Thay
Trời
giáo-hóa,
Hoàng-thượng
truyền
rằng:
Làm
việc
trọng
nhân
vì
nghĩa,
cốt
là
yêu
đám
lương-dân.
Cất
quân
hỏi
tội,
cứu
đời,
trước
phải
trừ
loài
tàn-bạo!
Thử
xét
nước
nhà:
Đại
Việt.
Vốn
là
xứ-sở
văn-minh.
Cõi
bờ
của
sông,
núi
đã
chia.
Phong-tục
của
Bắc,
Nam
cũng
khác.
Từ
Triệu,
Đinh,
Lý,
Trần,
đã
dựng
thành
một
nước;
Cùng
Hán,
Đường,
Tống,
Nguyên,
đều
làm
chúa
một
phương.
Dù
mạnh
yếu
có
lúc
không
đều;
Nhưng
hào-kiệt
chưa
đời
nào
thiếu!
Cho
nên:
Triệu
Tiết
thích
lớn
mà
mau
mất!
Lưu
Cung
tham
công
mà
hóa
thua!
Mã
Nhi
đã
chết
ở
bể
Bạch-đằng!
Toa
Đô
lại
tù
ở
ải
Hàm-tử!
Xét
về
đời
trước,
Gương
đã
rõ
ràng!
Gần
đây
vì
họ
Hồ
phép
ngặt,
lệnh
phiền;
Đến
nỗi
khiến
dân
nước
lòng
lìa,
dạ
oán.
Giặc
Minh
dòm-dỏ,
bèn
mượn
thế
tàn
dân!
Lũ
nịnh
gian-tham,
nỡ
cam
lòng
bán
nước!
Đẩy
con
đỏ
xuống
hang
tối!
Thui
dân
đen
bằng
lửa
nồng!
Dối
trời,
lừa
người,
mẹo
bày
ra
có
nghìn
muôn
cách!
Tràn
quân,
gây
chuyện,
ác
chứa
lại
ngót
hai
mươi
năm!
Trái
nghĩa,
hại
nhân,
lẽ
Trời
Đất
tưởng
chừng
tắt
hẳn!
Thu
nhiều,
lấy
nặng,
lợi
núi,
chầm,
vét
chẳng
sót
đâu!
Kẻ
khai
mỏ
vàng
thì
đào
non,
đãi
cát,
mà
nước
độc
dám
nài.
Người
lấy
ngọc
trai
thì
lặn
biển
dấn
thân
mà
rồng
thiêng
chẳng
quản.
Giết-hại
vật
thì
dệt
ra
lưới
bắt
chim
trả!
Quấy
rối
dân
thì
đặt
ra
bẫy
bắt
hươu
đen!
Bọn
long-đong
côi-cút,
đều
không
tìm
được
chỗ
nương
thân!
Dù
sâu,
bọ,
cỏ,
cây,
cũng
không
biết
có
ngày
vui
sống!
Béo
nanh,
miệng,
bao
phường
kiệt-kiệt,
rút-bòn
máu-mủ
sinh-linh!
Đẹp
đền-đài
khắp
ngã
công,
tư,
hoài-phí
công
trình
xây-dựng.
Nơi
châu-quận,
thuế-sưu
nặng
lắm!
Miền
nhà
quê
khung-cửi
sạch
không!
Tháo
biển
Đông
cho
cạn
sông,
không
đủ
để
gột
hết
dơ!
Chặt
núi
Nam
cho
trụi
tre,
không
đủ
để
chép
hết
tội!
Thần,
Dân
đều
phải
căm
giận!
Trời,
Đất,
lẽ
nào
cớ
đúng!
Ta,
cất
bước
núi
Lam:
Nương
thân
nội
cỏ.
Nghĩ
thù
nước,
Trời
không
chung
đội!
Thề
giặc
ngoài,
thế
chẳng
sống
đôi!
Vò
đầu,
nát
ruột,
kể
đã
hơn
mười
năm!
Nếm
mật,
nằm
chông,
nào
phải
mới
một
sớm!
Quên
bữa
chỉ
vì
lòng
tức-bực,
sách
lược-thao
thường
vẫn
đọc,
bàn.
Theo
xưa
mà
nghiệm
việc
đời
nay,
lẽ
hưng-phế
kỹ-càng
suy-xét.
Tấm
lòng
khôi-phục.
Thức,
ngủ
không
quên!
Quân
nghĩa
ta
mới
nổi
lúc
đầu,
Thế
giặc
nó
chính
đương
còn
mạnh.
Khốn
nổi:
tuấn-kiệt
như
sao
buổi
sớm!
