĩ về điều trị dự phòng sau khi phơi nhiễm ngay sau khi xảy ra sự cố.

Phản ứng trong Trường hợp Có thể Đã Phơi nhiễm HIV

1. Liên lạc với bác sĩ để hỏi về việc điều trị dự phòng sau khi phơi nhiễm. Nếu bạn đã phơi nhiễm, hoặc lo ngại đã phơi nhiễm với dịch tiết nhiễm virus, bạn cũng có thể được điều trị dự phòng phơi nhiễm, hoặc PEP, một loại thuốc kháng HIV. Loại thuốc này nếu uống ngay sau khi phơi nhiễm (hoặc trong vòng 72 tiếng sau khi phơi nhiễm) có thể giảm đáng kể khả năng lây nhiễm HIV.
   • Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh khuyến cáo rằng thuốc này chỉ dùng cho người âm tính với HIV và bị phơi nhiễm với HIV. Việc lạm dụng thuốc này có thể dẫn đến những nguy cơ nghiêm trọng về sức khỏe. Mặc dù không chữa được HIV, nhưng nếu được sử dụng đúng cách, loại thuốc này có thể giúp người vừa phơi nhiễm không bị nhiễm HIV.
2. Quan sát các triệu chứng. Hai đến bốn tuần sau khi nhiễm, người có HIV dương tính thường có những triệu chứng như bệnh cúm, nhưng không nhất định xảy ra. Triệu chứng này được gọi là ARS (hội chứng nhiễm retrovirus cấp tính) và được mô tả là "bệnh cúm tồi tệ nhất”. Người nhiễm có thể bị sốt, đau họng, sưng hạch bạch huyết và phát ban. Những triệu chứng này có thể kéo dài đến 4 tuần. Hãy đi xét nghiệm ngay nếu bạn thấy có những triệu chứng này.
3. Xét nghiệm đều đặn. Xét nghiệm là cách duy nhất để biết tình trạng của bạn. Khi xét nghiệm, bạn thường được yêu cầu lấy máu, dù nước tiểu và dịch tiết cũng được sử dụng. Kết quả sẽ có trong vài ngày hoặc ít nhất trong khoảng 20 phút, tùy thuộc vào nơi và thời điểm bạn đến xét nghiệm. Nếu kết quả xét nghiệm của bạn là HIV+, có nghĩa là bạn đã bị nhiễm virus và phải được điều trị càng sớm càng tốt.

