Tiên đoán tương lai thời quá khứ của động từ trong tiếng Anh
Các nhà toán học đến từ Học viện công nghệ Massachusetts và Đại học Harvard đã vận dụng nguyên lý tiến hóa để nghiên cứu Anh ngữ từ 1200 năm trước. Theo các nhà nghiên cứu cho biết, trong tiếng Anh, mức độ tiến hóa của các động từ tỷ lệ nghịch với mức độ phổ biến của chúng.
Theo bài báo được công bố trên Tạp chí Tự nhiên ngày 11 tháng 10, nhóm nghiên cứu quan niệm ngôn ngữ phát triển như một quá trình tiến hóa theo hệ thống. Đúng như các sinh vật trải qua sự chọn lọc tự nhiên, các động từ – đặc biệt là các động từ bất quy tắc không kết thúc bằng “-ed” ở thời quá khứ - là những đối tượng gây sức ép mạnh mẽ tới quy tắc chia động lên bước phát triển của ngôn ngữ.
“Những phân tích về mặt toán học của quá trình tiến hóa ngôn ngữ đã hé lộ rằng chia động từ bất quy tắc là một trong những phương pháp xử sự rất bình thường – điều này có thể mang đến những dự đoán và thấu hiểu về tương lai xa của chiều hướng tiến triển động từ”, theo nghiên cứu sinh tiến sỹ Erez Lieberman tại Phân khoa Công nghệ và Khoa học sứ khỏe Harvard-MIT thuộc Trường Khoa học ứng dụng và Kỹ nghệ Harvard. “Chúng tôi đã đánh giá một vài điều trước đó không ai có thể đánh giá và đã nhận được những kết quả ấn tượng, tốt đẹp”.
“Thực ra chúng tôi đang ở vị trí tiền tiêu trong quá trình phát triển những cộng cụ toán học giúp nghiên cứu động lực tiến triển của ngôn ngữ”, tuyên bố của Jean-Baptiste Michel, nghiên cứu sinh tiến sỹ tại Trường Y khoa Harvard. “Trước đây ngôn ngữ được hình dung như một mớ hỗn độn hay một hệ thống quá khó để thực hiện nghiên cứu dưới góc độ toán học, nhưng giờ đây chúng tôi có khả năng xác định thành công chiều hướng thay đổi và phát triển của ngôn ngữ”. Lieberman, Michel và các đồng nghiệp dựa vào những nghiên cứu trước đây về 7 quy tắc cạnh tranh trong khi chia động từ của tiếng Anh cổ, 6 nhân tố trong nhóm này đã trở thành những tập quán mờ nhạt theo thời sử dụng. Họ phát hiện ra rằng vẫn còn một nguyên tắc được duy trì, đó chính là thêm hậu tố “-ed” vào sau động từ ở thể thức quá khứ đơn và quá khứ phân từ, góp phần vào những suy tàn trong bước tiến hóa của động từ bất quy tắc tiếng Anh, theo một hàm số toán học cụ thể: Quy tắc chia chúng tỷ lệ tương ứng với nghịch đảo căn bậc hai của tập quán sử dụng chúng. Nói một cách khác, một động từ được sử dụng kém thường xuyên hơn động từ khác 100 lần thì sẽ tiến hóa nhanh hơn 10 lần.
Để phát triển phương pháp này, các nhà nghiên cứu theo dõi trạng thái của 177 động từ bất quy tắc trong tiếng Anh cổ (từ thế kỷ VII-XI), qua những thay đổi ngôn ngữ trong tiếng Anh Trung cổ (từ năm 1150 – 1500) và sau đó là tiếng Anh hiện đại. 1200 năm trước đây, có tới 177 động từ bất quy tắc, đến thời tiếng Anh trung cổ thì chỉ còn 145 động từ bất quy tắc và đến ngày nay thì chỉ còn 98 động từ bất quy tắc, những động từ đã vượt qua nhiều thế kỷ để trở thành chính tắc như help, laugh, reach, walk, và work.
