Hành Trang Khoa Học/Tư duy tổng hợp

Tư Duy Tổng Hợp (Synectics)

E. Paul Torrance (1915-2003), một nhà tâm lý học, người được được mệnh danh là "cha đẻ cuả sự sáng tạo", ông là người đóng góp rất lớn cho kĩ thuật đo độ thông minh (IQ test) đã phát biểu:

Bởi vì sáng tạo bao gồm sự xếp đặt lại mọi thứ vào trong một cấu trúc mới, nên mỗi ý tưởng hay hoạt động sáng tạo đều là một quá trình suy suy nghĩ tổng hợp. Những hành vi sáng tạo xảy ra trong quá trình đi từ chỗ nhận biết các trở ngại, các điểm yếu, các khoảng trống trong tri thức, các thiếu sót, các vận hành không hài hoà cho đến chỗ tìm kiếm các lời giải, thực hiện các dự đoán, hay công thức hoá các lý thuyết.

Tư duy tổng hợp là một quá trình phát hiện ra các mối liên hệ làm thống nhất các bộ phận mà tưởng chừng như chúng là tách biệt. Đây là phương thức ghép đặt các sự kiện lại với nhau để mở ra một tầm nhìn mới cho tất cả các loại vấn đề.

Người ta có thể dùng phương pháp này không chỉ trong nghiên cứu khoa hoc mà còn trong nhiều lãnh vực khác như nghệ thuật, sáng tác.... hay ngay cả trong khoa hùng biện (làm chính trị, luật sư...)

Lịch sử

Phương pháp tư duy tổng hợp đưọc mô tả bởi William J. Gordon, trong cuốm Synectics: The Development of Creative Capacity . New York: Harper and Row, 1961.

Đặc trưng

Hiệu quả cuả phương pháp

• Tư duy tổng hợp Khuyến khích khả năng sống chung với sự phức tạp và mâu thuẫn
• Phương pháp này kích thích suy nghĩ sáng tạo
• Tư duy tổng hợp năng động hoá cả hai bán cầu đại não trái và phải
• Nó cung ứng một trạng thái suy nghĩ không bị ràng buộc vào ý thức

Cơ chế kích khởi

• Cơ chế kích thích cuả Synectic xúc tác cho nhiều ý tưởng và phát minh mới
• Synectic dựạ trên sư suy nghĩ đột phát

Phương cách hoạt động

• Synectic dựa trên sự hợp nhất cuả những sự đối lập
• Nó dưạ trên phép loại suy
• Sự chủ động cuả Synectic sản sinh ra kết quả lớn hơn là tổng kết quả cuả từng phần góp lại

Phương thức tiến hành

Các ý mới không thể từ trên trời lọt xuống mà để có đựợc chúng, ta phải hoàn tất các bước:

1. Xác định/nhận diện vấn đề và viết nó ra
2. Thu thập tất cả các dữ kiện về vấn đề và kết hợp nó với những thông tin đã có sẵn trong óc
3. Tiến hành sáng tạo bằng cách dùng các câu hỏi kích hoạt trình bày sau đây để biến đổi các ý kiến và thông tin trở thành cái mới. Những câu hỏi này là công cụ để "đổi mới" tư duy và có thể dẫn dắt chúng ta đến những phát kiến vĩ đại. Trong lúc dùng các câu hỏi kích hoạt hãy cố gắng trở nên linh hoat và mềm dẻo theo sự hướng dẫn cuả câu kích hoạt theo nghiã bóng lẫn nghiã đen để giúp giải phóng tư tưởng dễ hơn

Hệ thống câu hỏi kích hoạt

Cắt bớt

• Bỏ bớt một số bộ phận hay chi tiết
• Dồn nén hay làm cho nó nhỏ đi
• Cái gì có thể được giảm thiểu hay bố trí lại
• Những luật lệ nguyên tắc nào có thể "bẻ gãy"
• Làm thế nào để giản dị hoá
• Làm sao để từu tượng hoá, điển hình hoá hay vắn tắt hoá

Thêm thắt

• Kéo dài hay nở rộng
• Phát triển những đối tượng về hướng mong muốn
• Gia tố, thăng hoá, hay sát nhập thêm
• Khuếch đại làm to lên
• Cái gì nưã có thể thêm thắt vào ý cuả bạn, hình vẽ, đối tượng, vật liệu

