Biển Việt Nam đứng trước nguy cơ bị ô nhiễm như thế nào?

BÁO ĐỘNG ĐỎ VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG BIỂN

Việt Nam có diện tích đất liền khoảng 330.000km2 và một vùng biển đặc quyền kinh tế khoảng trên 1.000.000km2. Khu vực bờ biển, cũng như các đảo có vị trí địa lý rất trọng yếu đối với phát triển kinh tế và an ninh, quốc phòng. Trên biển có trên 3.000 đảo lớn nhỏ, hai quần đảo là Trường Sa và Hoàng Sa. Các đảo và quần đảo là điểm tựa vững chắc cho bố trí thế trận phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ an ninh chủ quyền trên biển. Nhiều đảo có thể xây dựng thành các trung tâm kinh tế đảo và dịch vụ cho các hoạt động khai thác biển xa. Bờ biển nước ta kéo dài trên 3.260km, đây là những tiền đề cho phép hoạch định một chiến lược biển, phù hợp với xu thế phát triển của một quốc gia biển.

Ảnh minh họa

Biển thực sự là phần lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam, là di sản thiên nhiên của dân tộc, là chỗ dựa tinh thần và vật chất cho người dân Việt Nam hôm nay và mai sau. Tuy nhiên thực trạng về ô nhiễm môi trường (ONMT) biển đang là vấn đề báo động đỏ. Có thể nêu lên một số vấn đề chính như sau:

1. Du lịch tràn lan - Nuôi trồng thuỷ sản bất hợp lý

Theo điều tra của Viện Hải Dương học, một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn tới tình trạng ONMT ven biển là hiện tượng nuôi thuỷ sản tràn lan, không có quy hoạch. Tại các tỉnh từ Quảng Ninh đến Quảng Bình, trên 37.000ha đã được khai thác đưa vào nuôi trồng thuỷ sản (chiếm 30-35% diện tích nước mặn lợ). Trước đây, người dân thường chỉ nuôi quảng canh, ít sử dụng thức ăn và hoá chất độc hại. Gần đây, phần lớn cơ sở đã đi vào nuôi trên quy mô công nghiệp dẫn tới các nơi cư trú sinh vật, bãi đẻ, bãi giống bị huỷ diệt, dịch bệnh xuất hiện tràn lan... Hơn nữa, tình trạng ONMT còn do các địa phương khai thác, sử dụng không hợp lý các vùng đất cát ven biển dẫn tới việc thiếu nước ngọt, xói lở, sa bồi bờ biển với mức độ ngày càng nghiêm trọng. Việc khai thác bằng đánh mìn, sử dụng hoá chất độc hại làm cạn kiệt nhanh chóng nguồn lợi thuỷ sản và gây hậu quả nặng nề cho các vùng sinh thái biển. Các hoạt động du lịch có ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sinh thái, cảnh quan tự nhiên của biển. Điển hình là Vườn quốc gia Cát Bà với 5.400ha mặt nước, được coi là khu bảo tồn biển đầu tiên của Việt Nam với nhiều khu dự trữ tài nguyên sinh thái biển lớn. Nhưng từ một hòn đảo khá đẹp và trong lành, Cát Bà đã bị biến thành một hòn đảo “tạp” kể từ khi được đưa vào khai thác du lịch và nuôi trồng thủy sản. Những khu du lịch, những khu nuôi cá lồng bè, khu đánh bắt cá... tất cả đều được quy hoạch “bám” ra mặt biển. Theo thống kê, mỗi ngày có hàng nghìn tấn rác được đổ trực tiếp ra biển.

Còn tại TP du lịch Hạ long (Quảng Ninh), tình trạng ô nhiễm mặt nước ven biển xảy ra ngày càng nghiêm trọng bởi các làng chài trên biển. Chỉ tính riêng tại Vịnh Hạ Long hiện có tới hàng chục làng chài lớn nhỏ đang “tọa lạc” trên biển. Tại các làng chài thải toàn bộ rác sinh hoạt xuống mặt biển chưa qua xử lý, rất khó thu gom, dẫn tới một số xuồng lạch đã xảy ra hiện tượng tắc dòng chảy vì rác. Ngoài ra, diện tích nuôi trồng thủy sản ở Quảng Ninh hiện đã lên trên 15.000ha/năm, phần lớn là những khu nuôi quảng canh nên nước thải đều đổ trực tiếp ra biển.

