10 điều bạn cần nhớ về những người thân độc hại

Gia đình đáng lý ra là nơi trú ẩn an toàn cho mỗi chúng ta. Tuy nhiên, đôi lúc đó lại là nơi khiến ta đau đầu nhất. Từ bỏ (hoặc chia tay) một người bạn, một người bạn trai hay bạn gái độc hại là một chuyện, và có cả tá lời khuyên cho bạn tham khảo, nhưng còn việc từ bỏ một người thân độc hại thì sao?

Đa số chúng ta không được đứng ở vị thế có thể quay mặt bước đi, hoặc chúng ta không cảm thấy mình muốn rời đi, hoặc đó không phải điều đúng đắn. Vậy ta nên làm gì khi một thành viên trong gia đình đang phá hoại cuộc sống của chúng ta bằng sự độc hại của họ? Làm cách nào để giải quyết cảm giác bổn phận, hỗn độn, phản bội và đau lòng?

Ảnh minh họa

Đầu tiên và trước nhất, bạn phải chấp nhận một sự thật rằng không phải mọi thành viên trong gia đình đều lành mạnh và luôn sẵn sàng để bạn nương tựa, nhờ vả, hoặc chờ bạn quay về. Không phải mọi mối liên kết gia đình đều được xây dựng dựa trên tiền đề sự tôn trọng, yêu thương và hỗ trợ hai phía. Đôi lúc “gia đình” mang ý nghĩa đơn giản là có cùng một dòng máu. Chỉ vậy thôi. Một số người thân nâng tầm ta lên và cũng có những người nhấn chìm ta xuống.

Thứ hai, bạn phải hiểu rằng người thân độc hại có thể đang trải qua một giai đoạn khó khăn trong cuộc sống. Họ có thể đang bệnh, đang lo lắng, hoặc đang thiếu sự yêu thương và hỗ trợ tinh thần mà họ cần. Những người như thế cần được lắng nghe, hỗ trợ, và quan tâm (dù nguyên nhân của những vấn đề ấy có là gì, có thể đôi khi bạn vẫn cần phải bảo vệ bản thân khỏi hành vi độc hại của họ).

Điểm mấu chốt cần nhớ là mỗi một trường hợp giải quyết với người thân độc hại trong gia đình đều có chút khác nhau, nhưng trong bất kỳ tình cảnh nào cũng có những nguyên tắc chung ta cần nhớ, vì lợi ích của chính bản thân:

1. Về bản chất có thể họ không phải người xấu, nhưng họ không phải là người bạn nên dành thời gian mỗi ngày

Không phải tất cả mối quan hệ gia đình độc hại đều có chủ ý gây cho bạn những khổ sở và thiếu quan tâm. Trong đó có một số người quan tâm đến bạn - người có dụng ý tốt, nhưng độc hại bởi vì nhu cầu và sự hiện diện của họ buộc bạn phải làm tổn hại đến bản thân và hạnh phúc của mình. Và dù rất khó khăn, ta phải tránh xa họ để tạo không gian sinh sống. Bạn không thể hủy hoại bản thân mỗi ngày chỉ vì lợi ích của một người khác. Bạn phải đặt hạnh phúc của mình làm ưu tiên. Dù cho điều đó có nghĩa là bớt dành thời gian với một người nào đó, yêu thương người thân từ xa, từ bỏ hoàn toàn, hoặc tạm thời tách bản thân khỏi một tình huống gây đau lòng - bạn có quyền để bỏ đi và tạo dựng một không gian lành mạnh cho bản thân.

