Phương pháp dạy và học Việt nam cần có những yêu cầu gì?
( Bài viết chào mừng CLB: Phương pháp Dạy và Học)
Anh chị em CLB Phương pháp dạy và học thân mến!
Phương pháp dạy và học là một vấn đề rất quan trọng trong việc nâng cao khối lượng tri thức cho người học trong một khoảng thời gian xác định. Có thể xây dựng được nhiều phương pháp dạy và học khác nhau. Nhưng chọn lựa được một phương pháp thích hợp cần dựa trên những cơ sở nhất định. Câu lạc bộ Phương pháp dạy và học sẽ là một nhân tố quan trọng để thực hiện điều đó.Tôi không phải là giáo viên cho nên không dám bàn nhiều về vấn đề này, nhưng cũng mạnh dạn đưa ra một vài ý kiến tham gia CLB phương pháp dạy học. Xin chúc mừng sự ra đời và phát triển của CLB Phương pháp dạy và học, chúc tất cả các thành viên CLB mạnh khỏe và hạnh phúc.
CLB phương pháp dạy và học trên VLOS có mục đích tìm ra được phương pháp day học tốt nhất cho người Việt nam, vì vậy cơ sở đầu tiên là phương pháp cho người Việt nam. Mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, tuỳ theo nếp văn hoá và trình độ phát triển mà tạo cho các cá nhân trong khả năng tiếp thu, hình thức tiếp thu, phong cách tư duy. Đây là những điểm cần được đánh giá trước khi chọn lựa và xây dựng phương pháp dạy học.Nét văn hoá cơ bản trong giáo dục VN được thể hiện rõ nhất và được ngành giáo dục nêu lên đó là “ tiên học lễ, hậu học văn”, nhưng nội dung cụ thể, chương trình của “ tiên học lễ” là gì, mục tiêu cần đạt trong mỗi trương trình, mỗi cấp học lại chưa rõ ràng cho nên vẫn còn tình trạng học sinh học thuộc bài những lại không thực hiện trong thực tế đời sống. Không ít học sinh nắm được luật giao thông và làm tốt bài kiểm tra nhưng vẫn vi phạm luật giao thông. Còn chương trình của “học văn” có phù hợp hay không thì phải bàn bởi kết quả thực sự của giáo dục VN là không cao trong khi phần lễ cũng không khá lắm. Vì vậy, PPD&H cũng không đơn thuần chỉ là tìm ra một cách dạy nào đó mà còn cần đề cập đến cả nội dung dạy học. PPD&H và nội dung dạy có quan hệ biện chứng và không thể tách rời nội dung và PP. Nếu chỉ bàn về PP mà không đề cập đến nội dung thì khó đem lại được hiệu quả .
Khi xây dựng PPD&H phù hợp cho người Việt nam, cần xét đến đặc trưng tư duy của người Việt nam. Xét đến đặc trưng tư duy là phải xét đến số đông chứ không thể căn cứ vào thành tích đơn lẻ nào đó. Đặc trưng tư duy cơ bản của người Việt hiện nay là thụ động, chỉ suy nghĩ theo những cái đã được dạy và học. Có thể nhiều người sẽ không đồng ý với nhận định này và họ sẽ đưa ra những dẫn chứng rất thuyết phục về kết quả mà các thí sinh Việt nam thu được trong các kỳ thi quốc tế, các bác nông dân Việt nam với trình học vấn thấp đã chế tạo được các máy công cụ. Xin nói rõ hơn đây là những trường hợp cá biệt. Ấn độ không dành được một giải nào trong các kỳ thì Robocon nhưng công nghiệp phần mềm của Ấn độ vượt xa Việt nam. Chúng ta có nhiều học sinh giỏi cấp quốc tế, nhưng nguồn nhân lực trình độ cao của Việt nam lại thiếu trầm trọng. Người Việt tiềm ẩn tư duy sáng tạo, nhưng cách dạy và học hiện nay thiên về việc thuộc bài và phương pháp dạy và học chủ yếu là để đi thi chứ không phải để làm người và làm việc cho nên tư duy sáng tạo không được kích thích. Tư duy sáng tạo là một yêu cầu rất cao khi làm việc trong môi trường hội nhập kinh tế, cho nên PPD&H phải chuyển sang hướng khơi dậy được năng lực tư duy sáng tạo.
PPD&H cần có tính hệ thống. Điều này đảm bảo cho tính liên thông cho người học kể từ khi mới được sinh ra được thụ hưởng một PP phù hợp với mình. PP phù hợp sẽ nâng cao được hiệu quả truyền đạt kiến thức của người dạy và mức độ tiếp thu của người học.