2. Dân số tăng và nghèo khó

Biển và vùng bờ là nơi giàu có và đa dạng các loại hình tài nguyên, cũng như chứa đựng tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng. Bởi vậy, đây cũng là nơi tập trung sôi động các hoạt động phát triển của con người: trên 50% số đô thị lớn, gần 60% dân số tính theo đơn vị cấp tỉnh, phần lớn các khu công nghiệp và khu chế xuất, các vùng nuôi thủy sản, các hoạt động cảng biển - hàng hải và du lịch sẽ được xây dựng ở đây đến năm 2010. Tỷ lệ tăng dân số ở vùng này cũng thường cao hơn trung bình cả nước.

Đi kèm các hoạt động trên là sự gia tăng di dân tự do, tăng nhu cầu sử dụng tài nguyên thiên nhiên và hình thành thói quen tiêu thụ tài nguyên lãng phí. Kết quả đã gây sức ép rất lớn đến môi trường đô thị, khu dân cư ven biển, làm suy giảm và suy thoái tài nguyên biển và vùng ven bờ. Trong khi vùng biển gần bờ nước ta hầu như còn rất ít tôm cá, thì cuộc sống của khoảng 600.000 ngư dân và gia đình họ vẫn cần có cá hàng ngày và bản năng tồn tại vẫn buộc họ phải khai thác nhiều cá tôm hơn. Người ngư dân nghèo gác thuyền, bỏ nghề đánh bắt ven bờ trong lúc chưa có sinh kế thay thế, cho nên đại bộ phận vẫn nghèo khó và cuối cùng cũng phải quay về vùng biển xưa, phải tăng cường khai thác cạn kiệt nguồn lợi để hy vọng tăng thêm thu nhập cho gia đình mình. Kết cục họ đã rơi vào một vòng luẩn quẩn: nhu cầu sinh kế - khai thác quá mức - cạn kiệt nguồn lợi - nghèo khó (Hình - 1).

3.Lối sống giản đơn và dân trí thấp

Khác với trong đất liền, cơ cấu dân cư ven biển từ nhiều nguồn, họ đến từ tứ xứ, thậm chí có một bộ phận dân cư ngoài đất Việt. Họ vốn là những người nghèo, chấp nhận xa quê đến vùng ven biển hoặc các đảo nước ta tìm kế sinh nhai. Họ tụ tập thành các "vạn chài", đối mặt hàng ngày với tính khốc liệt của biển cả, sống với sóng nước và cột chặt cuộc đời với con thuyền, nên tư duy người vạn chài hết sức giản đơn, xem sản vật bắt được là sự ban tặng của biển trời. Cứ thế, khái niệm bảo vệ nguồn lợi và môi trường biển dường như vẫn còn xa vời với họ. Tập quán và phong tục sống của cư dân ven biển nói chung và ngư dân nói riêng đến nay còn lạc hậu, học vấn thấp do không có điều kiện học tập.

Cũng vì thế mà nhận thức về môi trường và tài nguyên biển của đại bộ phận dân cư ở đây vẫn còn thấp kém. Hành vi và cách ứng xử của họ với các hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên rất hạn chế, chưa thành thói quen tự giác. Thực tế quản lý cho thấy, không thay đổi nhận thức của người dân, không cải thiện sinh kế cho họ, không lôi cuốn được họ tham gia vào quá trình quản lý, thì tài nguyên và môi trường biển tiếp tục bị khai thác huỷ diệt. Do vậy, quản lý môi trường và tài nguyên biển, không phải là quản lý tập trung vào "con cá, con tôm" mà là quản lý hành vi của con người và điều chỉnh các hành động phát triển của chính con người!

