Cổ học tinh hoa. Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân/89
THÂN TRỌNG HƠN LÀM VUA
Người nước Việt giết ba đời vua. Con vua đời thứ ba tên là Sưu lo sợ, phải trốn vào ở trong hang.
Nước Việt thành ra không có vua. Người Việt đi tìm con vua mãi, không thấy. Đến lúc tìm thây ở trong hang, thì con vua lại không chịu ra. Người Việt một mặt lấy lá ngải hun vào hang một mặt đem xe lại đón. Con vua bất đắc dĩ phải ra. Lúc lên xe, ngửa mặt lên giời, kêu to rằng:
"Ôi làm vua! Ôi làm vua! Ta không muôn làm vua, cũng không được hay sao!"
Con vua lo như thế, không phải là ghét làm vua, ghét là ghét cái hoạ làm vua. Không muốn làm vua, tức là không chịu lấy cả một nước mà phiền luy đến thân mình. Thân mình, không muốn phiền luy, thì khi làm vua, tất không nỡ phiền luy đến ai. Mà chỉ bởi cái lẽ ấy, người Việt mới cô tôn lên làm vua cho được.
TRANG TỬ
GIẢI NGHĨA[sửa]
- Ngải: thử cỏ dọc trắng lá xèo, nhà làm thuốc dùng để chườm người có bệnh.
- Bất đắc dĩ: khống thể nào đừng được.
- Hoạ: tai vạ.
- Phiền tuy: bận bịu, vướng vít khó chịu.
NHỜI BÀN[sửa]
Làm vua ai không muốn. Thế mà có người đến làm vua cũng không muốn! Không phải là ghét gì làm vua, nhưng ghét rằng làm vua, thường có khi không giữ được toàn tính mệnh. Bài này cổt ý cảnh ngộ những kẻ ham danh, ham lợi để hại đển thân. Cứ theo như ý tác giả, thì chỉ người nào không có chút gì phiền luy đến thân, mới là không "thương sinh‘ nghĩa 'là hại đến đời mình, mà giữ được 'toàn sinh’ nghĩa là giữ được dời mình cho trọn vẹn.