Nhân-tài
như
lá
mùa
thu!
Bên
mình
thua,
chạy,
đã
thiếu
tay
sai;
Trong
trướng
tính-toan
lại
ít
người
giúp.
Nhưng
sốt
ruột
cứu
bầy
dân-chúng,
thường
bồn-chồn
muốn
đánh
sang
Đông;
Nên
sắp
xe
đợi
bậc
hiền-tài,
vẫn
thành-kính
bỏ
không
phía
Tả.
Thế
nhưng:
mờ-mịt
như
trông
ra
bể,
người
có
thấy
ai!
Vội
vàng
hơn
vớt
đắm
đò,
ta
nào
nản
dạ!
Giận
lũ
giặc
chưa
đến
ngày
tuyệt
diệt!
Thương
nước-nhà
còn
đương
bước
long-đong!
Cơm
Linh-sơn
chịu
thiếu
hàng
tuần!
Quân
Côi-huyện
không
còn
thành
đội!
Chắc
trời
muốn
thử
người
để
giao
cho
công-việc;
Nên
Ta
càng
gắng
chí,
để
vượt
khỏi
gian-nan!
Vỉ
bẻ
làm
cờ,
dân
cầy-cuốc
nổi
theo
tứ
phía!
Rượu
hòa
thêm
nước,
quân
cha-con
vốn
dốc
một
lòng!
Đánh
người
hoặc
nhân
lúc
hở
cơ,
yếu
đè
được
mạnh!
Bày
kế
thường
đặt
quân
mai
phục,
ít
địch
nổi
nhiều.
Rút
lại:
lấy
đại-nghĩa
mà
diệt
lũ
hung-tàn;
Lấy
chí-nhân
mà
thay
được
phường
cường-bạo.
Quân
Đồ-bằng
sấm
vang,
chớp
nhoáng!
Giặc
Trà-lạn
nứa
chẻ,
tro
bay!
Hăng-hái
vì
thế
tăng
thêm;
Tiếng-tăm
từ
đó
lừng-lẫy!
Lũ
Trần
Trí,
Sơn
Thọ,
vía
tan
theo
gió!
Bọn
Lý
An,
Phương
Chính,
sống
tạm
từng
hơi!
Thừa
thắng
đuổi
dà,
chiếm-cứ
được
thành
Tây-kinh
trước.
Kén
tài
tiến
đánh,
thu
phục
hết
đất
Đông-đô
xưa!
Ninh-kiều
máu
chảy
thành
sông,
tanh
lây
muôn
dặm!
Tốt-động
thây
nằm
đầy
nội,
để
thối
nghìn
thu!
Lý
Lương
là
sâu
mọt
dân,
ta
đã
đem
phanh
xác!
Trần
Hiệp
là
tay
chân
quân
giặc,
cũng
bị
bêu
đầu!
Vương
Thông
dẹp
loạn
mà
nơi
cháy
lại
cháy
thêm.
Mã
Ánh
gỡ
đòn
mà
kẻ
giận
càng
giận
dữ!
Trí
đã
cùn,
sức
đã
kiệt,
chúng
bó
tay
đợi
chết
biết
sao!
Phá
bằng
mưu,
công
bằng
lòng,
ta
không
đánh
mà
được
là
thế.
Tưởng
chúng
tất
biết
nghĩ
và
đổi
bụng-dạ.
Nào
ngờ
còn
gây
chuyện
để
thêm
tội-tình.
Gieo
tai-vạ
cho
kẻ
khác,
chỉ
chấp
theo
ý-kiến
riêng
mình.
Làm
trò
cười
cho
người
đời,
bởi
tham
được
thành
công
chốc
lát.
Xui-khiến
thằng
nhãi
ranh
Tuyên
đức,
không
chán
dụng
binh!
Bèn
sai
phường
tướng
khổ
Thạnh,
Thăng,
đem
dầu
chữa
cháy!
Tháng
chín
Đinh-mùi
Liễu
Thăng
tự
dẫn
quân
do
Ôn-khâu
tiến
đánh.
Tháng
mười
năm
ấy,
Mộc
Thạnh
cũng
chia
ngả
từ
Vân-nam
kéo
sang.
Ta:
Trước
đã
kén
quân
phục
nấp
nơi
hiểm-yếu,
đánh
cho
tan
đội
tiên-phong.
Sau
lại
cho
kỳ-binh
chẹn
lối
đi
về,
cắt
cho
đứt
đường
lương-thực.
Ngày
mười-tám,
mắc
mưu
ở
ải
Chi-lăng,
Liễu
Thăng
đã
bị
ta
đánh
bại!
