Nhận biết rối loạn căng thẳng hậu chấn thương tâm lý

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Hội chứng rối loạn căng thẳng hậu sang chấn tâm lý (PTSD) là một trạng thái xảy ra sau khi bạn trải qua một sự cố nguy hiểm hoặc kinh hoàng. Khi sự cố đó diễn ra, cơ thể bạn sẽ có phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” để vượt qua. Tuy nhiên, khi mắc PTSD, phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” không hề thuyên giảm sau khi sự cố đã kết thúc. Người bệnh sẽ tiếp tục cảm thấy dư âm của sự nguy hiểm trong một thời gian dài sau đó. Dưới đây là những dấu hiện đặc trưng để bạn có thể tự đánh giá xem mình hoặc người thân có đang mắc PTSD hay không.

Các bước[sửa]

Đánh giá nguy cơ mắc PTSD[sửa]

  1. Tìm hiểu PTSD. Rối loạn căng thẳng hậu sang chấn tâm lý, hay PTSD, là một bệnh tâm lý xảy ra sau khi bạn trải qua một biến cố đáng sợ hoặc kinh hoàng. Sau biến cố đó, sẽ là bình thường khi bạn cảm thấy một chuỗi các cảm xúc tiêu cực như bối rối, buồn bã, trầm trọng hoá vấn đề, vô vọng, trầm uất, vân vân... - đây là phản ứng tâm lý thông thường mà ai cũng có sau khi trải qua một sự kiện đau thương. Tuy nhiên, những cảm xúc đó sẽ qua đi theo thời gian. Với PTSD, những phản ứng cảm xúc như trên lại trở nên trầm trọng hơn thay vì biến mất.[1]
    • PTSD thường xảy ra khi sự kiện mà bạn trải qua có tính chất đáng sợ và đe doạ đến mạng sống. Bạn càng phải tiếp xúc lâu với sự đau buồn thì càng có nhiều khả năng bị mắc PTSD.
  2. Đừng phủ nhận các triệu chứng của PTSD chỉ vì bạn chưa từng phục vụ trong quân đội. Vì PTSD vốn được cho là chỉ liên quan tới các cựu chiến binh, một số người chưa từng tham chiến thường không nhận diện được triệu chứng bệnh của họ. Nếu gần đây bạn từng trải qua một sự kiện đau buồn, đáng sợ hoặc kinh dị, có thể bạn sẽ mắc phải PTSD. Hơn nữa, PTSD không chỉ xảy ra đối với các nạn nhân của một vụ đe doạ tính mạng nào đó. Đôi khi, chỉ cần bạn chứng kiến một sự việc khủng khiếp hoặc phải xử lý những hậu quả còn lại, bạn cũng có thể mắc phải PTSD..[2]
    • Các sự kiện kích thích bệnh PTSD bao gồm: quấy rối tình dục, bị đe doạ bằng vũ khí, thảm hoạ tự nhiên, người thân đột ngột qua đời, tai nạn ô tô hoặc máy bay, bị tra tấn, bạo loạn hoặc chứng kiến một vụ giết người.
    • Hãy lưu ý rằng nguyên nhân mắc PTSD của hầu hết người bệnh đều xuất phát từ hành động của một người khác hơn là một thảm hoạ tự nhiên.
  3. Xác định xem bạn đã trải qua biến cố khủng khiếp đó được bao lâu rồi. Như đã nói ở trên, việc có cảm xúc tiêu cực mạnh mẽ sau khi trải qua một sự cố tồi tệ là điều bình thường. Trong một vài tuần đầu tiên, nó được gọi là chứng rối loạn căng thẳng cấp tính. Tuy vậy, sau khoảng một tháng, những cảm xúc tiêu cực đó sẽ biến mất. Bạn nên lưu ý tới chứng PTSD nếu những cảm xúc này lại trở nên trầm trọng hơn sau vài tháng.[3]
  4. Chú ý tới các yếu tố nguy cơ khiến bạn dễ mắc PTSD hơn. Điều kì lạ ở PTSD là dù hai người có thể cùng trải qua một vấn đề như nhau, nhưng chỉ một người mới mắc PTSD. Có một số yếu tố khiến bạn dễ mắc PTSD nếu gặp phải một sự kiện đau buồn. Hãy nhớ rằng không phải ai cũng có thể mắc PTSD dù những yếu tố đó có liên quan tới họ. Các yếu tố bao gồm[2]:
    • Tiền sử mắc bệnh tâm lý của người thân trong gia đình. Nếu bạn có người thân bị rối loạn lo âu hoặc trầm cảm, bạn có nguy cơ mắc PTSD cao hơn.
    • Cách bạn phản ứng với sự căng thẳng. Căng thẳng là điều bình thường, nhưng ở một số người, cơ thể của họ lại sản sinh ra một lượng lớn các chất hoá học và hooc-môn gây ra phản ứng tiêu cực với sự căng thẳng.
    • Những trải nghiệm khác của bạn. Nếu bạn từng trải qua những biến cố như bị lạm dụng hoặc ngược đãi khi còn nhỏ, biến cố xảy ra gần đây có thể sẽ khiến nỗi kinh hoàng vốn có trong bạn trở nên tồi tệ hơn, dẫn tới PTSD.