4. Thể chế và chính sách còn bất cập

Biển và vùng bờ biển nước ta là nơi tập trung các hoạt động kinh tế khác nhau và vẫn chủ yếu được quản lý theo ngành. Theo cách quản lý này, các ngành thường chú trọng nhiều hơn đến mục tiêu phát triển kinh tế, các mục tiêu xã hội và môi trường ít được ưu tiên, đồng thời chỉ chú ý đến lợi ích ngành mình ít chú ý đến lợi ích ngành khác. Kết quả là tính toàn vẹn và tính liên kết của các hệ thống tự nhiên vùng bờ nói trên bị chia cắt, mâu thuẫn lợi ích trong sử dụng tài nguyên vùng này ngày càng tăng, ảnh hưởng đến tính bền vững của các hoạt động phát triển ở đây.

Liên quan đến quản lý biển và vùng bờ có nhiều cơ quan quản lý khác nhau, nhưng vẫn còn chồng chéo về chức năng và nhiệm vụ, trong khi có những mảng trống bị bỏ ngỏ không ai có trách nhiệm giải quyết. Thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, cơ quan khoa học và các tổ chức phi chính phủ (NGO) trong việc sử dụng và quản lý tài nguyên biển, đặc biệt ở vùng ven bờ. Sự tham gia của cộng đồng địa phương vào tiến trình quản lý hoàn toàn thụ động và không thường xuyên, do còn thiếu các quy định về quyền hạn và trách nhiệm của họ một cách cụ thể. Cộng đồng địa phương vừa là người hưởng thụ tài nguyên, vừa là một trong những chủ thể quản lý, có kiến thức bản địa, hiểu được nguyện vọng và công việc của chính họ. Lôi cuốn cộng đồng địa phương vào quản lý tài nguyên biển chính là góp phần thực hiện tốt chủ trương của Chính phủ về tăng cường dân chủ ở cơ sở và nguyên tắc "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".

