Kiểm tra nốt ruồi

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Nốt ruồi là chấm thịt có màu nâu hay đen phát triển trên da khi các tế bào da có sắc tố tập hợp lại. Đa số nốt ruồi đều phẳng nhưng cũng có khi nổi lên, thường có hình tròn hay một hình dạng cân đối. Chúng xuất hiện trong vài chục năm đầu tiên của cuộc đời và sẽ tiếp tục phát triển đến khoảng tuổi 40.[1] Nốt ruồi bình thường không phải là dấu hiệu đáng lo, chỉ những nốt ruồi không điển hình mới có khả năng liên quan đến ung thư da.[2] Nếu hiểu bản chất của các kiểu nốt ruồi khác nhau và biết mình nên cẩn thận với kiểu nào, khi đó bạn có thể tự mình đánh giá nốt ruồi để xác định có cần đi khám bệnh không.

Các bước[sửa]

Xem xét kỹ nốt ruồi[sửa]

  1. Tìm nốt ruồi không điển hình. Để làm được điều này bạn phải phân biệt sự khác nhau giữa nốt ruồi không điển hình và nốt ruồi thường. Nốt ruồi không điển hình, còn gọi là bớt loạn sản, xuất hiện phổ biến ở ngực và lưng.[3] Chúng thường có đường kính lớn hơn 6 mm và có ít nhất ba sắc của màu nâu hoặc đen. Nốt ruồi không điển hình trông khác nốt ruồi thường vì nó có bờ không đều, đa số đều nhô lên ở chính giữa.[4][5]
    • Chúng có nguy cơ phát triển thành ung thư da cao hơn.[6]
    • Nốt ruồi thường có đường kính dưới 6 mm, không có nhiều hơn hai sắc màu, có bờ đều và rõ nét trên da. Đôi khi nốt ruồi thường phát triển thành không điển hình nếu các tế bào sắc tố sinh sản bất thường.[3]
    • Tàn nhang khác với nốt ruồi, chúng không phát sinh từ sự gia tăng của các tế bào mang sắc tố, mà hình thành từ sự tập hợp của một số tế bào mang sắc tố tạo nên đặc điểm như ‘tàn nhang’. Tàn nhang có màu sáng hơn và nhỏ hơn mụn ruồi, phẳng mặt và thường xuất hiện trên mặt, ngực và bắp tay.[7]
  2. Xác định đúng thời điểm xem xét mụn ruồi. Để phát hiện sớm ung thư da bạn cần tự mình xem xét mụn ruồi theo định kỳ mỗi tháng một lần, và nên dò tìm trên toàn cơ thể. Chưa có nghiên cứu nào đưa ra thời điểm cụ thể cần kiểm tra mụn ruồi, tuy nhiên người ta khuyên tốt nhất nên thực hiện từ tuổi 25 trở đi.
    • Dễ nhất là kiểm tra mụn ruồi sau khi tắm, khi đó bạn đang sẵn chưa mặc quần áo nên có thể tiếp cận mọi bộ phận trên cơ thể.[8][9][10]
  3. Tạo không gian phù hợp để kiểm tra mụn ruồi. Tìm một căn phòng có đầy đủ ánh sáng, có gương soi toàn thân và chuẩn bị sẵn một chiếc gương cầm tay. Bạn cũng cần thước cây hay thước dây để đo kích thước mụn ruồi, một cuốn sổ tay ghi lại số liệu tìm được.[11]
    • Nếu phát hiện có mụn ruồi cần theo dõi, bạn nên sử dụng máy ảnh để giám sát quá trình thay đổi của nó.
    • Nếu đang sống ở Mỹ bạn có thể mua bộ dụng cụ tự kiểm tra da (SSE) của Hiệp hội Phẫu thuật Da liễu Hoa Kỳ (ASDS) cung cấp. Trong bộ dụng cụ này có một tài liệu có thể in ra làm sổ tay theo dõi, đồng thời họ cũng hướng dẫn bạn cách tự kiểm tra mụn ruồi.[8]
    • Học viện Da liễu Hoa Kỳ có cung cấp một hình vẽ sơ đồ cơ thể dùng để đánh dấu vị trí những mụn ruồi cần được bác sĩ tư vấn.
  4. Tiến hành kiểm tra mụn ruồi. Tự mình xem xét mụn ruồi trên toàn cơ thể là việc khá dễ nhưng tốn nhiều thời gian. Trước tiên bạn cởi hết quần áo và đứng trước gương soi toàn thân, sau đó quan sát cơ thể tìm những nơi có mụn ruồi.[12][13]
    • Nhìn gương kiểm tra tất cả các bộ phận, bao gồm mặt, tai, cổ, phía trước và phía sau của cánh tay, nách, ngực, hai hông, bụng và hai chân.
    • Bạn cũng cần kiểm tra bàn tay, lòng bàn tay, ngón tay, móng tay và móng chân, mắt cá chân, lòng bàn chân và giữa các ngón chân.
    • Không quên kiểm tra da ở mông và bộ phận sinh dục.
    • Đối với phụ nữ phải kiểm tra dưới hai vú.
    • Nghe hơi lạ nhưng thật sự bạn nên quan sát cả da đầu. Để dễ nhìn bạn có thể dùng lược hay máy sấy đẩy tóc sang một bên, hoặc nhờ người khác giúp đỡ nếu không thể tự mình làm việc này.
    • Sử dụng gương cầm tay quan sát những khu vực không thể thấy trên gương soi toàn thân.[8][9]
  5. Cách xem xét nốt ruồi. Khi phát hiện một nốt ruồi bạn cần xem xét nó kỹ hơn. Sử dụng thước đo kích thước, sau đó ghi vào sổ tay hình dạng, vị trí, kích thước của chúng, kèm theo ngày tháng bạn tiến hành kiểm tra.
    • Bạn cũng nên chụp ảnh để theo dõi sự thay đổi của mụn ruồi theo thời gian.[8]