Nhận biết triệu chứng của PTSD[sửa]

  1. Nhận ra cảm giác trốn tránh. Khi bạn có một trải nghiệm đau thương, bạn sẽ cảm thấy dễ dàng hơn khi trốn tránh mọi thứ gợi nhắc về sự việc đó. Tuy nhiên, đối mặt với những kí ức mới thật sự là cách lành mạnh nhất để xử lý sự đau buồn. Nếu bị PTSD, bạn có thể tìm mọi cách để trốn tránh những điều khiến bạn nhớ tới sự cố đã xảy ra. Các triệu chứng trốn tránh bao gồm[2]:
    • Từ chối nghĩ về tình huống đó.
    • Xa lánh mọi người, địa diểm hoặc những đồ vật gợi nhớ tới sự kiện.
    • Không muốn nói về sự kiện đó.
    • Tự làm bản thân bị phân tâm, bị ám ảnh với hoạt động đó thay vì nghĩ về điều mà bạn vừa trải qua.
  2. Chú ý tới các kí ức xâm lấn. Kí ức xâm lấn là những kí ức mà bạn không thể kiểm soát--chúng bất thình lình xuất hiện trong đầu bạn mà bạn không cần phải vận dụng tới bộ não. Bạn có thể cảm thấy bất lực và không thể ngăn chúng lại. Các loại kí ức xâm lấn bao gồm[1]:
    • Những hồi tưởng chân thực về sự kiện.
    • Những cơn ác mộng tập trung vào chuyện đã xảy ra.
    • Một ‘màn trình chiếu’ những hình ảnh của sự kiện đó mà bạn không tài nào khiến chúng ngừng lại.
  3. Hãy chú ý nếu bạn thấy bản thân đang phủ nhận chuyện đã xảy ra. Một số người mắc PTSD thường phản ứng với sự kiện đau buồn bằng cách phủ nhận nó. Họ có thể hành xử hoàn toàn bình thường, như thể cuộc sống của họ chưa từng gặp biến cố gì. Đây là một hình thức sốc và tự vệ của cơ thể; tâm trí bạn sẽ cách ly kí ức và thông tin về sự cố đó để bảo vệ cơ thể khỏi đau đớn.[4]
    • Ví dụ một người mẹ có thể phủ nhận việc con trai của mình đã qua đời. Cô ấy có thể tiếp tục trò chuyện với cậu bé đó như thể cậu ấy đang ngủ say thay vì chấp nhận rằng cậu ấy đã qua đời.
  4. Lưu ý tới mọi thay đổi trong cách bạn suy nghĩ. Theo thời gian, mọi người có thể thay đổi quan điểm của mình. Tuy nhiên, khi mắc PTSD, bạn sẽ đột ngột thấy mình suy nghĩ về mọi thứ--bao gồm con người, địa điểm và sự vật--theo một cách chưa từng có trước khi sự cố đau buồn xảy ra. Những thay đổi trong suy nghĩ bao gồm[2]:
    • Suy nghĩ tiêu cực về mọi người, địa điểm, tình huống và bản thân.
    • Thờ ơ hoặc cảm thấy bi quan khi nghĩ về tương lai.
    • Không thể cảm nhận được hạnh phúc hoặc sự hài lòng, cảm giác tê liệt.
    • Không thể hoặc cảm thấy rất khó khăn trong việc giao tiếp và duy trì mối quan hệ với người khác.
    • Có vấn đề về trí nhớ, từ việc quên những điều nhỏ nhặt cho tới mất hẳn một đoạn kí ức đáng kể về sự cố.
  5. Nhận ra mọi sự thay đổi về cảm xúc và thể chất xảy ra sau vụ việc đau buồn. Cũng như thay đổi trong suy nghĩ, những thay đổi về cảm xúc và thể chất đáng chú ý là những điều mà bạn chưa từng trải qua trước khi gặp phải sự cố kia. Hãy nhớ rằng những thay đổi đó có thể đôi lúc xảy ra--nhưng bạn phải cực kì lưu tâm nếu chúng liên tục xuất hiện. Những thay đổi đó bao gồm[3]:
    • Mất ngủ (nghĩa là không thể ngủ được)
    • Mất cảm giác ăn ngon miệng.
    • Dễ nổi nóng hoặc khó chịu và thể hiện sự hung hăng.
    • Không còn thích những thứ bạn vốn thích.
    • Cảm thấy quá tải với cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ cao độ.
    • Có các hành vi tự huỷ hoại bản thân như lái xe quá nhanh, lạm dụng chất kích thích hoặc đưa ra những quyết định bất cẩn, nguy hiểm.
  6. Chú ý tới mọi phản ứng cảnh giác cao độ. Sau một sự kiện đáng sợ hoặc kinh khủng, bạn có thể thấy bản thân luôn lo sợ hoặc bất an. Những thứ bình thường không làm bạn sợ giờ có thể khiến bạn hoảng loạn. Một sự cố bi thảm có thể khiến cơ thể bạn ở trong trạng thái cảnh giác cao độ một cách không cần thiết, nhưng bạn lại cảm thấy cần thiết do biến cố mà mình đã trải qua.[5]
    • Ví dụ, nếu bạn từng gặp phải một quả bom phát nổ gần mình, bạn có thể bị giật mình hoặc hoảng hốt khi ai đó làm rơi chùm chìa khoá hoặc đóng sầm cửa.
  7. Trao đổi với chuyên gia sức khoẻ tâm lý, người đã từng có kinh nghiệm điều trị cho bệnh nhân bị chấn thương tâm lý. Bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia trị liệu có thể giúp bạn xác định liệu những gì bạn đang trải qua là phản ứng bình thường hay là PTSD. Bác sĩ sẽ giúp bạn tìm ra phương pháp điều trị phù hợp nhất. Các phương pháp điều trị PTSD bao gồm:[6]
    • Liệu pháp trò chuyện truyền thống đã cho thấy hiệu quả trong việc điều trị các triệu chứng PTSD cũng như giúp đỡ người bệnh giải quyết nhiều vấn đề do PTSD gây ra trong gia đình, cuộc sống hoặc công việc.
    • Liệu pháp tâm lý có thể ở dưới dạng điều trị tiếp xúc, trong đó, bạn sẽ được trò chuyện nhiều hơn về sự cố đó và tới thăm những địa điểm và/hoặc những người mà bạn đang trốn tránh. Nó cũng có thể ở dưới dạng rèn luyện phòng stress, trong đó bạn sẽ được luyện tập cách để đối phó lành mạnh với những sự kiện căng thẳng.
    • Bác sĩ tâm thần có thể kê thuốc cho bạn nhằm làm giảm triệu chứng trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn giấc ngủ.

