Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/82
HẾT LÒNG VÌ NƯỚC
Vua Bình Vương nước Sở nghe lời gièm pha, giết chết đại tướng là Ngũ Xa. Ngủ Thượng là con cả Ngũ Xa cũng bị hại. Người con thứ là Ngũ Viên, bèn bỏ nước Sở, sang làm tướng nước Ngô. Trước khi đi, có đến từ giã một người bạn đang làm quan Đại phu tên là Thân Bao Tư mà bảo rằng:
"Ba năm nửa, nước Sở không mất, thời tôi không gặp mặt bác nữa.
- Thân Bao Tư nói: Bác làm mất nước Sở, thì tôi tất phải giữ cho nước Sở còn".
Ba năm sau, Ngũ Viên đem quân Ngô về đánh Sở. Vua Chiêu Vương nối ngôi cho Bình Vương thua chạy, phải trôn vào trong núi.
Thân Bao Tư đang ở trong núi, nghe nói Ngũ Viên cường bạo, bèn sang cầu cứu nước Tần, tâu cùng vua Tần rằng:
"Nước Ngô vô đạo, quân khoẻ, người nhiều, sắp đánh cả thiên hạ, bây giờ mói bắt đầu đánh một nước Sở tôi trước. Vua nước tôi, phải chạy trốn, hiện nay ở Vân Mộng, sai tôi đến cáo cấp với thượng quốc".
- Vua nước Tần là Ai Công bảo: ừ! để rồi ta liệu. Nhà ngươi hãy ra nghỉ ngoài sứ quán.
- Thân Bao Tư nói: Vua nước tôi bây giờ đang khốn đôn, phận bày tôi đâu dám ăn nằm yên một chỗ".
Nói đoạn, cứ đứng ở giữa sân khóc lóc thảm thiết suốt bảy ngày đêm.
Ai Công thấy vậy nói rằng: "Một nước có người bày tôi như thế, ta không cứu củng không đành". Rồi đem quân sang cứu nước Sở.
Quân Ngô nghe thấy tin, vội phải rút quân về.
Nước Sở nhờ thê mà không mât, vua Chiêu Vương lại lên ngôi, cho tìm Thân Bao Tư để thưởng công; thì không thây đâu cả. Thân Bao Tư đã lánh đâu rồi.
Trước khi đi lánh, Thân Bao Tư có nói rằng:
"Mượn quân, yên nước không phải là vị thân, cứu cấp, trừ hại không phải là vị danh. Bây giờ nước đã định rồi, thì ta còn cầu gì nứa?"
THUYẾT UYỂN
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Sở: {xem bài số 9).
- Đại tướng: một chức quan to nhất.
- Ngũ Xa: người nước Sở thời Xuân Thu, thờ vua Bình Vương vì can vua mà phải giết.
- Ngũ Thượng: con cả Ngũ Xa, cha bị nạn, đi theo cha rồi cũng bị hại.
- Ngũ viên: tức là Ngũ Tử Tư con thứ Ngũ Xa, trốn chạy sang Ngò để mưu phục thù cho cha.
- Thản Bao Tư: người thời Xuân Thu làm quan Đại phu thờ vua Bình Vương nước sở và chơi thân với Ngũ Viên.
- Cường bạo: ương ngạnh tai ác.
- Vỏ đạo: ngang ngược không theo lẽ phải.
- Thiên hạ: (xem bài số 56).
- Cáo cấp: báo cho biết có sự cần cấp.
- Thượng quốc; tiếng gọi tôn một nước ngoài.
NHỜI BÀN[sửa]
Ngũ viên vì cha bị giết oan mà quyết chí muốn hại vua, làm cho vua mẩt nước, là trọng chữ Hiếu hơn chữ Trung, có phần đáng khen, cũng có phần nên chê. Thán Bao Tư muốn cứu nước chỉ lấy nước mắt, tiếng khóc mà nên công, thực không phải là người có tài, nhưng lúc kế cùng lực kiệt, mà uyển chuyển được người không có ý giúp cũng phải giúp, thế là có bụng rất trung, yêu vua, yêu nước vậy. Lại đáng khen hơn nữa là công to mà không lấy thưởng. Việc nghĩa phải làm là làm cho cả nước chớ có cầu cạnh gì riêng cho một mình minh?
