Những thói hư tật xấu của người Việt/71
Những thói xấu thông thường
(Khuyết danh (Nguyễn Văn Vĩnh?) Nhà nhơ, Đông Dương Tạp chí năm 1914)
Chẳng giấu giếm làm chi, các tật của nhà nhơ đại khái như sau:
1. Tính lười nhác, làm việc gì, không mấy ông chịu chăm chút siêng năng. Đi đâu thì lạng khạng rẽ ràng. Sáng không dậy được sớm mà đứng dậy thì làm thế nào cũng phải ngồi ngáp một lúc, rồi nào hút thuốc, nào uống nước, nào ăn trầu nào rửa mặt sau mới nhắc mình lên được mà ra ngoài.
2. Tính nhút nhát, động làm việc gì thì lo trước nghĩ sau, không dám qủa quyết làm ngay. Thí dụ như chưa đi buôn đã lo lỗ vốn, chưa làm ruộng đã sợ mất mùa. Quanh năm chỉ ngồi một xó không được một trò gì.
3. Hay nghĩ viển vông mà không lo việc trước mắt. Tiền sờ túi không một xu mà vẫn gật gù đánh chén, sánh mình với Lý Bạch, Lưu Linh. Gạo trong nhà không còn một hột, mà vẫn lải nhải ngâm thơ[1] mình với Đào Tiềm, Đỗ Phủ. Học thì chẳng được một điều gì thực dụng mà vẫn tự đắc là tai thánh mắt hiền. Nói khoác thì một tắc đến trời, mà rút lại mười voi không được bát nước xáo.
4. Ngoại giả các tính ấy, lại còn một tính rất làm cho hại việc, là tính cẩu thả. Xem điều gì hoặc làm việc gì, chỉ cầu cho xong việc, chứ không chịu biết cho đến nơi đến chốn hoặc làm cho thực kinh chỉ[2] vững vàng. Lại một tính tự mãn tự túc, học chưa ra gì đã lấy làm khôn, tài độ một mẩu con đã cho là giỏi. Vì các tính ấy mà làm cho ngăn trở sự tiến hóa.
...Mấy thói trên là thói xấu ở trong tâm tính, lại còn nay chè mai chén, nay hát mai hỏng, nay tổ tóm mai tài bàn thì lại càng hủ lắm.
