Làm tinh dầu

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Tinh dầu là dầu có độ đậm đặc cao được chiết xuất từ các loài cây có hương thơm như oải hương và hương thảo. Có khoảng 700 loài cây chứa tinh dầu dùng được, và cũng có một số cách để chiết xuất chúng, cách thông thường nhất là chưng cất. Tinh dầu có giá bán rất đắt nhưng lại tương đối rẻ khi chưng cất tại nhà.

Các bước[sửa]

Chuẩn bị Thiết bị Chưng cất Tinh dầu[sửa]

  1. Mua thiết bị chưng cất tinh dầu. Mặc dù rất khó tìm thấy thiết bị này ở cửa hàng (trừ khi bạn có cửa hàng chuyên dụng ở gần nhà), bạn có thể dễ dàng mua chúng trên mạng. Tuy nhiên, bạn cần biết là chúng có thể rất đắt, thường khoảng vài triệu đồng. Nếu bạn dự định sản xuất lượng lớn tinh dầu thì cũng đáng đầu tư mua thiết bị chưng cất chuyên nghiệp.
  2. Nếu không muốn mua, bạn có thể tự tạo thiết bị chưng cất. Nếu bạn định tạo thiết bị chưng cất, có rất nhiều cách thực hiện, có hàng nghìn thiết kế nồi chưng cất, thậm chí ngày nay, nhiều thiết bị chưng cất là tự chế. Những bộ phận chính của thiết bị chưng cất gồm có:
    • Nguồn nhiệt, thường là lửa trực tiếp
    • Nồi áp suất
    • Ống thủy tinh có đường kính 10 mm
    • Bình đựng nước lạnh để làm nguội và cô đặc hơi nước đi qua đường ống. [1]
    • Dụng cụ phân lập, dùng để tách tinh dầu ra khỏi các chất khác mà bạn không muốn lẫn vào sản phẩm cuối cùng của mình.[2]
  3. Nếu được, hãy dùng các bộ phận làm bằng thép không gỉ và thủy tinh. [3] Không dùng ống nhựa thay cho ống thủy tinh vì có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh dầu. Một số loài cây phản ứng không tốt với đồng, nhưng đồng mạ nhiều thiếc lại thích hợp trong mọi trường hợp. Bạn cũng có thể dùng vật liệu nhôm nhưng không sử dụng cho cây lộc đề, đinh hương, hay các cây mà dầu của chúng chứa phenol.
  4. Uốn ống dẫn để đi qua bình làm nguội. Bạn cho cây dược liệu vào nồi áp suất để đun, hơi nước sẽ được dẫn vào đường ống. Bạn có thể làm nguội hơi nước thành chất lỏng bằng cách ngâm trong nước lạnh hoặc nước đá. Tùy vào vật bạn dùng làm bình làm nguội, bạn sẽ uốn ống dẫn theo các hình dạng khác nhau. Ví dụ, nếu đơn giản là chậu, bạn sẽ phải uốn ống dẫn thành cuộn nằm trong chậu. Nếu bạn dùng xô rộng đựng đá, bạn cần uốn ống dẫn thành một góc 90 độ để ống dẫn đi từ thành xô xuống cái lỗ ở đáy xô.
  5. Nối ống dẫn với van nồi áp suất. Dùng một đoạn vòi mềm ngắn, có kích thước gần bằng đường kính 10mm của ống dẫn, vừa với hai đầu hở. Bạn có thể buộc chặt đầu nối bằng nẹp đường ống mua ở cửa hàng bán dụng cụ.
    • Đảm bảo cắt đoạn vòi đủ dài để có chỗ uốn. Nếu không, ống dẫn sẽ dựng thẳng lên trời, bạn cũng cần có đủ chỗ để uốn ống dẫn một góc 90 độ cắm vào bình làm nguội.
  6. Đưa ống dẫn vào bình làm nguội. Nếu bạn dùng chậu, cuộn ống dẫn nằm hoàn toàn trong chậu đảm bảo ngập trong chậu khi đổ đầy nước lạnh hoặc nước đá. Nếu bạn dùng xô, đục một lỗ nhỏ ở đáy để cắm ống dẫn. Bít khe hở ở lỗ bằng silicon hoặc nhựa epoxy để ngăn nước không bị rò, làm ướt ra ngoài.
  7. Đặt đầu ống dẫn vào dụng cụ phân lập. Khi phần chưng cất nhỏ vào dụng cụ phân lập, nó sẽ tự thực hiện phần còn lại của công việc cho bạn. Nó sẽ tách tinh dầu ra khỏi các chất còn lại mà bạn không muốn lẫn vào sản phẩm cuối cùng.
  8. Đảm bảo các thiết bị được đặt chắc chắn. Tùy vào dụng cụ bạn sử dụng và hình dáng ống dẫn, bạn có thể phải tạo ra một chỗ để thiết bị chưng cất an toàn và chắc chắn. Đặt vung gắn ống dẫn lên miệng nồi áp suất, đưa ống dẫn vào bình làm nguội, đặt đầu ống dẫn vào miệng dụng cụ phân lập. Hãy đảm bảo ống dẫn uốn theo một góc thích hợp và không có dụng cụ nào bị đổ vỡ.

