Duyệt và tìm sách được cấp phép mở trên DOAB

Kho sách truy cập mở DOAB có thể cung cấp cho thư viện của bạn khoảng vài ngàn cuốn sách truy cập mở, được cấp phép mở, được rà soát lại ngang hàng và được phân loại theo một số chuyên ngành, bao gồm cả các cuốn sách được xuất bản mới nhất, ví dụ, năm 2016. Đây có thể là nguồn sách được cấp phép mở tốt không mất tiền hoặc với chi phí gần bằng 0, cho các bạn đọc mà thư viện đại học của bạn đang phục vụ.

Các bước

Duyệt sách trên DOAB

1. Đi tới trang để duyệt sách. Để tới trang duyệt sách, trước hết bạn phải đi tới trang chủ của DOAB tại địa chỉ http://www.doabooks.org/doab, sau đó từ trang chủ, nhấn vào Browse để tới được trang duyệt sách trên DOAB. Mặc định là tiếng Anh, nhưng bạn cũng có thể chọn duyệt bằng tiếng Pháp.
2. Sách trên DOAB có thể được duyệt theo: (1) Tiêu đề - tên sách, theo vần ABC; (2) Chủ đề; (3) Nhà xuất bản.
   • Duyệt sách theo tiêu đề sách, theo vần ABC.
     • Ví dụ, nếu bạn muốn duyệt các cuốn sách theo tên sách có ký tự đầu là A, hãy nhấn vào ký tự A bên dưới dòng có cụm từ By alphabets. Bạn sẽ nhận được danh sách kết quả tìm kiếm trả về như hình bên dưới. Hãy làm tương tự như vậy với các ký tự khác.
   • By subject - Duyệt theo chủ đề. Với phần duyệt này, DOAB cho chúng ta biết các cuốn sách trên DOAB được phân loại theo các chủ đề và chủ đề con nào, và hơn thế, nó còn cho chúng ta biết được số lượng cụ thể các cuốn sách có trong từng chủ đề và chủ đề con đó. Tổng cộng có hơn 6.000 cuốn sách được phân loại theo 17 chủ đề chính. Bài viết này sẽ không đi sâu hơn mức các chủ đề, dù sẽ làm ví dụ cho duy nhất một chủ đề con để tới được danh sách các cuốn sách trong chủ đề con đó. Các chuyên đề con gồm:
     • Agriculture and Food Sciences - Khoa học Nông nghiệp và Thực phẩm. Có tổng cộng 67 cuốn sách trong 6 chủng loại con, cụ thể gồm:
       • Agriculture (General) - Nông nghiệp (Chung). Phần này có danh sách liệt kê 26 cuốn sách, được trình bày trong 3 trang màn hình, mỗi màn hình có tối đa 10 cuốn sách. Mỗi cuốn sách đều có các trường sau:
         • Hình ảnh thu nhỏ bìa trước của cuốn sách.
         • Tên cuốn sách.
         • (Các) tác giả cuốn sách.
         • Số sách theo tiêu chuẩn quốc tế ISBN.
         • Năm xuất bản.
         • Số trang.
         • Mã đối tượng số – DOI (Digital Object Identifier)
         • Ngôn ngữ.
         • Nhà xuất bản.
         • Lĩnh vực - Chủ đề.
         • Giấy phép của sách. Riêng phần này sẽ được nêu kỹ ở bên dưới của bài viết này. Với 10 cuốn sách đầu tiên được liệt kê của chủng loại con Agriculture (General) trong chủng loại Agriculture and Food Sciences đã có đủ 6 loại giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons là: CC CC BY, CC BY-SA, CC BY-NC, CC BY-ND, CC BY-NC-SA, CC BY-NC-ND và thêm một loại giấy phép nữa là ANU Press.
     • Arts and Architecture - Nghệ thuật và Kiến trúc. Có tổng cộng 440 cuốn sách trong 6 chủng loại con.
     • Biology and Life Sciences - Sinh học và các khoa học đời sống. Có tổng cộng 45 cuốn sách trong 1 chủng loại con.
     • Business and Economics - Kinh doanh và Kinh tế. Có tổng cộng 253 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Chemistry - Hóa học. Có tổng cộng 12 cuốn sách trong 3 chủng loại con.
     • Earth and Environmental Sciences - Khoa học Trái đất và Môi trường. Có tổng cộng 192 cuốn sách trong 8 chủng loại con.
     • General Works - Các công việc phổ biến. Có tổng cộng 4 cuốn sách trong 1 chủng loại con.
     • Health Sciences - Khoa học Y tế. Có tổng cộng 361 cuốn sách trong 3 chủng loại con.
     • History and Archaeology - Sử học và Khảo cổ học. Có tổng cộng 1070 cuốn sách trong 3 chủng loại con.
     • Languages and Literatures - Ngôn ngữ và Văn học. Có tổng cộng 625 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Law and Political Science - Luật và Khoa học Chính trị. Có tổng cộng 761 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Mathematics and Statistics - Toán học và Thống kê học. Có tổng cộng 47 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Philosophy and Religion - Triết học và Tôn giáo. Có tổng cộng 343 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Physics and Astronomy - Vật lý học và Thiên văn học. Có tổng cộng 13 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Science General - Khoa học thường thức. Có tổng cộng 595 cuốn sách trong 2 chủng loại con.
     • Social Sciences - Khoa học Xã hội. Có tổng cộng 1309 cuốn sách trong 9 chủng loại con.
     • Technology and Engineering - Kỹ thuật và Công nghệ. Có tổng cộng 167 cuốn sách trong 13 chủng loại con.
   • By publisher - Duyệt theo nhà xuất bản. Với phần duyệt này, DOAB cho chúng ta biết các cuốn sách trên DOAB được phân loại theo các nhà xuất bản nào, và nó còn cho chúng ta biết được số lượng cụ thể các cuốn sách của từng nhà xuất bản đó. Tổng cộng có 165 nhà xuất bản trong danh sách được duyệt sách trên DOAB. Bài viết này sẽ không đi sâu vào phần duyệt này, bạn có thể thấy thú vị để tự khám phá.

