Dị ứng xi măng
Dị ứng xi măng là tình trạng viêm da tiếp xúc, do cơ thể tiếp xúc với xi măng trong một thời gian dài, thường từ 3 tháng đến 1 năm. Đây là một tình trạng viêm da có tham gia của yếu tố dị ứng và yếu tố gây kích ứng là Crom hóa trị 6 có trong xi măng.
I- THỰC TRẠNG DỊ ỨNG XI MĂNG Ở VIỆT NAM[sửa]
Hiện chưa có số liệu thống kê chính xác trên diện rộng tình trạng dị ứng xi măng ở công nhân xây dựng và sản xuất xi măng tại Việt nam. Thống kê diện hẹp tại Thừa Thiên Huế: Công nhân nhà máy xi măng Long Thọ , Kim Đỉnh, Luvaxivà công nhân xây dựng ở 2 huyện Hương Thủy và Phú Vang , tỷ lệ viêm da dị ứng do tiếp xúc với xi măng là 14,6 % (theo Lê Quang Hoà và Huỳnh Thị Diệu Loan)
Bệnh ngoài da trong ngành xây dựng ở mức cao: Ở công nhân sản xuất xi măng là 58,25% trong đó các bệnh da dị ứng là 19,13% , ở công nhân sử dụng xi măng là 53,69% trong đó tỉ lệ các bệnh da dị ứng là 31,28%. (theo Khúc Xuyền)
Thực trạng các bệnh về da và dị ứng xi măng ở Việt nam ở mức cao hơn các nước khác trên thế giới. Trong tiêu chuẩn chất lượng xi măng của Việt nam chỉ quy định chất lượng về mặt các chỉ tiêu cơ lý, không lưu ý đến chỉ tiêu hàm lượng các chất gây kích ứng viêm da cho người dùng. Ngành y tế chưa có được phác đồ điều trị cụ thể, công nhân xem nhẹ các biện pháp bảo hộ lao động hạn chế tiếp xúc với xi măng…
II- LỊCH SỬ BỆNH[sửa]
Các trường hợp dị ứng xi măng (viêm da tiếp xúc với xi măng) đầu tiên được mô tả vào năm 1908 và 1925, thời kỳ xây dựng hệ thống tàu điện ngầm ở Paris và London. Từ đó đã nhanh chóng trở thành một bệnh da dị ứng tiếp xúc phổ biến đối với công nhân ở các nước có ngành công nghiệp sản xuất xi măng và sử dụng xi măng phát triển.
Năm 1966 Kligman đã chứng minh được potassiun dichromate có trong xi măng là một hapten cực mạnh có thể kích ứng viêm da dị ứng tiếp xúc thì người ta đã có một số biện pháp dự phòng bằng cách cho sulfate sắt vào xi măng để làm giảm lượng Crom hoá trị 6 hoà tan trong nước, và như thế sẽ làm giảm tính kích ứng của xi măng.
Việc sử dụng test áp da với dầu potassiun dichromate 0,5% để phát hiện những người bị dị ứng tiếp xúc với xi măng để có biện pháp dự phòng một cách hiệu quả.
Đặc biệt, ngày 17 tháng 1 năm 2005 Hiệp Hội Châu Âu đã cấm tiếp thị và sử dụng xi măng có chứa Crom hoá trị 6 hoà tan trong nước trên 2 phần triệu, nên chắc chắn trong tương lai tỉ lệ viêm da tiếp xúc với xi măng (dị ứng xi măng) ở các nước Châu Âu sẽ tiếp tục được cải thiện một cách đáng kể.
Hiện nay trên thế giới tỉ lệ viêm da tiếp xúc với xi măng trên công nhân thuộc ngành xây dựng dao động từ 2 đến 15% : Phần Lan 2 - 6,8%, Thụy Điển, Đan Mạch, Hà Lan khoảng 15,5%. Ở Việt Nam, tỉ lệ viêm da trong ngành xây dựng rất cao là 53,69% trong đó tỉ lệ các bệnh da dị ứng là 31,28%.