Chuẩn bị Cây nguyên liệu[sửa]

  1. Xác định thời điểm thu hoạch cây nguyên liệu. Lượng tinh dầu trong cây phụ thuộc vào việc cây đang trong giai đoạn nào của vòng đời, vì vậy, thu hoạch cây vào đúng thời điểm là rất quan trọng. Bạn cần tìm hiểu một chút để biết thời điểm thu hoạch loài cây mà bạn muốn chưng cất. Ví dụ, oải hương nên được thu hoạch khi khoảng một nửa số hoa trên cây đã héo. [4] Hương thảo thì ngược lại cần được thu hoạch khi hoa đang nở rộ.[5]
  2. Thu hoạch đúng cách. Khi tìm hiểu thời điểm thu hoạch để sản xuất tinh dầu hiệu quả nhất, bạn cũng cần nghiên cứu cả cách thu hoạch. Vận chuyển không cẩn thận, thu hoạch không đúng bộ phận của cây, không đúng thời điểm trong ngày có thể giảm số lượng và chất lượng tinh dầu. Ví dụ, bạn chỉ cần phần hoa nở của cây hương thảo khi làm tinh dầu. Hãy bỏ hoặc sử dụng phần còn lại của cây vào việc khác.
    • Hầu hết tinh dầu nằm ở tuyến dầu, gân lá và lông tiết, những bộ phận này rất mong manh. Nếu bạn làm xáo trộn hoặc làm gẫy, bạn sẽ thu được ít tinh dầu hơn. Cầm cây cẩn thận, càng hạn chế càng tốt.
  3. Khi mua cây, hãy chọn kỹ. Nếu bạn mua cây đã được thu hoạch, bạn sẽ không kiểm soát được quá trình thu hoạch. Chọn những cây trông khỏe và ít gẫy rụng, hỏi người bán về thời gian thu hoạch cây. Thông thường, cây còn nguyên (không vò hay nghiền thành bột) là tốt nhất.
    • Mặc dù việc chưng cất sẽ loại bỏ nhiều tạp chất, nhưng thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu có thể làm bẩn dầu của bạn. Vì vậy, tốt nhất dùng cây được trồng hữu cơ dù là do bạn trồng hay đi mua.
  4. Làm khô cây nguyên liệu. Làm khô sẽ giảm lượng tinh dầu ở mỗi cây nhưng có thể tăng đáng kể lượng tinh dầu chiết xuất trong mỗi mẻ chưng cất do lượng cây nguyên liệu sử dụng tăng lên. Việc làm khô cây cần được thực hiện từ từ và tránh ánh sáng trực tiếp.[6] Các loài cây được trồng để bán như oải hương và bạc hà có thể được để khô trên cánh đồng sau khi cắt khoảng một ngày.
    • Phương pháp làm khô lý tưởng ở mỗi loại cây không giống nhau, nhưng nói chung, bạn không nên sấy cây quá nóng. Làm khô trong bóng râm hoặc thậm chí trong phòng tối để giảm thiểu hao hụt tinh dầu.
    • Đừng làm ướt cây trước khi đem chưng cất. Hãy chưng cất ngay sau khi làm khô xong.
    • Bạn có thể không cần làm khô cây nguyên liệu nếu muốn bỏ qua bước này.