Mục lục

1. Ô nhiễm không khí là gì? Vì sao không khí bị ô nhiễm?
2. Ô nhiễm môi trường là gì?
3. Ô nhiễm nước là gì?
4. Đánh giá tác động môi trường là gì?
5. Đô thị hoá là gì?
6. Đa dạng sinh học là gì?
7. Độ cứng, độ dẫn điện của nước là gì?
8. Độ pH là gì?
9. Độ phì nhiêu của đất là gì?
10. Đất ở các khu vực công nghiệp và đô thị bị ô nhiễm như thế nào?
11. Đất là gì? Đất hình thành như thế nào?
12. Đất ngập nước là gì?
13. An ninh môi trường là gì?
14. Băng là gì?
15. Bảo tồn các quần xã sinh vật là gì?
16. Bảo vệ môi trường là việc của ai?
17. Bộ Luật hình sự năm 1999 của Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam có mấy chương, mấy điều về các tội phạm về môi trường, có hiệu lực từ bao giờ?
18. Biển ô nhiễm như thế nào?
19. Biến đổi khí hậu là gì?
20. Biển đem lại cho ta những gì?
21. Biển Việt Nam đứng trước nguy cơ bị ô nhiễm như thế nào?
22. Các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường gồm những loại nào?
23. Các chất thải độc hại gây ô nhiễm môi trường theo những con đường nào?
24. Các hệ thống sản xuất tác động đến môi trường đất như thế nào?
25. Các khu bảo tồn được phân loại như thế nào?
26. Các khí nhân tạo nào gây ô nhiễm không khí nguy hiểm nhất đối với con người và khí quyển trái đất?
27. Các nguyên tắc chủ yếu của công tác quản lý môi trường gồm những nguyên tắc nào?
28. Các nguyên tố hoá học và sinh vật trong đất được phân chia như thế nào?
29. Các nước phát triển thu gom rác như thế nào?
30. Các phương tiện giao thông công cộng đóng vai trò gì trong bảo vệ môi trường?
31. Các tác nhân nào gây ô nhiễm không khí?
32. Các tổ chức, cá nhân sản xuất, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng chất phóng xạ được quy định như thế nào?
33. Các vấn đề môi trường liên quan tới tài nguyên nước gồm những gì?
34. Các vấn đề môi trường liên quan với tài nguyên nước của Việt Nam gồm những nội dung gì?
35. Các vùng đất ngập nước ở Việt Nam đóng vai trò quan trọng như thế nào?
36. Các yêu cầu của một thành phố sinh thái gồm những gì?
37. Cách mạng Xanh là gì?
38. Côn trùng có ích hay có hại?
39. Công cụ quản lý môi trường gồm những gì?
40. Công ước quốc tế là gì? Việt Nam đã tham gia những công ước nào về bảo vệ môi trường?
41. Công nghệ môi trường là gì?
42. Công nghệ sạch là gì?
43. Cơ sở khoa học - kỹ thuật - công nghệ của quản lý môi trường là gì?
44. Cơ sở kinh tế của quản lý môi trường là gì?
45. Cơ sở luật pháp của quản lý môi trường là gì?
46. Cơ sở triết học của quản lý môi trường là gì?
47. Có những vấn đề môi trường gì liên quan đến khai thác khoáng sản?
48. Có thể dùng nước thải của thành phố trực tiếp tưới ruộng được không?
49. Có thể thực hiện truyền thông môi trường qua các hình thức nào?
50. Chất độc màu da cam huỷ diệt môi trường ở Việt Nam như thế nào?
51. Chất thải độc hại đã được quan tâm như thế nào?
52. Chất thải độc hại là gì?
53. Chủ tịch UBND cấp huyện và tương đương có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về Bảo vệ môi trường đến đâu?
54. Chủ tịch UBND phường, xã, thị trấn có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về Bảo vệ môi trường đến đâu?
55. Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trự thuộc Trung ương có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về Bảo vệ môi trường đến đâu?
56. Chu trình dinh dưỡng là gì?
57. Chính sách môi trường là gì?
58. Con người có gây ra sự tuyệt chủng của các loài trên trái đất không?
59. Con người tác động đến các hệ sinh thái tự nhiên như thế nào?
60. Cota gây ô nhiễm là gì?
61. DO, BOD, COD là gì?
62. Du lịch bền vững là gì?
63. Du lịch sinh thái là gì?
64. Du lịch tác động tiêu cực đến môi trường như thế nào?
65. Du lịch tác động tích cực đến môi trường như thế nào?
66. El-Nino là gì?
67. Giáo dục môi trường là gì?
68. Giữa các quần thể sinh vật có bao nhiêu mối quan hệ?