Tìm kiếm sách trên DOAB

1. Bộ công cụ tìm kiếm của DOAB. Để tìm kiếm trên DOAB, trước hết đi tới trang chủ của DOAB tại http://www.doabooks.org. Trên trang chủ, bạn thấy ngay bên dưới dòng thực đơn là bộ công cụ tìm kiếm, gồm: (1) Trường tìm kiếm, nơi mặc định có dòng chữ Find books in DOAB… (Tìm kiếm sách trong DOAB); (2) Biểu tượng chiếc kính lúp nhỏ. Nhấn vào biểu tượng này sẽ tiến hành tìm kiếm; (3) Bên cạnh biểu tượng này, về phía tay phải là cụm từ Advanced search (Tìm kiếm cao cấp).
2. Tiến hành tìm kiếm thông thường.
   • Tiến hành tìm kiếm. Giả sử, bạn muốn tìm các cuốn sách có từ economics, hãy gõ từ đó vào trường tìm kiếm rồi nhấn phím Enter hoặc nhấn vào biểu tượng chiếc kính lúp nhỏ.
   • Nhận kết quả trả về. Bạn sẽ nhận kết quả trả về là danh sách 144 cuốn sách đáp ứng điều kiện tìm kiếm.
   • Sắp xếp kết quả tìm kiếm theo trật tự thời gian. Từ danh sách kết quả tìm kiếm, bạn có thể sắp xếp các cuốn sách tìm được theo các tiêu chí:
     • Relevance. Là cách sắp xếp mặc định.
     • Year – Ascending (Sắp xếp theo năm từ thấp tới cao). Sách cũ nhất ở đầu, sách mới nhất ở cuối.
     • Year - Descending (Sắp xếp theo năm từ cao tới thấp). Sách mới nhất ở đầu, sách cũ nhất ở cuối. Giả sử bạn chọn cách này, bạn sẽ thấy cuốn sách mới nhất về kinh tế có trên DOAB được xuất bản vào năm 2016.
3. Tiến hành tìm kiếm cao cấp. Để tìm kiếm cao cấp, hãy nhấn vào cụm từ Advanced Search.
   • Công cụ tìm kiếm cao cấp.
   • Tiến hành tìm kiếm. Giả sử, bạn muốn tìm các cuốn sách có từ economics trong tiêu đề cuốn sách và được xuất bản trong khoảng thời gian các năm 2015 và 2016.Bạn hãy gõ từ economics vào trường tìm kiếm, rồi chọn như trong hình minh họa bên dưới đây, sau đó nhấn phím Search ở bên dưới để tiến hành tìm kiếm.
   • Nhận kết quả trả về. Kết quả trả về là danh sách chỉ có 3 cuốn sách thỏa mãn điều kiện tìm kiếm. Bên phải màn hình kết quả là phần Narrow Your Search - Thu hẹp lại Tìm kiếm của Bạn, với các thông tin sau:
     • Publisher - Nhà xuất bản. Bạn thấy 3 cuốn sách thuộc 3 nhà xuất bản.
     • License - Giấy phép. Bạn thấy 3 cuốn sách mang 3 giấy phép Creative Commons khác nhau.
     • Language - Ngôn ngữ. Cả 3 cuốn sách đều bằng tiếng Anh.
     • Year - Năm. Từ 2015 tới 2016 với
       • 2015 có 2 cuốn sách.
       • 2016 có 1 cuốn sách.
   • Lọc kết quả. Giả sử bạn muốn chọn 2 cuốn sách năm 2015. Hãy nhấn vào 2015, và bạn sẽ có kết quả chỉ còn 2 cuốn sách.
   • Lọc tiếp kết quả. Giả sử bạn chỉ muốn sách mang giấy phép CC BY. Hãy nhấn vào CC BY ở phần License, và bạn sẽ nhận được kết quả cuối cùng là 1 cuốn sách như ý bạn.