Nhóm nghiên cứu tính toán “thực trạng” của những động từ bất quy tắc đang tồn tại để tiên đoán trong bao lâu nữa chúng sẽ trở thành chính tắc. Hai động từ phổ biến trong nhóm đó là “be” và “think” (sẽ sống và trải qua trong thời gian dài tương ứng là 38 800 năm và 14 400 năm), thực tế chúng sẽ không bao giờ trở thành động từ chính tắc. Những động từ chính tắc khác với mức độ sử dụng thường xuyên thấp hơn như “shrive” và “smite” có “cuộc đời” tương ứng là 300 và 700 năm, theo thứ tự lần lượt sẽ có nhiều khả năng không cưỡng lại được chiều hướng bị chính tắc hóa.
Nhóm nghiên cứu cho rằng trong tương lai, động từ “wed” có nhiều khả năng sẽ trở thành động từ bất quy tắc. Họ đưa ra một thí dụ khôi hài có sử dụng động từ này: “Giờ đây, có thể là cơ hội cuối cùng để bạn là “người mới cưới” (newly wed), họ nói hài hước trong bài báo trên Tạp chí Tự nhiên. “Những cặp mới cưới của tương lai có thể chỉ hy vọng có được “hạnh phúc chọn vẹn” (wedded’ bliss).
Những động từ bất quy tắc còn tồn tại ngày nay, tiêu biểu cho những vết tích về nguyên tắc chia động từ bị ruồng bỏ trong một thời gian dài; những động từ mới xuất hiện trong tiếng Anh, như “google” là động từ chính tắc được sử dụng phổ biến. Mặc dù chỉ dưới 3% động từ trong tiếng Anh hiện đại là bất quy tắc, bao gồm cả 10 động từ chung nhất là: be, have, do, go, say, can, will, see, take và get. Các nhà nghiên cứu cho rằng có khoảng 15 trong số 98 động từ bất quy tắc trong tiếng Anh hiện đại mà họ nghiên cứu – mặc dù không có một từ nào nằm trong top 10 ở trên – sẽ trở thành động từ chính tắc (được chia theo quy tắc thêm hậu tố “-ed”) trong 500 năm nữa.
Bài báo trên Tạp chí Tự nhiên đã mô tả định lượng, những miêu tả ở mức chính xác đến đáng kinh ngạc về vấn đề mà các nhà ngôn ngữ học đã nghi ngờ trong suốt thời gian dài trước đây: với đa số các động từ bất quy tắc được sử dụng thường xuyên ở mức độ lặp đi lặp lại sẽ có rất ít cơ hội để chúng bị mai một trong tương lai.
“Những động từ bất quy tắc lỗi thời tiết lộ về cách thức sinh ra và mất đi của những quy tắc ngôn ngữ, và có lẽ cả nhiều lề thói xã hội nữa”, Michel nói.
“Nếu bạn áp dụng đúng cấu trúc toán học đối với dữ liệu cần phân tích, bạn sẽ phát hiện ra toán học cũng thiết lập tư tưởng của bạn về toàn bộ quá trình”, Lieberman nói, đây là một dự án dị thường được thực hiện bởi những kẻ ngoại đạo thuộc chuyên ngành nghiên cứu hệ gen và tác động của những chuyến du hành vũ trụ lên con người. “Dữ liệu đã không thay đổi nhưng đột nhiên bạn có khả năng đưa ra những dự đoán mạnh mẽ về tương lai”. Lieberman và Michel, đồng tác giả công trình nghiên cứu công bố trên Tạp chí Tự nhiên đều đến từ Đại học Harvard. Nghiên cứu được tài trợ bởi Quỹ John Templeton, Quỹ Khoa học Quốc gia và Viện Sức khỏe Quốc gia (Mỹ).
Nguồn[sửa]
- Predicting the future of the past tense, MIT news (Ngày 15 tháng 10, 2007).