69. Giải thưởng Global 500 là gì?
70. Hiệu ứng nhà kính là gì?
71. Hiểu thế nào về ký quỹ môi trường?
72. Hệ sinh thái là gì?
73. Hoang mạc hoá là gì?
74. ISO 14000 là gì?
75. Không khí trong thành phố và làng quê khác nhau như thế nào?
76. Khủng hoảng môi trường là gì?
77. Khoa học môi trường là gì?
78. Khoa học môi trường nghiên cứu những gì?
79. Khí quyển có mấy lớp?
80. Khí quyển trái đất hình thành như thế nào?
81. Kinh tế môi trường là gì?
82. Làng như thế nào được coi là Làng sinh thái?
83. Luật Bảo vệ Môi trường hiện hành của Việt Nam có những nhiệm vụ gì, được Quốc hội thông qua ngày, tháng, năm nào?
84. Máy thu hình có ảnh hưởng tới sức khoẻ không?
85. Môi trường có những chức năng cơ bản nào?
86. Môi trường có phải là một thùng rác lớn không?
87. Môi trường là gì?
88. Môi trường và phát triển kinh tế xã hội có quan hệ như thế nào?
89. Mưa axit là gì?
90. Một số vấn đề môi trường liên quan đến khai thác và sử dụng tài nguyên năng lượng?
91. Mức độ ô nhiễm không khí được biểu thị như thế nào?
92. Nông dân giữ vai trò gì trong việc bảo vệ môi trường?
93. Nội dung công tác quản lý nhà nước về môi trường của Việt Nam gồm những điểm gì?
94. Nghèo đói và môi trường có quan hệ như thế nào?
95. Ngửi mùi thơm của các sản phẩm hoá chất có hại cho sức khoẻ không?
96. Nguyên nhân nào dẫn đến thủng tầng Ozon?
97. Những hành vi nào được coi là hành vi vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường*
98. Những lương thực và thực phẩm chủ yếu của con người gồm những gì?
99. Những loài thú mới nào được phát hiện ở Việt Nam?
100. Những vấn đề môi trường bức bách của Việt Nam cần được ưu tiên giải quyết là những vấn đề nào?
101. Nhãn sinh thái là gì?
102. Nước đá và các loại nước giải khát có đảm bảo vệ sinh không?
103. Nước đóng vai trò quan trọng như thế nào?
104. Nước bị ô nhiễm bởi thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hoá học như thế nào?
105. Nước bị ô nhiễm kim loại nặng như thế nào?
106. Nước bị ô nhiễm vi sinh vật như thế nào?
107. Nước mưa có sạch không?
108. Nước ngầm ô nhiễm như thế nào?
109. Nước ngầm là gì?
110. Nước trên trái đất có hình thái như thế nào?
111. Nước uống thế nào là sạch?
112. Phải làm gì để bảo vệ môi trường ở mỗi gia đình, khu dân cư và nơi công cộng?
113. Phải làm gì để bảo vệ môi trường?
114. Phải làm gì để bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng Việt Nam?
115. Phụ nữ đóng vai trò gì trong việc bảo vệ môi trường?
116. Phòng chống ô nhiễm chất dẻo phế thải như thế nào?
117. Phí dịch vụ môi trường là gì?
118. Quản lý môi trường là gì?
119. Quan trắc môi trường là gì?
120. Quy định chung của Nhà nước về khen thưởng, xử phạt trong việc bảo vệ môi trường như thế nào?
121. Quyền khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm của tổ chức và cá nhân về Bảo vệ môi trường được quy định như thế nào?
122. Rác có phải là thứ bỏ đi, vô giá trị không?
123. Rác thải đô thị được thu gom như thế nào?
124. Sản xuất sạch hơn là gì?
125. Siêu đô thị là gì?
126. Sinh học bảo tồn là gì?
127. Sinh khối là gì?
128. Sức ép môi trường là gì?
129. Sự cố môi trường là gì?
130. Sự di cư là gì?
131. Sự gia tăng dân số thế giới tác động đến môi trường như thế nào?
132. Sự phú dưỡng là gì?
133. Sự tuyệt chủng là gì?
134. Suy thoái môi trường là gì?
135. Tài nguyên đất là gì?
136. Tài nguyên khoáng sản là gì?
137. Tài nguyên khí hậu, cảnh quan là gì?
138. Tài nguyên là gì? Có những loại tài nguyên nào?
139. Tài nguyên năng lượng là gì?
140. Tài nguyên nước của Việt Nam có phong phú không?
141. Tài nguyên rừng gồm những gì?
142. Tai biến địa chất là gì?
143. Tai biến môi trường là gì?
144. Tầng Ozon là gì?
145. Tội gây ô nhiễm đất bị xử phạt như thế nào?
146. Tội gây ô nhiễm không khí bị xử phạt như thế nào?
147. Tội gây ô nhiễm nguồn nước bị xử phạt như thế nào?