Nhận diện, kiểm tra giấy phép và tải sách về máy của bạn

1. Nhận diện giấy phép ANU Press. Các cuốn sách trên DOAB hầu hết mang các giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons. Tuy nhiên, có một số cuốn sách mang giấy phép ANU Press. Đây là giấy phép của Nhà in Đại học Quốc gia Úc - Australian National Unversity Press, viết tắt là ANU Press. Giấy phép này giống với giấy phép CC BY-NC-ND, vì nó cùng yêu cầu:
   • Thừa nhận ghi công tác giả.
   • Không sử dụng cho các mục đích thương mại.
   • Không có tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc hoặc dựa vào tác phẩm gốc.
2. Kiểm tra giấy phép. Giả sử cuốn sách sau khi lọc lại lần 2 là cuốn sách bạn muốn tải về. Bạn đã biết cuốn sách được chọn mang giấy phép CC BY, điều ngụ ý bạn được tự do làm bất kỳ điều gì với nó, miễn là trong tất cả các tài liệu tham chiếu tới việc bạn sử dụng cuốn sách đó bạn sẽ làm 2 điều sau:
   • Bạn thừa nhận ghi công cho nhà xuất bản MDPI AG - Multidisciplinary Digital Publishing Institute (trong trường hợp cụ thể này, không có tên (các) tác giả, mà chỉ có tên của nhà xuất bản).
   • Tạo đường liên kết tới giấy phép CC BY, hệt như những gì bạn nhìn thấy ở đây.
3. Tải sách về máy tính của bạn. Giả sử tệp kết quả cuối cùng là tệp bạn cần và bạn muốn tải nó về máy tính của bạn. Bạn hãy làm như sau:
   • Nhấn vào cụm từ Free Access ở bên dưới các thông tin mô tả cuốn sách. Bạn sẽ được đưa tới một trang khác, nơi bạn nhìn thấy cuốn sách bạn muốn tải về nằm trong một khung chữ nhật nhỏ. Hãy nhấn vào dấu >> ở cuối cùng bên trên khung cuốn sách để mở ra một hộp kéo thả, rồi bạn hãy chọn Tải xuống.
   • Bạn sẽ được đưa tới màn hình tiếp sau, nơi bạn có thể chỉ định vị trí trên máy tính của bạn để lưu trữ tệp bạn tải về. Tới lúc này, toàn bộ cuốn sách 288 trang đó đã được tải xong về máy của bạn.

Khuyến cáo

• Để sử dụng lại, nên luôn tìm từ License trong các danh sách kết quả để biết rõ giấy phép gắn với từng cuốn sách trên DOAB.
• Tham khảo các tài liệu về giấy phép Creative Commons để nắm rõ được các quyền sử dụng đối với từng giấy phép Creative Commons.

Liên kết đến đây

• Liên kết các nội dung được cấp phép mở, truy cập mở