Tại Việt nam tồn tại một lượng lớn xi măng địa phương thấy có hiện tượng dị ứng gấp nhiều lần các loại xi măng được sản xuất trên dây chuyền hiện đại .
III- TRIỆU CHỨNG[sửa]
Trên bề mặt da, thường là nơi tiếp xúc trực tiếp với xi măng có các tổn thương sau: Ngứa, khô da, da bong vảy, mụn nước, sẩn đỏ, nứt rạn da hoặc sừng hóa, lở loét bội nhiễm, mụn mủ…
Quá trình dị ứng - viêm da diễn ra chậm theo 3 giai đoạn:
| Giai đoạn | Miêu tả | Hình ảnh |
|---|---|---|
| Giai đoạn đầu | Sẩn đỏ, mụn nước và ngứa, giai đoạn này có thể kéo dài nhiều tháng, khi nhiều khi ít,da biến đổi dần dày lên và chuyển sang giai đoạn 2 (viêm cấp, chiếm 12 %) |
 |
| Giai đoạn viêm bán cấp | Giai đoạn xuất tiết trên nền đỏ,trên da có vẩy tiết, tự bong từng mảng nhỏ để lại bên dưới là một đám da nhẵn đồng thời dày lên và lại tiếp tục phủ bởi một mảng xuất tiết mới màu nâu đen , tự bong sau vài ngày (viêm bán cấp, chiếm 30 %) |
 |
| Giai đoạn mãn, bội nhiễm | Giai đoạn khô da, Vảy nổi gồ cao sần sùi, bong vẩy dày, nứt rạn da gây chảy máu, bội nhiễm chảy nước vàng hoặc có mủ, da lở loét (viêm mạn, chiếm 58 %) |
 |
Bệnh thuyên giảm khi ngưng tiếp xúc và dễ tái phát khi tiếp xúc với xi măng trở lại, không có tiền sử viêm da thể tạng.
IV- CƠ CHẾ DỊ ỨNG XI MĂNG[sửa]
Dị ứng xi măng là tình trạng viêm da tiếp xúc do da tiếp xúc với xi măng trong 1 thời gian đủ dài , với cơ chế phản ứng dị ứng và tự khỏi khi không tiếp xúc với nó nữa.
Dị ứng xi măng chính là viêm da dị ứng tiếp xúc với hợp chất crom hoá trị 6 hoà tan trong nước có trong xi măng và đóng vai trò như một hapten. Phản ứng dị ứng là một rối loạn quá mẫn của hệ miễn dịch. Phản ứng dị ứng xảy ra để chống lại một chất nào đó trong môi trường được gọi là chất gây dị ứng
Đứng về phương diện miễn dịch, quá trình kích ứng một quá mẫn muộn tiếp xúc diễn ra khoảng một đến hai tuần sau; thời gian để các tế bào lympho đặc hiệu lưu thông đầy đủ qua tuần hoàn máu và bạch huyết. Vì thế cho nên dị ứng xi măng không có ở những người thỉnh thoảng có tiếp xúc với xi măng, mà chỉ có ở công nhân xây dựng, công nhân sản xuất xi măng.
Theo SNAIF( Swiss National Accident Insurance Fund) viêm da tiếp xúc thường xảy ra vào những năm đầu của quá trình lao động nghề nghiệp. Điều này phần nào giải thích VDTX với xi măng chiếm tỷ lệ cao ở độ tuổi 18 đến 29 tuổi. Mặt khác theo J. Thyssen, ngoài một số yếu tố nguy cơ như mức độ phơi nhiễm, tần suất tiếp xúc, vùng tiếp xúc… VDTX với xi măng còn bị ảnh hưởng bởi yếu tố thời gian tiếp xúc trong nghề nghiệp. Điều này phần nào giải thích VDTX với xi măng chiếm tỷ lệ cao ở độ tuổi 50 đến 59 tuổi vì độ tuổi này có thời gian tiếp xúc lâu nhất ...