2. Người độc hại thường lẩn trốn rất thông minh đằng sau xung hấn thụ động

Hành vi xung hấn thụ động có rất nhiều hình thức nhưng có thể được mô tả chung là một xung hấn không bằng lời nói biểu hiện qua hành vi tiêu cực. Thay vì cởi mở thể hiện cảm giác của mình, người đó có những cử chỉ nhỏ, khó chịu hướng về phía bạn. Thay vì nói ra điều gì khiến họ bực bội, họ tìm những cách thức nhỏ nhặt và vụn vặt để đâm chọt bạn cho đến khi bạn chú ý và trở nên bực mình. Đây rõ ràng là một mối quan hệ độc hại. Nó cho thấy người này đã định sẽ không giao tiếp cởi mở và rõ ràng với bạn. Hãy nhớ rằng đa số những người có lý trí không có lý do gì để xung hấn thụ động với bạn nếu họ cảm thấy an toàn khi thể hiện bản thân. Nói cách khác, họ sẽ không cảm thấy cần phải lẩn trốn đằng sau xung hấn thụ động nếu họ nhận thấy sẽ không bị đánh giá hoặc chỉ trích vì những gì mình suy nghĩ. Vậy nên hãy làm rõ với các thành viên trong gia đình rằng bạn chấp nhận con người của họ, và họ không cần cảm thấy có trách nhiệm và gò bó vào ý kiến và suy nghĩ của bạn, nhưng bạn rất muốn được họ giúp đỡ. Nếu họ quan tâm đến bạn, họ sẽ sẵn sàng cho, hoặc ít nhất là sẽ thỏa hiệp. Và nếu họ từ chối, và tiếp tục xung hấn thụ động với bạn, bạn có khi chẳng còn lựa chọn nào khác ngoài việc tạo ra khoảng cách như đã nói ở điều 1. (Đọc thêm cuốn sách Emotional Blackmail.)

3. Nếu bạn để mặc, họ sẽ bắt nạt bạn đến khi bạn phục tùng

Ta đều đã nghe về bắt nạt học đường, nhưng những kẻ bắt nạt đáng gờm nhất thường là những người thân độc hại. Và bắt nạt không bao giờ là ổn cả. Không có cái chốn nào trên Trái Đất này cho phép người nào có cái quyền công kích bạn cả. Đáng buồn là, có một số người sẽ không vui cho đến khi họ nhấn chìm cái tôi của bạn xuống đất và chà và đạp lên nó. Điều bạn phải làm là có cái gan mà đứng lên bảo vệ mình. Đừng để họ muốn làm gì thì làm. Không ai có khả năng khiến bạn cảm thấy nhỏ bé trừ phi bạn cho họ khả năng đó. Cần có dũng khí rất lớn để chống lại kẻ thù, nhưng cũng cần dũng khí lớn như thế để chống lại gia đình và bạn bè. Hãy nhận thức được những người thân cận đối xử với bạn như thế nào, và cẩn thận những đâm chọt tiềm ẩn mà họ có thể phóng về phía bạn. Khi cần thiết, hãy đối diện với họ - bằng mọi giá phải tạo cơ hội cho chính bản thân bản thở thành con người thật của mình.

4. Giả vờ xem hành vi độc hại của họ là ỔN thực sự KHÔNG ỔN CHÚT NÀO

Nếu bạn không cẩn thận, người thân độc hại có thể dùng hành vi thất thường của mình để có được sự đối đãi ưu tiên, bởi vì… thật ra thì… khiến họ im lặng có vẻ dễ hơn là lắng nghe những lời lẽ cáu kỉnh của họ. Đừng mắc lừa. Sự dễ chịu ngắn hạn đồng nghĩa với đau đớn dài hạn trong tình huống như thế này. Người độc hại sẽ không thay đổi nếu họ được thưởng vì không thay đổi. Hãy dừng việc ngần ngại khi ở bên họ hay châm chước cho những hành vi gây hấn liên tục của họ. Không bao giờ đáng để chịu dựng những bi lụy và tiêu cực liên miên. Nếu một người nào đó trong gia đình bạn đã hơn 21 tuổi rồi mà vẫn không thể trở thành một người trưởng thành hiểu lý lẽ, đáng tin cậy, biết tôn trọng người khác, đã đến lúc lên tiếng và bảo vệ lập trường của bạn.