Chưng cất Tinh dầu[sửa]

  1. Đổ nước vào nồi cất. Nếu tự tạo thiết bị chưng cất, phần nồi cất chính là nồi áp suất của bạn. Dùng nước sạch, tốt nhất là được lọc hay cất và là nước mềm nhất có thể. Nếu bạn dùng nồi cất công nghiệp, hãy làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Nếu không, hãy bảo đảm bạn có đủ nước để hoàn thành việc chưng cất. Tùy vào loại và số lượng cây nguyên liệu, việc chưng cất có thể diễn ra từ nửa giờ đến 6 giờ hoặc hơn sau khi nước sôi.
  2. Cho cây nguyên liệu vào trong nước đến khi nồi có thể chứa được. Trong khi nước phải đủ để không bị cạn khi đun, đảm bảo cây không bị ảnh hưởng dù được buộc chặt. Hãy chắc chắn rằng chúng không cản đường ra của hơi nước qua vòi gắn với vung nồi áp suất.[7] Chừa vài centimét trong nồi cất cho thoải mái.
    • Bạn không cần phải chặt hay chuẩn bị cây theo cách nào khác, thực ra, làm như vậy sẽ khiến tinh dầu bị hao hụt.
  3. Đun nồi áp suất. Vặn chặt nắp nồi để hơi nước bay ra phải đi qua ống dẫn được gắn với van hơi. Hầu hết các loài cây đều giải phóng tinh dầu ở 100 độ C hay 212 độ F, nhiệt độ sôi của nước.[8]
  4. Hãy trông nồi chưng cất. Sau khi đun một lúc, sản phẩm chưng cất sẽ đi qua bộ phận ngưng tụ đến bộ phận tách dầu. Bạn không cần động tay vào quá trình chưng cất này, nhưng có thể bạn muốn kiểm tra xem nước có bị cạn không. Tùy vào thời gian chưng cất, bạn có thể phải thay nước trong bình chứa nước lạnh. Nếu ống dẫn nóng lên làm ấm nước, hãy thay bằng nước lạnh hoặc nước đá mới để quá trình làm nguội được tiếp tục.
  5. Lọc tinh dầu thu được (không bắt buộc). Sau khi quá trình chưng cất kết thúc, bạn có thể lọc tinh dầu bằng vải xô hoặc vải bông khô tương tự. Đảm bảo vải khô và sạch, chất tẩy rửa sót lại và bụi bẩn có thể làm hỏng tinh dầu.
    • Đừng thất vọng nếu bạn thu được rất ít tinh dầu từ một lượng lớn cây nguyên liệu. Tỷ lệ thu được ở các loài cây là khác nhau, nhưng thường thấp hơn mức người chưng cất lần đầu nghĩ.[9]
  6. Đổ tinh dầu vào lọ càng nhanh càng tốt. Hầu hết tinh dầu có hạn sử dụng ít nhất một hoặc hai năm, một số có hạn sử dụng rất ngắn.[10]Để tối đa hạn sử dụng tinh dầu, hãy đựng chúng trong lọ thủy tinh đục hoặc trong lọ thép không gỉ. Dùng phễu sạch để đổ tinh dầu vào chai đựng, đảm bảo chai đựng được làm sạch trước khi đổ tinh dầu vào. Bảo quản tinh dầu ở nơi thoáng mát, không có ánh sáng.[11]
    • Bạn cũng cần xác định sẽ làm gì với chất hydrosol. Một sản phẩm khác thu được trong dụng cụ phân lập là hydrosol, nước được chưng cất và chảy ra cùng với tinh chất của cây.
    • Một số sản phẩm hydrosol, như nước hoa hồng và oải hương có thể sử dụng được.
    • Nếu không muốn giữ lại hydrosol, bạn có thể đổ vào nồi chưng cất cho lần sau với điều kiện việc chưng cất được thực hiện ngay sau đó. Nếu không, bạn hãy đổ đi.