Phát hiện khối u sắc tố[sửa]

  1. Tìm khối u sắc tố. Mụn ruồi không điển hình có khả năng là khối u sắc tố, một loại ung thư da. U sắc tố hình thành từ các tế bào biểu bì tạo sắc tố, chúng sản xuất ra melanin là chất tạo màu cho da. Tế bào biểu bì tạo sắc tố cũng hình thành nên mụn ruồi,[14] mà mụn ruồi có rất nhiều tế bào loại này nên u sắc tố có thể phát triển trong mụn ruồi.[15] Tuy nhiên, không phải lúc nào u sắc tố cũng phát sinh từ các mụn ruồi đang tồn tại trước đó.
    • Thật ra bệnh này có thể xuất hiện ở bất kì vùng da nào, phổ biến nhất là ở lưng, chân, cánh tay và mặt.
    • So với người không có mụn ruồi không điển hình, bạn có nguy cơ bị u sắc tố cao gấp 10 lần nếu có nhiều hơn năm mụn ruồi loại này.[3]
    • Bạn cần phân biệt được mụn ruồi không điển hình và mụn ruồi thường, để từ đó có thể kiểm tra u sắc tố trên mụn ruồi không điển hình. Ung thư da được phát hiện sớm có khả năng điều trị thành công cao hơn.[2]
    • Sờ để kiểm tra nốt ruồi có nhô lên không. Bạn nên theo dõi thay đổi về kích thước, hình dạng, màu sắc, độ nhô cao hoặc bất kì triệu chứng mới nào như chảy máu, ngứa hoặc tróc da trên mụn. Bạn chỉ thấy được điều này vào những lần kiểm tra sau đó, vì vậy cần thiết phải ghi nhận tất cả thông tin tìm được vào sổ tay.[16]
  2. Nhận biết u sắc tố bằng quy tắc “ABCDE”. Đây là từ viết tắt dễ nhớ để bạn học cách phân biệt bệnh u sắc tố, nó giúp bạn phân biệt giữa mụn ruồi lành tính và mụn ruồi có tiềm năng gây ung thư.[17][18]
    • “A” là không đối xứng (asymmetry). Mụn ruồi lành tính thường có hình dạng đối xứng, nghĩa là nếu bạn vạch một đường thẳng qua chính giữa mụn, hai nửa phải nhìn tương tự nhau về kích thước và hình dạng. Nếu có mụn ruồi bất đối xứng bạn phải nhờ bác sĩ thăm khám.
    • “B” là bờ (border). Mụn ruồi lành tính có đường bờ chạy suôn, trong khi đó khối u sắc tố có bờ gập ghềnh, trông như hình răng cưa. Nếu bạn phát hiện chấm thịt trắng hay đục mờ trên nốt ruồi, với đường viền cuộn vào trong và xoắn, nốt ruồi đó có thể là u sắc tố. Đây là dấu hiệu ung thư vì tế bào da sinh sôi quá nhanh.[16]
    • “C” là màu sắc (color). Mụn ruồi lành tính có màu đồng nhất và thường là nâu. Ngược lại, khối u sắc tố có nhiều màu trên cùng một cái mụn. Những mụn có màu đen hay đỏ cũng có nguy cơ là u sắc tố.
    • “D” là đường kính (diameter). Mụn ruồi lành tính chỉ có đường kính từ 6 mm trở xuống, bạn có thể đo bằng thước cây hay thước dây. Nếu mụn ruồi lớn hơn 6 mm bạn nên đi khám bệnh.
