Nuôi dưỡng óc tò mò để giúp trẻ thành công
Một nghiên cứu được thực hiện trên 10.000 người đến từ 48 quốc gia cho thấy, cảm giác hạnh phúc quan trọng hơn trí tuệ, kiến thức, các mối quan hệ, sự giàu có. Đặc biệt, nuôi dưỡng óc tò mò là một trong những bí quyết mang lại cảm giác hạnh phúc.
Mục lục
Chìa khóa của hạnh phúc[sửa]
Tò mò là một đặc điểm rất tự nhiên của con người, thể hiện rõ ở trẻ nhỏ với mong muốn tìm hiểu ngọn ngành mọi thứ xung quanh. Trẻ từ 3-8 tuổi có thể đặt ra hàng trăm câu hỏi mỗi ngày nhưng khi lớn lên, sự háo hức tìm hiểu giảm dần. Nếu không được tiếp tục nuôi dưỡng đúng cách, trẻ sẽ giảm mong muốn khám phá. Trong khi đó, khoa học đã chứng minh óc tò mò, ham hiểu biết mang lại nhiều lợi ích cho cuộc sống và sự phát triển trí tuệ khi còn nhỏ và lúc trưởng thành.
Một nghiên cứu thực hiện trên 10.000 người đến từ 48 quốc gia, đăng trên tạp chí “Các góc nhìn về khoa học tâm lý” năm 2007 cho thấy, đa số mọi người cho rằng cảm giác hạnh phúc quan trọng hơn thành công, trí tuệ, kiến thức, các mối quan hệ, sự giàu có.
Một “chìa khóa” đáng tin cậy mang lại hạnh phúc là nuôi dưỡng óc tò mò, ham hiểu biết. Đó là một trạng thái tâm lý tích cực, sẵn sàng chào đón những trải nghiệm không quen thuộc, tạo cơ hội lớn để khám phá bản thân và thế giới. Xa hơn thế, đối với nhiều ngành nghề - đặc biệt là khoa học, công nghệ, kỹ thuật hoặc toán học (các lĩnh vực STEM), óc tò mò kết hợp với các kỹ năng và phẩm chất khác dễ tạo ra nhiều sáng kiến, phát minh.
Không phải ai cũng muốn theo đuổi STEM. Tuy nhiên, việc duy trì óc tò mò đối với các lĩnh vực này sẽ giúp trẻ hiểu biết về cuộc sống tốt hơn, bởi khoa học là nền tảng cho nhiều vấn đề quan trọng của thế giới hiện nay và tương lai. Chẳng hạn, biến đổi khí hậu, dân số tăng, kháng kháng sinh, ô nhiễm môi trường... là các vấn đề toàn cầu mà bất kỳ ai cũng có liên quan.
Ngay cả nếu trẻ lớn lên trở thành nghệ sỹ, nhà văn hay nhân viên bán hàng, cuộc sống cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi khoa học, công nghệ (KH&CN). Chúng ta phải đưa ra các quyết định dựa vào thông tin khoa học, chẳng hạn như có nên ủng hộ cây biến đổi gene, có nên tiêm vắcxin đa liều cho con trẻ. Nếu từ nhỏ được giáo dục tiếp tục theo dõi các tiến bộ KH&CN, con người sẽ được trang bị kiến thức tốt hơn để lựa chọn đúng các giải pháp cho bản thân, gia đình, nhân loại.
Công nghệ đang len lỏi vào mọi ngõ ngách cuộc sống và khoa học là nền tảng của mọi sự phát triển. Sử dụng Internet để học và trao đổi thông tin đã là một phần của cuộc sống, ngay cả với học sinh. Do đó, chúng ta cần khuyến khích trẻ trở thành người học suốt đời, luôn duy trì óc tò mò về thế giới.
Người tò mò dễ quan hệ rộng[sửa]
Các nghiên cứu cũng cho thấy, những trẻ tò mò thường biết lắng nghe và đối thoại tốt. Trong các cuộc gặp gỡ, giao tiếp, trẻ em thường có xu hướng nói về sở thích. Những trẻ có óc tò mò thường chia sẻ các sở thích đa dạng nên dễ mang niềm vui và sự mới lạ vào mối quan hệ bạn bè. Óc tò mò về thế giới tự nhiên dễ phát triển sang thế giới xã hội. Sự tò mò về con người có thể làm cho cuộc sống xã hội của trẻ phong phú hơn. Nếu thể hiện sự quan tâm đến những gì người khác nói và duy trì nhiều sở thích, trẻ sẽ xây dựng được các mối quan hệ phong phú sau này.
Óc tò mò còn có thể giúp trẻ vượt qua sự lo lắng. Theo nhà tâm lý học Todd Kashdan - Đại học George Mason, Mỹ, những người tò mò có xu hướng thích nghi với nhiều cách tiếp cận khác nhau, tránh nguy cơ xung đột trong các mối quan hệ. Như nhà thám hiểm, họ luôn phải đối mặt với những thách thức mới nhưng rất ít khi lo lắng. Thay vì cố hết sức để giải thích và kiểm soát thế giới, các nhà thám hiểm có thể chấp nhận sự không chắc chắn, coi cuộc sống là một nhiệm vụ thú vị để khám phá, học hỏi và phát triển.
Ngoài ra, óc tò mò có thể giúp trẻ học cái mới rất nhanh. Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Neuron cho thấy, trẻ học được nhiều chủ đề hơn khi ở não xuất hiện hưng phấn từ sự tò mò và mong muốn hiểu biết.
Nuôi dưỡng sự háo hức khám phá[sửa]
May mắn thay, óc tò mò, ham hiểu biết là một phẩm chất có thể nuôi dưỡng và phát triển thông qua giáo dục. Vậy phải làm thế nào? Các nhà giáo dục và tâm lý khuyên nên bắt đầu từ giáo dục gia đình, ngay khi trẻ ở giai đoạn phát triển ngôn ngữ và tư duy cụ thể (nhận thức thế giới từ những điều mắt thấy, tai nghe, tay sờ). Nếu lớn lên trong gia đình được khuyến khích tìm hiểu về khoa học, về tự nhiên, được khuyến khích đặt câu hỏi, tư duy logic, được thử nghiệm, hướng dẫn cụ thể, trẻ sẽ phát triển vượt trội năng lực phân tích, tổng hợp, đánh giá và tư duy phản biện.
Các nghiên cứu cũng cho biết, trẻ học hỏi nhiều hơn khi được yêu cầu giải thích theo cách lý luận riêng của mình. Do vậy, nên tạo cơ hội cho trẻ đặt ra các câu hỏi và tự trả lời.
Ngoài ra, chương trình giáo dục tích hợp liên môn STEM thông qua các trải nghiệm khám phá cũng mang lại cho trẻ không chỉ kiến thức mà còn cả tư duy logic, óc tò mò, sáng tạo và tư duy phản biện. Các nghiên cứu cho thấy học sinh có thể giải quyết vấn đề tốt hơn nếu được dạy các nguyên tắc logic từ sớm, đi từ giả thuyết đến đề xuất giải pháp. Việc khám phá khoa học qua các chương trình tích hợp STEM tạo cho trẻ cơ hội trải nghiệm và rèn luyện thường xuyên óc tò mò, tinh thần ham hiểu biết. Chính khao khát trả lời các câu hỏi của bản thân sẽ là động lực giúp trẻ tiến xa.
Nguồn[sửa]
- Nguyễn Thành Hải - Viện Nghiên cứu giáo dục STEM, Đại học Missouri, Mỹ
- Tạp chí Khoa học và Phát triển
