Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/102
GẶP QUỶ
Hoàn Công nước Tề đi săn ở ngoài đầm, có Quản Trọng theo hầu. Hoàn Công trông thấy quỉ, nắm tay Quản Trọng hỏi rằng:
"Trọng phụ có thấy gì không?
- Quản Trọng thưa: Thần không thây gì cả". Hoàn Công về, nghe trong người khó chịu, như là mất vía, rồi sinh ốm, mấy hôm không ra chầu.
Có người học trò tên là Cáo Ngao vào ra mắt, nói rằng:
"Nhà vua đau, là tự mình làm ra cả, chớ ma quỉ nào làm được! Phàm chưng khí tán mà không thu lại được, thì tinh thần suy yếu; cái khí ây bốc lên trên, không thông xuống được, thì làm cho người ta hay giận dữ; cái khí ấy tụ ở dưới, không vận lên được, thì làm cho người ta hay mê lú, chóng quên; cái khí ây không lên, không xuống, kết ở giữa bụng, thì sinh ra hoảng hốt.
- Hoàn Công hỏi: Thế nhưng có quỉ thực không
- Cáo Ngao thưa: Đất có Thổ công, sông có Hà bá; núi có Sơn thần, bể có Long vương, đầm có thứ quỉ gọi là Uy Di.
- Hoàn Công hỏi: Hình dạng Uy Di thế nào?
- Cáo Ngao thưa: Quỉ Uy Di to như cái cối xe, dài như cái càng xe, mặc áo tía, đội mũ đỏ, tính hay sợ tiếng sâm, tiếng xe, hễ nghe thây, thì đứng sững, hai tay ôm lấy đầu. Ai trông thấy, thì... rồi lầm nên đến nghiệp Bả.
- Hoàn Công vẫn có chí muốn làm bá, nghe nói, hớn hở cười rằng: "Ây ta trông thấy, cũng như thê đấy".
Nói đoạn, sửa mũ, mặc áo, ngồi dậy, chưa hết một ngày, bệnh đã khỏi tự bao giờ không biết.
TRANG TỬ TUYẾT
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Hoàn Công: vua nữớc Tề đứng đầu Ngũ Bá đời Xuân Thu.
- Đầm: chỗ có nước đọng rất to và trên bờ cỏ cây nhiều.
- Quản Trọng. (xem bài số 44).
- Trọng phụ: Trọng: tẽn Quản Trọng; phụ: cha, gọi như thế là có ý tôn Quản Trọng như cha.
- Chầu: nơi vua và các quan tụ hội để làm việc nước.
- Khí tán: chân khí bốc lên tán loạn ra mọi nơi.
- Suy yếu: kém dần và nhọc mệt không được khoẻ.
- Thông: trôi chảy không vướng đọng.
- Tụ: họp, đóng lại một chỗ.
- Vận: xoay vần.
- Kết: buộc chặt, đọng hẳn lại.
- Hoảng hốt: thẩn hồn không định mà trông, nghĩ không được đích thực.
- Thổ công; thần đất.
- Hà bá: thần sông.
- Sơn thần: thần núi.
- Long vương: thần làm ra mây mưa ồ ngoài bể.
- Bả: quyền mạnh, thế to làm đầu cả các nước Chư hầu khác về thời Xuân Thu.
NHỜI BÀN[sửa]
Hoàn Công thấy quỉ sinh lo ngờ, mà thành bệnh, sau có người nói thấy quỉ mà làm được nghiệp bá, thì khỏi bệnh ngay. Thế món biết có quỉ hay không có quỉ, quỉ hại mình hay lợi cho mình, cũng là tự mình tưởng tượng ra, rồi yên tri như thế mà thôi. “Đau là tại minh, chớ quỉ nào làm?“ Câu Cáo Ngao nói thật là xác ý, Cáo Ngao lại khéo biết trước, thi lấy lẽ thuốc thang, làm như ông lang rõ bệnh của người ốm, khiến người ốm để tai nghe, sau thì lấy chuyện vu vơ đâu đâu, mà xử được việc mơ hoảng vu vơ đâu đâu, khiến người mơ phá được cái lòng lo ngờ mà hoá nên vui vẻ. Tiếc thay người mê, như Hoàn Công thật lắm, mà người biết giải mê được như Cáo Ngao lại không có mấy.