    • “E” là tiến triển (evolution). Yếu tố quan trọng nhất bạn cần ghi nhớ là mụn ruồi có tiến triển hay thay đổi từ trạng thái “bình thường” không. Nếu nó thay đổi kích thước, hình dạng hay màu sắc, bạn nên đi khám bệnh.
  3. Nhờ bác sĩ tư vấn. Nếu mụn ruồi biểu hiện bất kì dấu hiệu nào có đặc tính không điển hình, hoặc khi da thay đổi bất thường, bạn nên nhờ bác sĩ tư vấn. Độ nguy hiểm của u sắc tố sẽ giảm rất nhiều nếu bạn phát hiện bệnh sớm. Đây là điều đặc biệt cần chú ý khi bạn có người nhà được chẩn đoán ung thư da.[19]
    • Nếu có nhiều hơn 100 mụn ruồi, bạn cũng nên đi khám bệnh để chắc chắn không có căn bệnh tiềm ẩn nào khác. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám chuyên sâu vì họ có kiến thức nhiều hơn bạn và biết nên tìm những dấu hiệu nào.[20]
    • Tương tự, bạn nên đi khám bệnh nếu có nhiều mụn ruồi trên lưng. Bác sĩ có đầy đủ trang thiết bị để đánh giá u sắc tố, trong khi bạn không thể quan sát cận cảnh những mụn ruồi ở lưng.[21]
    • Nếu hồi bé bạn từng được điều trị ung thư bằng phóng xạ thì cũng nên nhờ bác sĩ kiểm tra, vì phóng xạ có thể là nguyên nhân gây ung thư da.[22]
  4. Quá trình khám bệnh diễn ra thế nào? Với bệnh nhân có nốt ruồi không điển hình bác sĩ sẽ khám da trên toàn cơ thể. Họ chụp ảnh để theo dõi sự tiến triển của chúng, và dùng máy soi da hay kính hiển vi để quan sát ảnh phóng đại.
    • Nếu nghi ngờ đó là nốt ruồi không điển hình hoặc u sắc tố, họ sẽ làm sinh thiết da bằng cách cắt một lớp da mỏng.
    • Đôi khi bác sĩ phải dùng dao phẫu thuật cắt nguyên mụn ruồi gửi tới phòng thí nghiệm phân tích, kết quả thí nghiệm có sau đó vài ngày.
    • Phương pháp điều trị được tiến hành dựa trên kết quả xét nghiệm, có thể họ sẽ yêu cầu bạn tới gặp bác sĩ da liễu để được thăm khám chi tiết hơn.[5]
  5. Nhận thức về các yếu tố rủi ro. U sắc tố có một số yếu tố rủi ro mà bạn nên chú ý. Ung thư da có nguy cơ tái phát khá cao, vì vậy bạn phải thận trọng nếu trong quá khứ đã từng được chẩn đoán ung thư da. Những yếu tố rủi ro phổ biến bao gồm:[23]
    • da nhợt nhạt hay sáng hơn bình thường
    • tiếp xúc với tia UV, thậm chí khi sử dụng giường tắm rám
    • từng bị cháy nắng
    • lớn tuổi, trước đây từng điều trị bệnh bằng bức xạ
    • mắc bất kì bệnh nào làm suy yếu hệ miễn dịch, như AIDS
    • sử dụng thuốc hay phương pháp điều trị gây ức chế hệ miễn dịch, ví dụ như hóa học trị liệu
    • có tiền sử gia đình mắc u sắc tố
    • Bạn nên tự mình kiểm tra mụn ruồi thường xuyên hơn nếu có bất kì yếu tố rủi ro nào nói trên, hoặc khám da liễu theo định kỳ.[24]

Đề phòng ung thư da[sửa]