Nhận biết những trạng thái tâm lý liên quan tới PTSD[sửa]

  1. Để ý dấu hiệu của trầm cảm. Vượt qua một trải nghiệm kinh khủng có thể khiến một người bị trầm cảm. Nếu bạn cho rằng mình bị PTSD, bạn có thể cũng đang trải qua chứng trầm cảm. Để ý tới các triệu chứng như[7]:
    • Gặp khó khăn khi tập trung.
    • Cảm giác tội lỗi, bất lực hoặc vô giá trị.
    • Suy giảm năng lượng và mất hứng thú với những hoạt động yêu thích.
    • Cảm giác buồn bã không dứt, ngoài ra, còn có cảm giác trống rỗng.
  2. Lưu ý tới mọi cảm giác lo âu. Sau một trải nghiệm đáng sợ hoặc kinh hoàng, có thể bạn sẽ cảm thấy lo âu. Lo âu vượt xa cảm giác bình thường của sự căng thẳng hoặc lo lắng mà mọi người vẫn hay cảm thấy. Dấu hiệu của rối loạn lo âu bao gồm[8]:
    • Liên tục lo lắng hoặc bị ám ảnh về mọi vấn đề lớn nhỏ.
    • Cảm giác bất an hoặc không muốn nghỉ ngơi.
    • Dễ bị kích động hoặc cảm thấy căng thẳng và bực dọc.
    • Khó ngủ và cảm thấy hụt hơi.
  3. Chú ý tới mọi hành vi ám ảnh cưỡng chế (OCD) có xu hướng gia tăng. Thông thường, khi cảm thấy có một thứ gì đó đang khiến cuộc sống bị đảo lộn, bạn sẽ tìm mọi cách để trở lại bình thường. Tuy nhiên, một số người lại phản ứng quá mức bình thường bằng cách cố gắng kiểm soát môi trường xung quanh họ. OCD có thể có nhiều biểu hiện, nhưng nếu bạn lo rằng mình đã mắc OCD, hãy lưu ý các triệu chứng sau[9]:
    • Mong muốn rửa tay thường xuyên. Bạn phát hoảng khi cho rằng da mình bị bẩn hoặc bản thân bị nhiễm bệnh.
    • Luôn kiểm tra để đảm bảo mọi thứ vẫn nằm đúng trật tự. Ví dụ như kiểm tra tới 10 lần để đảm bảo lò nướng đã tắt hoặc cửa đã khoá.
    • Đột ngột bị ám ảnh với trật tự. Bạn sẽ thấy mình luôn kiểm đếm và sắp xếp mọi thứ sao cho chúng được hài hoà và cân đối.
    • Từ chối vứt đồ đi vì bạn sợ rằng chuyện xấu sẽ xảy ra nếu làm vậy.
  4. Trò chuyện với ai đó nếu bạn bị ảo giác. Ảo giác là những thứ bạn cảm thấy bằng một trong năm giác quan, nhưng điều đó không thật sự xảy ra. Như thế có nghĩa là bạn nghe thấy những giọng nói không có thật, nhìn thấy những thứ không có ở đó, cảm thấy những mùi vị không tồn tại và luôn cảm thấy có gì đó chạm vào mình dù không phải thế. Một người bị ảo giác sẽ gặp khó khăn trong việc phân biệt thật và ảo.[10]
    • Một cách để biết mình có bị ảo giác không là hỏi mọi người xem họ có những cảm nhận giống bạn không.[11]