Lời khuyên[sửa]

  • Tinh dầu có độ đậm đặc rất cao, và thường được khuyến cáo là pha loãng trong dầu dẫn trước khi bôi lên da. Các loại dầu dẫn phổ biến nhất là dầu hạnh nhân và dầu hạt nho, ngoài ra còn có nhiều loại dầu khác có thể sử dụng được. Chúng có thể được bổ sung trong quá trình đóng chai hoặc trộn với dầu nguyên chất ngay trước khi dùng. Cách sau thường được chuộng hơn vì có trường hợp bạn không cần pha loãng tinh dầu, hơn nữa, dầu dẫn thường có hạn sử dụng ngắn hơn tinh dầu.

Cảnh báo[sửa]

  • Hầu hết tinh dầu không uống được, đặc biệt là loại chưa pha loãng, nhiều loại cần phải pha dù chỉ dùng ngoài da. Hơn nữa, một số tinh dầu còn có độc tính. Để biết thêm chi tiết, hãy xem các liên kết bên ngoài.
  • Đối với hầu hết các loài hoa, khi chưng cất, hãy bỏ qua quy trình làm khô và chưng cất ngay sau khi thu hoạch.
  • Không chưng cất một mẻ quá lâu (xem hướng dẫn đối với từng loài cây cụ thể) vì dù việc này tạo ra thêm một chút tinh dầu nhưng có thể làm hỏng cả mẻ do sinh ra những hợp chất hóa học không mong muốn.
  • Nếu cây được trồng hữu cơ thì điều đó cũng không có nghĩa thuốc trừ sâu hay thuốc diệt cỏ không được sử dụng; chỉ là không dùng thuốc tổng hợp thông thường mà thôi (đôi khi thuốc tổng hợp lại ít độc hại hơn thuốc hữu cơ). Cố gắng tìm người trồng cây ở trong vùng có thể giúp bạn biết quá trình trồng cây như thế nào.
  • Khi làm khô cây nguyên liệu, bạn phải cẩn thận để tránh không làm bẩn chúng bởi bụi bẩn hay các chất gây ô nhiễm khác. Sự nhiễm bẩn sẽ làm giảm chất lượng tinh dầu và khiến chúng không còn sử dụng được nữa.

Những thứ bạn cần[sửa]

  • Dụng cụ chưng cất, ít nhất gồm: nồi cất, bộ phận ngưng tụ, bếp hoặc nguồn nhiệt khác và dụng cụ tách dầu.
  • Ống dẫn thủy tinh để nối các bộ phận chưng cất
  • Cây nguyên liệu để chiết xuất tinh dầu
  • Chai đựng làm bằng thủy tinh đục hoặc thép không gỉ để chứa tinh dầu

Nguồn và Trích dẫn[sửa]

  1. ↑ Krell, Erich Handbook of Laboratory Distillation. New York: Elsevier Science Ltd., 1981.
  2. ↑ http://www.essentialoil.com/products/glass-essencier-essential-oil-separator
  3. ↑ Krell, Erich. Handbook of Laboratory Distillation. New York: Elsevier Science Ltd., 1981.
  4. ↑ http://www.millbrooklavenderfarm.com/lavender/harvesting-lavender
  5. ↑ http://www.nda.agric.za/docs/Brochures/ProGuiRosemary.pdf
  6. ↑ http://www.researchgate.net/publication/233842808_Drying_Method_Affects_Essential_Oil_Content_and_Composition_of_Basil_(Ocimum_basilicum_L.)
  7. ↑ http://www.b-ecochic.com/how-to-make-essential-oils.html
  8. ↑ https://www.naha.org/explore-aromatherapy/about-aromatherapy/how-are-essential-oils-extracted/
  9. ↑ http://www.essentialoil.com/pages/percentage-yield
  10. ↑ http://www.aromaweb.com/articles/essentialoilshelflife.asp
  11. ↑ http://www.quinessence.com/shelf_life.htm
  • « Mới nhất
  • ‹ Mới hơn
  • Cũ hơn ›

Liên kết đến đây

Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Làm_tinh_dầu&oldid=130674”