Kết hợp

• Đem các thứ lại với nhau
• Nối, sắp xếp, liên kết, thống nhất, trộn lẫn, xác nhập, xếp lại chỗ
• Kết hợp các ý kiến, vật liệu, và kĩ thuật
• Ghép các thứ không tương tự lại với nhau để sản sinh sức mạnh tổng hợp
• Cái gì nưã có thể dùng nối vào với chủ thể?
• Nối trong các kiểu cách, khuôn khổ, định hướng hay kỷ luật cảm biến khác nhau

Chuyển biến

• Đưa đối dượng vào tình thế mới
• mô phỏng, chuyển vị, dời chỗ, biến vị
• Dời đối tượng ra khỏi môi trường thông thường
• Thay các cài đặt về lịch sử, xã hội, và điạ lí
• "mô phỏng kiểu cánh chim để thiết kế một cái cầu"
• Làm thể nào để chủ thể có thể được biến cải, thông dịch, thay hình đổi dạng

Hoạt hoá

• Linh động hoá các áp lực hình tượng và tâm lí
• Điều khiển các dịch chuyển về hình ản và các lực
• Áp dụng các nhân tử cuả sự lập lại và sự thăng tiến
• Những đặc điểm "con người" nào mà chủ thể có

Đối nghịch

• Đổi ngược chức năng nguyên thuỷ cuả chủ thể
• Nghịch đảo một cách hình tượng và trí năng nhưng vẩn giữ nguyên kết cấu hợp nhất
• Đổi ngược các định luật cuả tự nhiên như là trọng lực, thời gian, các chức năng con nguời
• Đảo ngược các thủ tục thông thường, các lề lối qui ước xã hội hay các trình tự các lễ nghi
• Đảo ngược sự hài hoà về thị giác và cảm thụ (vi du: ảo giác)
• Từ khước, đảo nghịch

Ghép khuôn

• Choàng đè lên, đặt lên, bao bọc, phủ qua
• Ghép các hình ảnh và ý khác nhau lại
• Cho các phần tử choáng, che nhau để sản xuất ra hình ảnh, ý kiến và ý nghiã mới
• Ép khuôn các phần tử từ những góc nhìn, từ những kỹ luật, thời diểm khác nhau
• Kết nối các thu nhận cảm biến về âm thanh và màu sắc chẳng hạn
• Gán ép nhiều quan điểm để chỉ ra sự tương phản theo từng thời điểm

Đổi tỉ lệ

• Làm cho chủ thể lớn hay nhỏ hơn
• Thay đổi tỉ lệ, đơn vi thời gian hàng giây, phút, giờ ngày, tuần tháng năm
• Biến dạng về qui mô điạ phương hay toàn thể, cở tương đối, tỉ lệ, và chiều hướng

Thay thế

• Thay thành phần, đổi chỗ, hay thế chấp
• Những ý kiến, hình ảnh, hay vật liệu nào khác có thể thay đổi
• Những cách thức kế hoạch khác hay các bổ sung có thể tận dụng

Đập bể vụn

• Tách rời, chia nhỏ, cắt hay mổ xẻ
• phân nhỏ đối tượng hay ý kiến ra từng phần
• Băm chặt nhỏ, tháo rời nó
• Thiết bị nào có thể chia nhỏ ra thành nhiều lượng nhỏ hơn?
• Làm thế nào để cho nó xuất hiện một cách không liên tục?

Cô lập

• Tách rời, cài đặt riêng rẽ, hớt tiả, tháo ra
• Chỉ lấy 1 bộ phận cuả chủ thể
• Phần tử nào có thê tách rời hay tập trung lên?

Bóp méo

• Vặn xoắn chủ thể ra khỏi hình thể ban đầu, sự cân xứng, hay ý nghiã cuả nó
• Tạo nên các sự bóp méo tuởng tượng hay thực tế
• Biến dạng để sản sinh ra chất lượng thẩm mỹ, biểu tượng thống nhất
• Làm dài rộng mập ốm
• Nấu chảy, bào mòn, chôn vùi, bẻ nứt, xé, hành hạ, đổ tràn thứ gì lên nó

Tương tự

• Vẽ các sự liên đới
• Tìm kiếm sự tương tự giưã hai vật khác nhau
• So sánh phần tử giưã các lĩnh vực hay các khuôn phép
• Tôi có thể so sánh chủ thể cuả tôi với cái gì?
• Tạo ra các mối tương quan hữu lí và vô lí