    • Lưu ý rằng những ảo giác đó có thể là dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc một chứng bệnh rối loạn tâm thần chưa được chẩn đoán ngoài PTSD, như tâm thần phân liệt. Các nhà nghiên cứu đã tìm ra những phần trùng khớp nhau giữa hai chứng bệnh này.[12]. Quan trọng là bạn phải tìm kiếm sự giúp đỡ ngay khi bắt đầu nhìn hoặc nghe thấy những điều có vẻ không thật.
  5. Tìm kiếm một chuyên gia nếu bạn nghĩ rằng bạn mắc chứng quên (amesia). Khi bạn trải qua một sự kiện chấn động, cơ thể của bạn sẽ tự động cách ly bạn khỏi kí ức đó để giúp bạn khỏi đau đớn. Bạn có thể tự khiến mình mắc chứng quên bằng việc đè nén và phủ nhận rằng sự kiện đau buồn đã xảy ra. Nếu bạn đột ngột cảm thấy mơ hồ về mọi chi tiết trong cuộc sống hoặc mất cảm giác về thời gian, bạn nên gặp chuyên gia trị liệu hoặc một người đáng tin cậy.[13]

Lời khuyên[sửa]

  • Nói chuyện với ai đó mà bạn tin tưởng về sự kiện kinh khủng mà bạn vừa trải qua. Nói về trải nghiệm của mình có thể giúp bạn giải toả những cảm xúc đau đớn hoặc tiêu cực liên quan tới sự cố đó.

Cảnh báo[sửa]

  • Nếu bạn nghĩ mình đã mắc PTSD, hãy tìm bác sĩ ngay lập tức.

Nguồn và Trích dẫn[sửa]

  1. ↑ 1,0 1,1 Collins, C., Vaegue, H., Personality Disorders, 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Frueh, C., Rosen, M., Wiley, J., Clinician's Guide to Posttraumatic Stress Disorder, 2010.
  3. ↑ 3,0 3,1 Whitman, B., A Prospective Study of the Timing of PTSD Symptoms: Implications for Criterion C as an Early Indicator of PTSD., 2008.
  4. ↑ http://psychcentral.com/lib/symptoms-and-diagnosis-of-ptsd/000158
  5. ↑ http://www.ptsd.va.gov/professional/PTSD-overview/dsm5_criteria_ptsd.asp
  6. ↑ http://www.nimh.nih.gov/health/publications/post-traumatic-stress-disorder-ptsd/index.shtml
  7. ↑ http://www.webmd.com/depression/guide/detecting-depression
  8. ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/generalized-anxiety-disorder/basics/symptoms/con-20024562
  9. ↑ http://www.helpguide.org/mental/obsessive_compulsive_disorder_ocd.htm
  10. ↑ http://www.rightdiagnosis.com/h/hallucination/intro.htm
  11. ↑ http://www.nytimes.com/2012/11/04/opinion/sunday/seeing-things-hearing-things-many-of-us-do.html
  12. ↑ http://www.mentalhealthcare.org.uk/post_traumatic_stress_disorder_and_psychosis#People_who_experience_psychosis_are_more_likely_to_have_PTSD
  13. ↑ http://www.medicinenet.com/memory_loss/symptoms.htm
  • « Mới nhất
  • ‹ Mới hơn
  • Cũ hơn ›

Liên kết đến đây

Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Nhận_biết_rối_loạn_căng_thẳng_hậu_chấn_thương_tâm_lý&oldid=145205”