  1. Thoa kem chống nắng khi ra ngoài trời. Ngay cả những ngày nhiều mây da bạn vẫn có thể hấp thu tia UV từ mặt trời. Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF tối thiểu là 30 để tránh cháy nắng, là yếu tố làm tăng nguy cơ u sắc tố.[25]
    • Bạn nên mua kem chống nắng “phổ rộng” chặn được cả tia UVA và UVB.[26]
    • Xoa kem chống nắng trên khắp bề mặt da hở với lượng kem đầy lòng bàn tay.
  2. Hạn chế ra nắng. Nếu có thể bạn nên đi vào chỗ râm mỗi khi cần ra ngoài, và tránh ra nắng trong “giờ cao điểm”, thường từ 10 AM tới 2 PM.[27]
    • Mặc quần áo bảo vệ khi ra khỏi nhà, như áo sơ mi tay dài và quần dài, quần áo bơi chống nắng, mũ và kính mát.[28]
  3. Tránh tắm rám da. Tắm rám có thể gây ung thư da, bao gồm u sắc tố. Bạn không nên nằm giường tắm rám và sử dụng máy làm nâu da.[29]
    • Nếu bạn muốn làn da có màu rám nắng, các chuyên gia khuyên nên sử dụng kem làm nâu da, tốt nhất mua loại kem có thành phần dihydroxyacetone hoặc DHA.[30]

Nguồn và Trích dẫn[sửa]

  1. ↑ http://nhs.uk/Conditions/Moles/Pages/Introduction.aspx
  2. ↑ 2,0 2,1 Weinstock MA. Early detection of melanoma. JAMA. 2000;284(7):886-889.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Goodson AG, Grossman D. Strategies for early melanoma detection: approaches to the patient with nevi. J Am Acad Dermatol, 2009;60(5):719–738.
  4. ↑ Goldstein BG, Goldstein AO. Diagnosis and management of malignant melanoma. Am Fam Physician. 2001;63(7):1359–1368.
  5. ↑ 5,0 5,1 Peggy R. Atypical moles. Am Fam Physician. 2008 Sep 15;78(6):735-740.
  6. ↑ Fernandez E, Helm K. The diameter of melanomas. Dermatol Surg. 2004;30:1219–1222.
  7. ↑ http://www.medicinenet.com/freckles/article.htm#what_are_freckles
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 http://asds.net/Skin_Cancer_Self_Exam_Kit
  9. ↑ 9,0 9,1 http://cancer.gov/cancertopics/types/skin/self-exam
  10. ↑ http://sunsmart.com.au/downloads/skin-cancer/spot-the-difference-skin-cancer-flyer.pdf
  11. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/early-detection
  12. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/early-detection/step-by-step-self-examination
  13. ↑ https://www.aad.org/spot-skin-cancer/learn-about-skin-cancer/detect-skin-cancer
  14. ↑ http://www.melanoma.org/understand-melanoma
  15. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma
  16. ↑ 16,0 16,1 http://cancer.org.au/preventing-cancer/sun-protection/check-for-signs-of-skin-cancer.html
  17. ↑ http://www.melanoma.org/understand-melanoma/diagnosing-melanoma/detection-screening/abcdes-melanoma
  18. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma/melanoma-warning-signs-and-images/do-you-know-your-abcdes
  19. ↑ Marsden JR, Newton-Bishop JA, Burrows L, Cook M, Corrie PG, Cox NH, Gore ME, Lorigan P, MacKie R, Nathan P, Peach H, Powell B, Walker C; British Association of Dermatologists Clinical Standards Unit. Revised U.K. guidelines for the management of cutaneous melanoma 2010. Br J Dermatol. 2010;163(2):238-256.
  20. ↑ http://skincancer.org/skin-cancer-information/dysplastic-nevi/normal-moles-and-melanoma
  21. ↑ Geller AC, Johnson TM, Miller DR, Brooks KR, Layton CJ, Swetter SM. Factors associated with physician discovery of early melanoma in middle-aged and older men. Arch Dermatol. 2009;145(4):409-414.
  22. ↑ https://cancercare.on.ca/common/pages/UserFile.aspx?fileId=13942
  23. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma/melanoma-causes-and-risk-factors
  24. ↑ http://nhs.uk/Conditions/Malignant-melanoma/Pages/Causes.aspx
  25. ↑ http://www.melanomafoundation.org/prevention/facts.htm
  26. ↑ http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/best-sunscreen/art-20045110
  27. ↑ http://www.cdc.gov/cancer/skin/basic_info/sun-safety.htm
  28. ↑ http://www.cdc.gov/cancer/skin/basic_info/sun-safety.htm
  29. ↑ http://www.skincancer.org/prevention/sun-protection/prevention-guidelines
  30. ↑ http://www.skincancer.org/skin-cancer-information/ask-the-experts/can-sunless-tanners-cause-cancer
Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Kiểm_tra_nốt_ruồi&oldid=143742”