Ngày
hai-mươi,
thua
trận
ở
núi
Yên-ngựa,
Liễu
Thăng
lại
bị
ta
chém
đầu!
Ngay
hai
mươi
lăm,
Bảo-định-bá
là
Lương
Minh,
trận
vỡ
phải
liều
mình.
Ngày
hai
mươi
tám,
Thượng
thư
Tào
là
Lý
Khánh
kế
cùn
tự
đâm
cổ!
Ta
đã
tiến
đâu
được
đấy!
Nó
liền
giở
giáo
đánh
nhau,
Kế
đó
thêm
quân
bốn
mặt
để
bao
vây!
Hẹn
đến
trung
tuần
tháng
mười
là
diệt
hết!
Bèn
sai
các
tướng
nanh-vuốt,
Đem
theo
những
lính
hùm-beo,
Voi
uống
mà
cạn
nước
sông!
Dao
mà
đủ
lở
đá
núi!
Một
trận
mà
băm
kình,
chém
ngạc!
Hai
trận
mà
xẩy
nghé,
tan
đàn!
Tưới
tổ
kiến
bằng
thế
nước
tràn!
Rung
lá
khô
bằng
làn
gió
mạnh.
Đô-đốc
Thôi
Tụ
quỳ
gối
mà
đưa
lễ;
Thượng-thư
Hoàng
Phúc,
trơ
mặt
mà
nộp
mình!
Xác
chết
đầy
cả
đường
Lạng-sơn,
Lạng-giang!
Máu
chảy
đỏ
cả
nước
Bình-than,
Xương-thủy!
Muôn
dặm
gió,
mây,
đổi
màu
ảm-đạm!
Hai
vầng
nhật,
nguyệt,
ánh-sáng
lu
mờ!
Quân
Vân-nam
bị
ta
chẹn
lối
ở
Lê-quan,
tự
ngờ
sợ,
bàng-hoàng,
mà
vỡ
cả
mật!
Bọn
Mộc
Thạnh
bị
ta
đánh
bại
ở
Cần-trạm,
tự
giầy
xéo,
tan
vỡ,
chỉ
thoát
được
thân!
Lãnh-câu
máu
chảy
trôi
chầy,
nước
sông
khóc
thảm!
Đan-xá
thây
chồng
bằng
núi,
cỏ
nội
đẫm
hồng!
Quân
cứu
hai
đường,
chưa
kịp
quanh
chân
đã
vỡ!
Giặc
tàn
các
ngả,
cùng
nhau
cởi
giáp
xin
hàng!
Tướng
giặc
bị
tù,
thú
sa
bẫy
đã
vẫy
đuôi
xin
mạng!
Oai
thần
không
giết,
Trời
chí
công
nên
mở
lượng
hiếu
sinh!
Bọn
Tham-tướng
Phương
Chính,
Nội-quan
Mã
Kỳ,
cấp
trước
cho
hơn
năm
trăm
thuyền,
vượt
bể
rồi
mà
vẫn
hồn
xiêu,
vía
lạc.
Bọn
Tổng-binh
Vương
Thông,
Tham-chính
Mã
Ánh,
về
nước
rồi
mà
còn
lòng
khiếp
người
run!
Nó
đã
tham
sống,
sợ
chết,
mà
thực
bụng
giảng
hòa.
Ta
lấy
toàn
quân
là
hơn,
để
cho
dân
nghỉ
sức.
Chẳng
những
mưu-kế
thực
sâu-xa
tột
bực!
Mà
cũng
xưa
nay
chưa
nghe
thấy
bao
giờ!
Non
sông
rày
đã
khác
xưa!
Xã-tắc
từ
đây
yên
vững!
Ánh
Ác,
Thỏ
tối
rồi
lại
sáng!
Lẽ
Kiền-khôn
cùng
mãi
phải
thông!
Để
gây-dựng
nền
thái-bình
cho
muôn
đời!
Để
gội-rửa
nhục
vô-cùng
cho
cả
nước!
Cũng
là
nhờ
Trời,
Đất,
Tổ-tông
linh-thiêng,
đã
ngấm-ngầm
phù-hộ
mà
được
như
thế
này!
Than
ôi!
Mảng
giáp
dẹp
yên
hết
cả,
gây
được
nên
công-nghiệp
phi
thường.
Bốn
phương
phẳng-lặng
từ
nay,
bảo
cho
biết
cuộc
đời
đổi
mới.
Bá
cáo
thiên-hạ,
Đâu
đấy
đều
hay!