PPD&H cần có tính tổ chức. Đây là yêu cầu đảm bảo cho tính hệ thống được thực thi. Không có tính tổ chức thì tính hệ thống có thể bị phá vỡ. Tính tổ chức do các tổ chức giáo dục xây dựng. Trong thực tế hiện nay thì điều này là không có và đặc biệt thể hiện rõ trong các giai đoạn chuyển cấp học. Điều này làm cho người học lúng túng trong thời kỳ đầu phải tiếp nhận một PPD&H hoàn toàn mới và do đó các kiến thức của thời kỳ này dễ bị hổng.
PPD&H cần xác định cụ thể đối tượng người học. Người học là đa dạng cả về trình độ và lứa tuổi, khả năng tiếp thu, trình độ sẵn có. Vì vậy cần có PPD&H cụ thể và phù hợp với từng đối tượng. Tôi đã nghe chuyện có thầy giáo luyện thi ĐH chọn đối tượng để luyện thi bằng cách kiểm tra ngặt nghèo ( bao gồm cả việc dùng roi) để chọn được những học sinh có khả năng tiếp thu tốt để luyện tập và kết quả thi đại học của những học sinh còn trụ lại được là khá cao. Nhưng PP phân loại đối tượng theo kiểu này là không thể chấp nhận được. Việc phân loại đối tượng là cần thiết nhưng cần có PP phân loại đúng đắn tạo cơ sở cho việc tìm PP D&H phù hợp và phải có PP với những đối tượng có năng lực tiếp thu kém.
PPD&H phải liên tục đổi mới. Mặc dù đã có PP phù hợp với từng đối tượng, nhưng khi các đối tượng đã có chuyển biến về năng lực tiếp thu thì không thể giữ mãi PP đã áp dụng mà phải áp dụng PP phù hợp với giai đoạn mới.
PPD&H có tính kế thừa. Yêu cầu này tránh cho người học không bị lúng túng khi tiếp nhận PPD&H mới lạ.
Phù hợp với nội dung chương trình hiện tại. Nội dung, chương trình hiện tại được xây dựng nhằm đảm bảo cho người học tiếp nhận được các tri thức phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội, vì vậy nó cũng thay đổi theo sự phát triển đó. Mỗi nội dung, chương trình có thể có những yêu cầu riêng về PPD&H. Do đó cần tìm được các PPD&H phù hợp cho mỗi nội dung chương trình.
Có thể áp dụng rộng rãi được người dạy và học chấp nhận. Tuy có yêu cầu riêng cho những trường hợp đặc biệt, nhưng trên bình diện rộng thì PPD&H cần có tính phổ biến đề nhiều nơi, nhiều người chấp nhận và áp dụng. Không thể chấp nhận được PP chọn học sinh luyện thi đại học bằng cách tạo áp lực với các học sinh học yếu để họ tự động rời bỏ lớp để chọn lấy những học sinh có học lực tốt, có khả năng đỗ cao, luyện thi vì vấn đề tâm lý chức không phải vì kiến thức. Không thể hcaaps nhận được PPD&H chỉ để đi thi như có một trường PHTH đã thực hiện hoặc học sinh chỉ tập trung học những môn đi thi đại học.
Người học có quyền lựa chọn PP dạy phù hợp với mình. Đây là xu hướng đảm bảo tính dân chủ trong giáo dục, nó giúp thầy và trò, người dạy và người học dễ gần gũi nhau hơn, hiểu nhau hơn và do đó có thể nâng cao hiệu quả truyền đạt và tiếp thu kiến thức. Nhưng nếu lạm dụng quá mức thì kết quả sẽ ngược lại, vì vậy cần kết hợp hài hòa giữa nội dung lễ và nội dung dân chủ trong giáo dục.
Khối lượng tri thức mà nhân loại khám phá, lượng kiến thức cần cho cuộc sống hiện đại ngày càng nhiều và cũng rất nhanh bị lạc hậu so với sự phát triển, vì vậy PPD&H cũng phải đổi mới và đổi mới rất nhanh để theo kịp tốc độ phát triển. PP dạy học hiện đại không phải là dạy cho người học các bài học mà là dạy cho họ cách tìm ra bài học cho mình, và người học cũng phải hiểu rằng sẽ có vô vàn bài học, không ai có thể học được tất cả các bài học, điều quan trọng là tìm được các bài học phù hợp với năng lực của mình.
