Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/65
BÁO THÙ
Nước Ngô, nước Việt đánh nhau.
Vua Ngô là Hạp Lư thua trận, phải quân Việt đâm chết. Con Hạp Lư là Phù Sai nôi ngôi làm vua, thề thê nào cũng phục thù được cho cha mới nghe. Phù Sai bèn cho người đứng ở sân, mỗi khi mình ra vào, người ây phải nói to lên rằng:
"Phù Sai kia! Nước Việt có giết cha mày mà mày quên ư?"
Phù Sai thưa rằng:
"Dạ! Không dám quên".
Ba năm sau, quả nhiên Phù Sai đánh được nước Việt, báo được thù cho cha.
Lúc nước Việt thua, vua Việt là Câu Tiên sai sứ sang cầu hoà. Tuy rằng được hoà, nhưng đêm ngày âu sầu, lo nghĩ nát gan, nát ruột. Chất củi làm giường nằm, treo cái mật trước chỗ ngồi. Khi nằm, thì trông cái mật; khi ăn, thì nếm cái mật. Chính mình thì cày cuốc, vợ mình thì dệt vải, làm ãn khó nhọc như thường dân. Ai là bực hiền tài, thì trọng dụng, ai là kẻ khốn khó thì cứu giúp. Hơn hai mươi năm giòi, lúc nào cũng như vậy. Sau Câu Tiễn xem chừng lòng dân đã khiến được, bấy giờ mới đem quân đánh Ngô, quả nhiên Ngô lại thua mà Việt được.
CHU THƯ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Phục Thù: báo lại được cái ác, cái nhục mà người cừu địch đã xử với mình hay với người can hệ của mình.
- Quả nhiên: thật được y như thế.
- Hiền tài: người có đức hạnh giói giang hơn chúng.
NHỜI BÀN[sửa]
Một bên vì cha mà báo thủ, một bên vì nước mà báo thủ, hai cái thủ không đội giời chung, mà dụng tâm theo đuổi đến báo kỳ được mới nghe, thực là chính đảng, khiến ai nghe thấy cũng phải bái phục. Nếu Phù Sai, Câu Tiễn gặp cái cảnh đau đớn như thế, mà cứ điềm nhiên toạ thị, cho là nhàn sung sướng, thì chẳng là đất đá, không biết nhục là cái gì ư Ị Tuy vậy, cứ lấy tấm lòng từ bi đại độ mà xét, thì sự báo thủ là cái gốc sính ra hoạ;hoạn, vi cứ báo đi báo lại, oan oan tương báo, cái mối báo thù cứ dắt dây mãi, thì biết bao giờ cho yên!
