Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/91
CHÚC MỪNG
Vua Nghiêu đến chơi đất Hoa. Viên quan giữ bờ cõi đất Hoa chúc rằng: “Xin chúc nhà vua sống lâu”.
- Vua Nghiêu nói: Đừng chúc thế.
- Viên quan lại chúc: Xin chúc nhà vua giàu có.
- Vua Nghiêu nói: Đừng chúc thế.
- Viên quan lại chúc: Xin chúc nhà vua lắm con giai.
- Vua Nghiêu nói: Đừng chúc thế.
- Viên quan lấy làm lạ hỏi: Sống lâu, giàu có, lắm con giai, người ta ai cũng muốn, một mình nhà vua không muốn, là cớ làm sao?
- Vua Nghiêu nói: lắm con giai, thì lo sợ nhiều; giàu có, thì công việc nhiều; sống lâu, thì nhục nhã nhiều. Ba điều ây không phải là những điều gây nên đức hay cho mình, nên ta từ chối.
- Viên quan nói: Nhà vua nói như thế, thực là một bậc quân tử. Nhưng giời sinh ra người, mỗi người phải có một việc, nếu nhiều con giai, mà mỗi đứa cho làm một việc, thì có lo sợ gì? - Giàu có mà biết đem của chia với người ta, thì còn công việc gì? - Ăn uống có chừng, thức ngủ có độ, trong bụng lúc nào cũng thư thái tự nhiên, thiên hạ hay ra, thì cùng hay với thiên hạ, thiên hạ mà dở, thì làm cho thiên hạ hay, trăm tuổi nhắm mắt về cõi rất vui, một đời không có tai hoạ gì, thì còn nhục nhã làm sao được".
Viên quan nói xong lùi ngay. Vua Nghiêu còn muốn nói nữa, thì đuổi theo không kịp.
TRANG TỬ TUYẾT
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Nghiêu: vua đời Đường (2357 -2225. tr. Th. Ch.).
- Hoa: chỗ vua Nghiêu đóng kinh đô.
- Chúc: cầu cho được hay.
- Đức: việc làm hợp với đạo lý và được hả lòng.
- Quân tử: người tài đức hơn người.
- Thư thái: khoan khoái dễ chịu.
- Cõi rất vui: là bởi chữ cực lạc, nơi Phật, Tiên ở.
- Tai hoạ: điều làm khổ, làm hại mình.
NHỜI BÀN[sửa]
Sống lâu, giàu có, lắm con, cứ kể ra ở đời, còn gì sướng hơn nữa, ai là người chẳng cầu, chẳng muốn, cho nên thói thường vẫn chúc tụng cho nhau. Nhưng xét lại có khi: sống lắm nhục nhiều. - của làm hại người, có con khổ về con, thì mỗi cái cho là sướng kia chẳng lại hoá ra một cái khổ cho mình ru! Tuy vậy, nếu số đã được sống lâu, giàu có lắm con, thì cũng không thể từ chổi được. Tất phải làm theo như nhời viên quan nói trong bài này, thì mới thực được sung sướng lâu dài và mới nuôi được cái đức hay cho mình vậy.