V- ĐIỀU TRỊ[sửa]
Dị ứng xi măng chỉ cần không tiếp xúc với xi măng nữa là khỏi , nhưng do mưu sinh buộc phải theo nghề xây dựng , hoặc là công nhân nhà máy xi măng, nên mục tiêu điều trị là hạn chế hiện tượng lở loét , ngứa ở mức độ chịu đựng được để vẫn tiếp tục tiếp xúc với xi măng.
Các biện pháp thường sử dụng là :
Biện pháp 1:[sửa]
Tăng cường vệ sinh trong và sau khi tiếp xúc với xi măng Sau thời gian lao động không tiếp xúc với xi măng nữa ( thường là buổi tối) rửa chân tay và tắm rửa sạch bằng nước sạch nhiều lần, có thể dùng acid loãng như vỏ chanh cam chà xát mạnh làm tẩy sạch chất kiềm còn lại trên da
Biện pháp 2 :[sửa]
Đông tây y kết hợp
Đặc trưng của phương pháp này là chỉ sử dụng thuốc bôi là cao đông y sau khi nghỉ làm, trường hợp bị nặng mới uống thêm thuốc chống dị ứng (Cetirizin 10 mg), tối uống 1 viên, mỗi đợt vài ba ngày.
Thuốc bôi là sự kết hợp giữa 3 loại thuốc: 1 là, cao cô đặc của vỏ cây hoàng bá (núc nác) đã qua sắc ký loại bỏ chất màu đen có tác dụng chống dị ứng - 2 là chất khử kiềm (hỗn hợp có chứa Acetyl salisilic) nhằm loại bỏ các chất kiềm còn sót lại sau khi tắm rửa - 3 là một số dược liệu khác . Đây là một hỗn dịch kỵ không khí (khi gặp không khí thuốc biến thành màu nâu đỏ) cho nên đòi hỏi phải đóng trong hộp kín. Hỗn dịch dạng Gell này có hiệu quả cao trong chữa dị ứng xi măng. Thuốc có tác dụng nhanh ngay sau 1–2 lần bôi, không có tác dụng phụ, không ảnh hưởng đến sức khỏe, dễ sử dụng. Thuốc là thành quả của sự hợp tác nghiên cứu của một nhóm bác sĩ, dược sĩ trên cơ sở thừa hưởng kinh nghiệm dân gian.( Ds Đỗ Văn Thanh - Nam định - 0984058100) , Dn Vũ Minh Tuấn -Bắc giang- 0946756804, DS Dương Đình Thảo- Bà rịa Vũng tàu- 0915134598, Thạc sĩ Nguyễn Thành Khái - Bộ môn da liễu trường đại học y Thái bình- 0936247539)
Phương pháp này ít tốn kém, trường hợp dị ứng xi măng bình thường mỗi tối chỉ cần vệ sinh sạch sẽ chân tay, lau khô rồi bôi thuốc, những ngày không va chạm với xi măng không cần phải bôi thuốc, đa số thợ xây dựng đã chọn phương thức này để khắc phục có hiệu quả tình trạng dị ứng xi măng.
Biện pháp 3 :[sửa]
Tiêm K - Cort (tên khác: Triamcinolon, sivkort, Kafencort..) Thuốc có tác dụng mạnh trong thời gian dài vài tháng , giảm hẳn lở ngứa ở những lần tiêm đầu tiên, nhưng tác dụng giảm dần ở các lần tiêm tiếp theo, từ đó khoảng cách giữa các lần tiêm ngắn dần và tiến tới không có tác dụng nữa. Đồng thời thuốc còn có nhiều tác dụng phụ không mong muốn như, suy mòn cơ thể, teo cơ, bội nhiễm thêm các nhiễm khuẩn mãn tính khác ...