148. Tội huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản bị xử phạt như thế nào?
149. Tội huỷ hoại rừng bị xử phạt như thế nào?
150. Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật bị xử phạt như thế nào?
151. Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người bị xử phạt như thế nào?
152. Tội nhập khẩu công nghệ, máy móc, thiết bị, phế thải hoặc các chất không đảm bảo tiêu chuẩn bảo vệ môi trường bị xử phạt như thế nào?
153. Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm bị xử phạt như thế nào?
154. Tội vi phạm chế độ bảo vệ đặc biệt đối với khu bảo tồn thiên nhiên bị xử phạt như thế nào?
155. Thành phần khí quyển gồm những gì?
156. Thế nào là ô nhiễm môi trường đất?
157. Thế nào là ô nhiễm thực phẩm?
158. Thế nào là cân bằng sinh thái?
159. Thế nào là kiểm toán môi trường?
160. Thế nào là sự phát triển bền vững?
161. Thuốc bảo vệ thực vật gây tác hại đến sức khoẻ như thế nào?
162. Thuế và phí môi trường được quy định như thế nào?
163. Tiêu chuẩn môi trường là gì?
164. Tủ lạnh có hại cho sức khoẻ con người không?
165. Trên trái đất có bao nhiêu loài sinh vật?
166. Trợ cấp môi trường là gì?
167. Trong công tác bảo vệ môi trường, các cá nhân, đoàn thể có nhiệm vụ, quyền hạn gì?
168. Truyền thông môi trường là gì?
169. Tị nạn môi trường là gì?
170. Uỷ ban nhân dân phường, xã, thị trấn có nhiệm vụ, quyền hạn gì trong lĩnh vực bảo vệ môi trường?
171. Vì sao biển sợ nóng?
172. Vì sao buổi sớm, không khí trong thành phố lại bị ô nhiễm rất nặng?
173. Vì sao có Chiến dịch Làm sạch Thế giới?
174. Vì sao có Ngày Môi trường Thế giới?
175. Vì sao có Ngày Thế giới không hút thuốc lá?
176. Vì sao cần khống chế tăng dân số?
177. Vì sao cần sản xuất rau xanh vô hại?
178. Vì sao cần xây dựng những khu bảo vệ tự nhiên?
179. Vì sao chỉ dựa vào thuốc trừ sâu hoá học không khống chế được sâu hại cây trồng?
180. Vì sao DDT bị cấm sử dụng?
181. Vì sao không khí ở bờ biển rất trong lành?
182. Vì sao không khí trong nhà cũng bị ô nhiễm?
183. Vì sao không nên biến biển thành thùng rác?
184. Vì sao mưa phùn một chút thì có lợi cho sức khoẻ?
185. Vì sao mỗi gia đình chỉ nên có 2 con?
186. Vì sao nói "Môi trường là nguồn tài nguyên của con người"?
187. Vì sao nói con người cũng là một nguồn ô nhiễm?
188. Vì sao nói Môi trường trái đất là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người?
189. Vì sao nói rừng là vệ sĩ của loài người?
190. Vì sao nước biển biến thành màu đỏ?
191. Vì sao phải trồng cây gây rừng? Phải bảo vệ rừng?
192. Vì sao rừng bị tàn phá?
193. Vì sao thường xuyên tiếp xúc với amiăng lại có hại?
194. Vì sao trong thành phố cần có nhiều cây cỏ, hoa lá?
195. Vì sao trong tự nhiên có nhiều loài sinh vật mà vẫn phải quan tâm đến các loài sắp bị tuyệt chủng?
196. Vì sao vấn đề lương thực trên thế giới lại đang trong tình trạng báo động?
197. Việt Nam đã có những sự kiện về hoạt động bảo vệ môi trường nào?
198. Việt Nam đang xem xét để tham gia các Công ước Quốc tế nào?
199. Việt Nam hiện có bao nhiêu Vườn quốc gia?
200. Xanh hoá nhà trường là gì?

Bài liên quan

• DO, BOD, COD là gì?
• Vì sao nói môi trường trái đất là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người?
• Môi trường có những chức năng cơ bản nào?
• Tội vi phạm chế độ bảo vệ đặc biệt đối với khu bảo tồn thiên nhiên bị xử phạt như thế nào?
• Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm bị xử phạt như thế nào?

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›

Liên kết đến đây

• 200 câu hỏi đáp về môi trường
• Ô nhiễm không khí là gì? Vì sao không khí bị ô nhiễm?
• Ô nhiễm môi trường là gì?
• Ô nhiễm nước là gì?
• Độ cứng, độ dẫn điện của nước là gì?
• Độ pH là gì?
• Độ phì nhiêu của đất là gì?
• Đất ở các khu vực công nghiệp và đô thị bị ô nhiễm như thế nào?
• Đất là gì? Đất hình thành như thế nào?
• Đất ngập nước là gì?

Xem thêm liên kết đến trang này.