Tiếp nhận Điều trị HIV hoặc AIDS

1. Hiểu về khái niệm nhiễm HIV. Khi một người đã có HIV dương tính thì virus sẽ không bao giờ biến mất khỏi cơ thể của người đó. Tuy nhiên, việc điều trị y khoa vẫn có tầm quan trọng sống còn trong việc trì hoãn quá trình lây nhiễm có thể dẫn đến giai đoạn nghiêm trọng hơn nhiều gọi là AIDS. Các loại thuốc mới có khả năng làm chậm sự lan truyền của virus và giúp bệnh nhân dương tính với HIV có thể sống một cuộc sống tương đối dễ chịu tuy không thể trị khỏi bệnh. Việc lây nhiễm cho người khác vẫn là một mối lo, cho dù sức khỏe của người có HIV dương tính vẫn ổn định trong nhiều năm hoặc vài chục năm.
2. Hẹn gặp bác sĩ chuyên trị HIV hoặc AIDS. Tìm một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm (ID) trong khu vực bạn ở, hoặc nhờ bất cứ bác sĩ nào giới thiệu cho bạn một chuyên gia. Bạn nên biết rằng, dựa trên tình trạng của bạn, bác sĩ có thể yêu cầu bạn đến các bác sĩ khác, cũng như có thể xử trí các khía cạnh khác về sức khỏe của bạn. Nếu tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và được chăm sóc y tế đầy đủ, bạn có khả năng ngăn HIV phát triển thành AIDS và có một cuộc sống tương đối khỏe mạnh.
3. Chuẩn bị đến gặp bác sĩ. Liệt kê mọi lo âu, những thắc mắc, triệu chứng và các trạng thái sức khỏe khác của bạn. Việc này sẽ giúp bác sĩ dẫn dắt cuộc đối thoại với bạn. Một số cách điều trị có thể không thích hợp, vì vậy bác sĩ cần xem xét chế độ điều trị và các triệu chứng của bạn để đảm bảo đem lại lợi ích tối đa cho bạn. Bạn cũng nên dành thời gian trước cuộc hẹn để viết ra tất cả những lo âu và thắc mắc của mình. Có một chuyên gia để trò chuyện sẽ giúp bạn bớt stress, tìm được những nguồn thông tin giá trị và chuẩn bị cho các vấn đề có thể xảy ra trong tương lai.
   • Tìm hiểu những chẩn đoán cụ thể về tình trạng của bạn. Bạn nên nghiên cứu. Không có câu hỏi nào là không quan trọng. HIV là một bệnh làm thay đổi cuộc sống, và càng có nhiều thông tin thì bạn càng có khả năng đương đầu với tình trạng của mình.
4. Chấp nhận rằng việc tìm được phác đồ điều trị đúng cho bạn cần phải có thời gian. Cũng như nhiều bệnh khác, cần phải qua quá trình thử nghiệm và sai sót để tìm được các điều trị thích hợp. Bạn phải đảm bảo thông tin cho bác sĩ biết về mọi tác dụng phụ xảy ra với bạn vì đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn. Đừng nản lòng trong quá trình điều chỉnh. Một số tác dụng phụ có thể gây khó chịu, nhưng các loại thuốc mới có thể giúp tăng cường tăng cường sức khỏe toàn diện, lợi ích và tuổi thọ cho bệnh nhân HIV.
5. Giảm thiểu phơi nhiễm với các bệnh truyền nhiễm khác. HIV tác động đến hệ miễn dịch nên sẽ làm trầm trọng thêm bất cứ bệnh truyền nhiễm nào bạn mắc phải. Chú ý đề phòng trong mùa cúm hoặc nếu bạn cảm thấy mình có thể bị phơi nhiễm với virus.
6. Xây dựng hệ thống hỗ trợ. AIDS có thể là một bệnh gây tử vong. Nhiều người cần sự giúp đỡ khi đối phó với stress và tâm trạng bất an. Những nhân tố như các nhóm hỗ trợ cộng đồng, việc đối thoại cởi mở với gia đình, bạn bè và chuyên gia tư vấn có thể giúp bạn chống chọi với sự thăng trầm trong bệnh trạng của bạn.
7. Giảm nguy cơ phơi nhiễm cho người khác. Nếu bạn giữ bí mật về tình trạng HIV dương tính của mình như nhiều người cũng chọn làm thế, vậy thì trách nhiệm của bạn là cố gắng hạn chế phơi nhiễm cho những người không có HIV xung quanh bạn. Luôn luôn cho bạn tình tương lai biết rằng bạn có HIV dương tính và cho họ biết về các phương pháp phòng tránh trước khi thực hiện bất cứ hành vi tình dục nào. Cho phép họ tự quyết định cách tốt nhất.
8. Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. Uống tất cả các loại thuốc đúng giờ và không bỏ bất cứ liều thuốc nào. Qua việc này, bạn đảm bảo rằng "lượng virus" trong các dịch tiết cơ thể ở mức thấp. Điều này sẽ giúp bạn khỏe hơn và ngăn ngừa khả năng lây nhiễm cho những người xung quanh.
9. Tìm tư vấn của bác sĩ nếu bạn có thai. Nếu mang thai, bạn hãy nói chuyện với bác sĩ về các lựa chọn. Tuy không có vắc-xin hay thuốc chữa khỏi bệnh này, nhưng có những cách điều trị có thể áp dụng để giảm khả năng lây truyền virus từ mẹ sang con trong suốt thai kỳ, khi chuyển dạ và nuôi con bằng sữa mẹ. Dù không có hiệu quả 100%, nhưng chắc chắn giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm.

Bài liên quan

• Phát hiện thuốc điều trị ung thư phổi có thể tiêu diệt tế bào nhiễm HIV
• Siêu kháng thể tiêu diệt 99% chủng virus HIV
• Hệ miễn dịch của bò có khả năng chống virus HIV
• Đã chữa khỏi hoàn toàn bệnh AIDS trên động vật
• Sống một lối sống lành mạnh

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›