Lai tạo

• Lai tạo các đăc tính cuả chủ thể với những "con giống" không có trong thực tế
• Cái gì bạn sẽ nhận được nếu "giao-hợp" một ... với một ...?
• Giao thoa các màu sắc, dạng thức, hay cấu trúc
• Làm màu mở (bằng cách pha trộn hay lai tạo) các phần tử hữu cơ và vô cơ
• Làm phì nhiêu các ý kiến và cảm nhận

Chuyển hoá

• Biến dạng, thay hình, đôi cấu trúc hay cấu tạo
• Mô tả chủ thể trong qúa trình thay đổi
• Đổi màu hay cấu hình
• Làm ra sự tiến bộ về cấu trúc
• Làm phép hoá thân (từ nhộng thành bướm)

Nhấn nhá

• Đồng thuận hoá với chủ thể
• "Lấy râu ông này cắm cằm bà nọ"
• Nhân cách hoá
• liên hệ tới chủ thể một cách cảm hứng, tùy tiện, hay chủ quan

Trùng lắp

• Tái lặp một hình, dáng, cấu tạo, ảnh, hay ý
• Làm lại, vang vọng âm thanh, phát biểu lại hay sao y chủ thể trong một cách thức nào đó
• Kiểm tra, chi phối các yếu tố cuả sự xuất hiện, cuả nhịp gõ, cuả sự tiếp nối, và cuả sự tiến triển

Đánh lạc hướng

• Nguỵ trang, ẩn giấu, đánh lưà, mã hoá
• Trốn, hóa trang, "cấy" đối tượng vào trong một khuôn khổ trong hướng nhìn khác
• Giả trang, làm như cắc kè, và bướm
• Tạo ra hình ảnh tiềm ân để liên lạc một cách tìm thức

Trêu Hài

• Giễu cợt, nhái theo, nhạo báng, khôi hài hay vẽ châm biếm
• Chọc cười lên chủ thể, xỏ xiên
• Chuyển nó sang thành một trò đuà, chuyện tếu, tấu hài, hay chơi chữ
• Hướng thành trò hề, lố bịch, hay hài hước
• Làm phim/truyện tếu về vấn đề

Lập Lờ

• Viễn tưởng hoá, "bẻ cong" sự thật, nguỵ biện, tưởng tượng
• Dùng chủ thể như là một bình phong để thay thế cho thông tin
• Diễn dịch thông tin một cách sai khác để gây bối rối hay lưà dối

Biểu tượng

• Những "kí hiệu" thấy được đại diện cho một thứ gì khác hơn là cái chức năng thông thường cuả nó (biểu tượng hoá)
• Thiết kế hình biểu tượng cho ý kiến cuả bạn
• Làm sao để chủ thể có thể "nhuộm thắm" bằng các biểu tương chất lượng
• Các biểu tượng chung (công cộng) là khuôn mẫu, là phổ biến và đã được hiểu.
• Các biểu tương riêng tư là bí ẩn, mang ý nghia đặc biệt cho vật nguồn
• Nghệ thuật cuả công việc là kết hợp cả hai loại biêu tượng chung và riêng tư
• Biến chủ thể cuả bạn thành một biểu tượng

Giai thoại hóa

• Dựng nên một thần thoại xung quanh chủ thể
• Chuyển chủ thể trở thành đối tượng mẫu mực (hay biểu tượng)

Ảo tượng hóa

• Ảo tưởng hoá chủ thể
• Kich hoạt những ý nghĩ về về siêu thực, phi lí, kì dị, quái đản
• "Lật đổ" những dự kiến về tinh thần và cảm giác
• Bạn có thể kéo dài sự tưởng tượng ra đến bao xa?
• "Cái gì xảy ra nếu xe gắn máy làm bằng các cục gạch?"
• "Nếu như mấy con cá sấu chơi trong hồ bơi?"
• Cái gì xảy ra nếu ngày và đêm cùng xảy ra trong cùng một lúc?"

Tham Khảo

• Creative Thinking Strategies
• Synectics...
• Linking thinking
• synectics
• Ellis Paul Torrance

---

• Trở ra
• Trở về mục lục

Bài liên quan

• 10 trạng thái khi đọc một bài báo khoa học
• 17 sai sót phổ biến về tiếng Anh trong bài báo khoa học
• Nhà khoa học di cư được trích dẫn nhiều nhất
• Tại sao xuất bản khoa học cần được cải thiện?
• Thực hư chuyện Isaac Newton bị táo rơi vào đầu

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›

Liên kết đến đây

• Hành Trang Khoa Học