5. Bạn không cần phải bỏ mặc bản thân chỉ vì họ bỏ mặc bạn

Hãy tập quan tâm đến bản thân mỗi ngày. Nghiêm túc đấy, nếu bạn buộc phải sống hay làm việc với một người độc hại, thì hãy đảm bảo rằng bạn có đủ thời gian một mình để nghỉ ngơi và hồi phục. Phải đóng vai “người trưởng thành kiên định, lý trí” trước những kẻ rầu rĩ độc hại rất là mệt mỏi, và nếu bạn không cẩn thận, chất độc ấy có thể lây nhiễm đến bạn. Người thân độc hại có thể khiến bạn trằn trọc cả đêm liên tục tự hỏi: “Mình có đang làm điều đúng đắn không? Có thật là mình tồi tệ đến mức họ coi thường mình như vậy? Mình không TIN được là cô ấy lại làm thế! Tim mình đau quá man!!” Những suy nghĩ có thể khiến bạn đau khổ suốt hàng tuần, hàng tháng, hoặc là hàng năm. Đôi lúc đây là mục đích của người thân độc hại ấy, chọc tức bạn và khiến chính bạn mới là người trở nên điên loạn. Vì đôi khi họ không biết tại sao họ lại cảm thấy như vậy, và họ không thể nhìn thấu những nhu cầu cảm xúc của mình… dẫn đến những hành vi giao tiếp và hành động độc hại của mình. Và vì bạn không thể điều khiển những gì họ làm, điều quan trọng là phải chăm sóc bản thân để bạn có thể giữ vững vị trí trung lập, cảm xúc lành mạnh và sẵn sàng sống tích cực trước những tiêu cực mà bạn phải đối đấu - chánh niệm, thiền, cầu nguyện và tập thể dục thường xuyên sẽ giúp ích cho bạn đấy!

6. Nếu hành vi độc hại biến thành hành vi thể chất, đó là một vấn đề pháp lý cần được chỉ điểm

Nếu bạn sống sót vượt qua cơn thịnh nộ của một người bạo hành trong gia đình, và bạn lại cố gắng cam chịu mọi chuyện… Nếu bạn tha thứ, và bạn khổ sở, và ngay cả khi sự đau khổ ấy khiến bạn không kìm nén được mà giải tỏa qua cơn tức giận độc hại… Nếu bạn dành mấy năm liền bám víu lấy ý niệm tin tưởng và hy vọng, cho dù trong lòng bạn biết rằng những trừu tượng đẹp đẽ ấy, những nền tảng xây dựng và gìn giữ yêu thương ấy, sẽ không bao giờ được đáp lại… Và nhất là, nếu bạn đứng giữa làm rào chắn giữa người bạo hành và một người khác, và gánh lấy hết những bạo hành thay cho người đó… Bạn là một ANH HÙNG! Nhưng đã đến lúc trở thành anh hùng cho tương lai của bạn. Đủ lắm rồi! Nếu có người bạo hành thể chất bạn, họ đang vi phạm pháp luật và cần phải lãnh chịu hậu quả cho những hành động của mình.

7. Dù khó khăn, bạn cũng không thể đổ lỗi cho bản thân vì những hành vi tiêu cực của họ

Là do họ, không phải bạn. Hãy BIẾT RÕ điều này. Người thân độc hại sẽ tìm cách ngụ ý rằng bạn đã làm gì đó sai. Và vì “cảm giác tội lỗi” là quá lớn đối với đa số chúng ta, ngụ ý có thể mình đã làm gì đó sai có thể tổn thương sự tự tin và làm lung lay quyết tâm của chúng ta. Đừng để điều này diễn ra với bạn. Hãy nhớ rằng, khi bạn không còn nhận lấy mọi thứ về mình, bạn sẽ có cả tỷ tự do. Đa số người độc hại có hành vi tiêu cực không chỉ với bạn, mà với bất kỳ ai họ tương tác. Ngay cả trong tình huống có vẻ là cá nhân - cho dù bạn cảm thấy bị xúc phạm trực tiếp - thường thì chẳng liên quan gì đến bạn đâu. Những gì họ nói và làm, và những suy nghĩ họ có, đều dựa hoàn toàn vào sự tự phản chiếu của chính họ.