Biện pháp 4 :[sửa]
Uống thuốc và bôi thuốc tây y kết hơp: uống thuốc ức chế hiện tượng sinh ra histamin (chất gây hiện tượng ngứa dị ứng), đồng thời sử dụng thuốc bôi tại chỗ, thuốc ít có tác dụng phụ và áp dụng được lâu dài, không có hiện tượng nhờn thuốc.
Thuốc uống: KetofHEXAN (Ketotiphen fumarat 1,38 mg tương đượng 1 mg ketotiphen), 3 ngày đầu mỗi ngày uống 1 viên, các ngày sau mỗi ngày uống 2 viên , thời gian kéo dài 1- 2 tháng. Một năm có thể uống 2 đợt như trên. Thuốc còn có tên Ketosan (thuốc nội)
Thuốc bôi: sử dụng các loại thuốc mỡ bôi có corticoit, có chất làm bạt sừng, có thuốc kháng nấm, có thuốckháng sinh, có thuốc làm mềm da, ẩm da, dưỡng da v.v. . Số lượng các loại thuốc và tỷ lệ các loại thuốcthay đổi tuỳ theo từng trường hợp nặng nhẹ của bệnh. Các thuốc trên được trộn thành một hỗn dịch dạng mỡ dùng bôi vào buổi tối sau khi nghỉ, vệ sinh rửa chân tay sạch sẽ, lau khô rồi mới bôi thuốc .
Thuốc có tác dụng tốt, nhiều thợ xây dị ứng xi măng nặng toan tính bỏ nghề nhưng áp dụng biên pháp thứ 2 thấy có hiệu quả, tay chỉ khô ráp không lở loét, không ngứa mặc dù vẫn làm nghề thợ xây tiếp xúc rất nhiều với xi măng. Nhưng thuốc gây buồn ngủ , làm việc kém hiệu quả và có thể gây tai nạn trong khi lao động, giá thành thuốc hơi cao đồng thời phải có sự chỉ dẫn theo dõi thường xuyên của bác sĩ
VI- PHÒNG NGỪA[sửa]
Biện pháp bảo hộ lao động hạn chế tiếp xúc với xi măng chỉ được tôn trọng và thực hiện tốt đối với công nhân sản xuất xi măng , đối với công nhân xây dựng thường xem nhẹ và còn do nó hạn chế các thao tác làm việc
Đỗ Văn Thanh 0984058100 - 0947037049 email dovanthanh5@gmail.com
VII- TÀI LIỆU THAM KHẢO[sửa]
- Nghiên cứu viêm da tiếp xúc với xi măng trên công nhân xây dựng và công nhân sản xuất xi măng ở nhà máy LUKSVASI và LONG THỌ thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế - Ths Lê Bá Hứa, Ths Nguyễn văn Hiền , ths Phan thị Minh Phương, PGS TS Trần thị Minh Diễm - Đại học y dược Huế
- Tình hình viêm da tiếp xúc ở công nhân xây dựng tại một số công trường thuộc huyện Hương Thủy, Phú vang tỉnh Thừa Thiên Huế - Đại học y dược Huế
- Bệnh Chàm tiếp xúc - Bệnh viện da liễu Đồng Điều - tp Hồ Chí Minh
- Các bệnh về da nghề nghiệp - Viên nghiên cứu kỹ thuật bảo hộ lao động ( Nationan Institute of Labour Protection)
- Nghiên cứu một số yếu tố sinh lý da, dịch tễ , lâm sàng và điều trị ở bệnh nhân viêm da tiếp xúc tại viện da liễu Trung ương - Phạm việt Anh
- Thực trạng sức khỏe người dân xung quanh nhà máy xi măng La Hiên - Thái Nguyên sau 6 năm sản xuất 1999- 2005 - Đỗ Hàm , Tạp chí y học dự phòng 2006 , tập 16 trang 34 - 36
- Bệnh da trong ngành xây dựng - Lê Tử Vân NXB y học