8. Ghét họ vì họ độc hại chỉ mang thêm độc tố vào cuộc đời của bạn thôi

Như Gandhi đã từng nói, “Nợ mắt trả bằng mắt sẽ chỉ khiến thế giới mù lòa.” Dù người thân của bạn có hành xử hèn hạ thế nào, đừng bao giờ để thù ghét nảy mầm trong trái tim bạn. Chiến đấu với sự thù ghét bằng chính sự thù ghét chỉ càng tổn thương bạn nhiều hơn. Khi bạn quyết định ghét một người nào đó, bạn tự động sẽ bắt đầu đào hai ngôi mộ: một cho kẻ thù và một cho bạn. Hiềm khích thù ghét chỉ dành cho những người đinh ninh rằng người khác mắc nợ họ. Trong khi đó, tha thứ dành cho những ai đủ mạnh mẽ và thông minh để vượt qua. Sau tất cả, sự trả thù tuyệt vời nhất là trở nên khác với người đã tổn thương bạn. Sự trả thù tuỵet với nhất là phải sống tốt, và tạo sự yên bình trong trái tim bạn.

9. Con người có thể thay đổi, và một số mối quan hệ gia đình độc hại có thể được hồi phục qua thời gian

Khi sự tin tưởng bị phá vỡ, điều diễn ra ở một thời điểm nào đó với gần như tất cả mối quan hệ gia đình, điều cần làm là phải hiểu rằng mọi chuyện đều có thể sửa chữa, với điều kiện cả hai người đều bằng lòng chịu khó mà nuôi dưỡng bản thân. Trên thực tế, chính lúc này, khi có cảm tưởng bệ đá mối quan hệ giữa hai người đã vỡ vụn, bạn được trao một cơ hội để tạo dựng lại khuôn mẫu và động lực giữa hai người. Đây là một việc rất đau khổ và khoảng thời gian này cũng rất đau khổ, và mối quan hệ rạn nứt, nhất là khi bạn tin rằng niềm tin sẽ không thể hàn gắn được. Nhưng nếu bạn hiểu rằng mức độ tin cậy tăng lên và giảm đi trong suốt cuộc đời, bạn sẽ có thể tìm thấy sức mạnh để bám víu, để níu kéo, và để phát triển cùng nhau. Nhưng việc này cần hai người. Bạn không thể thực hiện một mình đâu.

10. Đáng buồn là, đôi lúc những gì bạn có thể làm là từ bỏ

Tiểu tiết bỏ qua, đây là cuộc đời của bạn. Bạn có thể không có khả năng điều khiển những gì mà người thân độc hại làm với bạn, nhưng bạn có thể quyết định không để họ ảnh hưởng đến bạn lâu dài. Bạn có thể quyết định không cho phép những hành động và ý kiến ấy liên tục xâm hại trái tim và tâm hồn bạn. Và trên hết, bạn có thể quyết định ai sẽ bước bên bạn đến ngày mai, và sẽ bỏ lại ai đằng sau hôm nay. Trong một thế giới hoàn hảo, ta luôn có thể sửa chữa mối quan hệ với người thân độc hại, nhưng như bạn biết thế giới này không hoàn hảo. Hãy nỗ lực và làm những điều bạn có thể để giữ mọi chuyện không bị ảnh hưởng, nhưng đừng ngần ngại mà từ bỏ và làm điều đúng đắn cho BẢN THÂN BẠN khi bạn buộc phải làm thế.

Mời bạn đón đọc các bài viết tiếp theo bằng cách đăng kí nhận tin bài viết qua email hoặc like fanpage Thuvienkhoahoc.com để nhận được thông báo khi có cập nhật mới.

Nguồn

• Tác giả: Marc Chernoff
• Bản tiếng Anh: Marcandangel
• Bản dịch: Tâm lý học tội phạm/Thợ săn tiền thưởng

Bài liên quan

• Cách từ bỏ một mối quan hệ độc hại và yêu thương bản thân mình hơn
• Ứng xử với người hay ghen ghét
• Nhận ra một người bạn xấu
• Tại sao có những người không bao giờ xin lỗi?
• Phê bình mang tính xây dựng

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›