Trường học chân đất ở Ấn Độ
Ở Rajasthan Ấn Độ, có một ngôi trường đặc biệt dạy những người phụ nữ và đàn ông ở nông thôn -- nhiều người trong số họ đều mù chữ -- để trở thành những kỹ sư năng lượng mặt trời, những nghệ sĩ, nha sĩ và những bác sĩ trong chính ngôi làng của họ. Với cái tên trường Barefoot (trường dành cho những người đi chân đất - người nghèo), và người thành lập ngôi trường, Bunker Roy, sẽ lý giải trường hoạt động như thế nào.
Tôi muốn đưa bạn sang một thế giới khác. Và tôi muốn chia sẻ một chuyện tình 45 tuổi với người nghèo sống dưới 1 đôla 1 ngày. Tôi đã đến với nền giáo dục hợm hĩnh dành riêng cho người giàu, đắt đỏ ở Ấn Độ, và điều đó làm tôi khó chịu. Tôi đã được định sẵn để trở thành nhà ngoại giao, giáo viên, bác sĩ -- tất cả đều được bày sẵn. Vậy mà tôi chẳng đoái hoài đến, tôi từng là nhà vô địch bóng quần quốc gia của Ấn Độ trong 3 năm. Cả thế giới trải ra trước mắt tôi. Mọi thứ đều ở dưới chân của tôi. Có thể tôi không làm sai chuyện gì. Và sau đó tôi đã rất tò mò, tôi muốn sống và làm việc và đơn giản là muốn chứng kiến cảnh làng quê là như thế nào.
Vì thế vào năm 1965, tôi đã tiếp xúc với nạn đói Bihar nặng nhất ở miền Đông Bắc Ấn Độ, và tôi đã chứng kiến cái đói, cái chết, những người chết vì đói, lần đầu tiên. Nó đã thay đổi cuộc đời tôi. Tôi trở về nhà, nói với mẹ tôi “Con muốn sống và làm việc ở ngoài làng”. Mẹ tôi đã rơi vào trạng thái hôn mê. “Gì đây? Cả thế giới đã bày ra trước mắt con, những công việc tốt nhất đang trước mắt con, giờ con lại muốn ra đi và làm việc tại một ngôi làng à? Ý mẹ là, có chuyện gì với con vậy?" Tôi nói “Không, con đã được giáo dục tốt, và nó khiến con băn khoăn. Và con muốn đáp lại theo cách của con.” “Con muốn làm gì ở cái làng đó? Không công việc, không tiền bạc, không an toàn, không tương lai”. Tôi trả lời “Con muốn sống và đào giếng trong 5 năm." "Đào giếng trong 5 năm ư? Con đi học ở trường đắt nhất Ấn Độ, và giờ con muốn đào giếng trong 5 năm ư?” Bà ấy không nói chuyện với tôi trong một thời gian dài, vì bà nghĩ rằng tôi đã hạ thấp gia đình.
Sau đó, tôi phát hiện những kiến thức và kĩ năng lạ thường mà những người nghèo có, những kiến thức và kĩ năng chưa từng được đưa vào trào lưu -- chưa bao giờ được đồng hóa, phản ánh, hay vận dụng trong quy mô lớn. Vậy là tôi đã nghĩ đến chuyện xây dựng trường Barefoot -- trường dành riêng cho người nghèo. Những gì người nghèo nghĩ rất quan trọng cần được đưa vào trường học. Tôi đã đến ngôi làng này lần đầu tiên. Những người lớn đã đến gặp tôi và hỏi “Cậu trốn cảnh sát à?” Tôi nói “Không.” “Cậu thi rớt à?” Tôi nói “Không.” “Cậu không kiếm được việc công chức à?” Tôi nói “Không”. “Vậy cậu làm gì ở đây? Tại sao cậu lại ở đây? Hệ thống giáo dục ở Ấn Độ hướng cậu tìm đến Pari, New Delhi và Zuritch mà; cậu đang làm cái gì ở cái làng này? Có chuyện gì mà cậu chưa nói cho chúng tôi không?” Tôi nói “Không, tôi thật sự muốn xây trường chỉ dành cho những người nghèo. Tư duy của người nghèo rất quan trọng cần được phản ánh ở trường học.”
Vậy là, những người này đã cho tôi vài lời khuyên sâu sắc và chí lý. Họ nói “ Làm ơn đừng đưa nhưng ai có bằng cấp và có trình độ vào trường của cậu.” Vì vậy, nó là trường đại học duy nhất ở Ấn Độ, nơi mà nếu bạn có bằng tiến sĩ hay bằng giáo sư, bạn sẽ không có tư cách đến đây. Bạn phải là người hay trốn tránh trách nhiệm, người làm gì cũng thất bại, hay người bỏ học nửa chừng nếu muốn đến trường này. Bạn phải làm việc bằng tay. Bạn phải có phẩm chất lao động tốt. Bạn phải thể hiện rằng bạn có những kĩ năng ra lệnh cho công chúng và cung cấp dịch vụ cho công chúng. Do đó, chúng tôi đã xây dựng trường đại học Barefoot, và định nghĩa lại từ chuyên gia.
Chuyên gia là ai ? Một chuyên gia là người biết kết hợp năng lực, sự tự tin và niềm tin với nhau. Một thợ dò mạch nước là một chuyên gia. Một bà đỡ truyền thống là một chuyên gia. Một người thợ làm gốm là một chuyên gia. Đây là những chuyên gia trên khắp thế giới. Bạn có thể thấy họ ở bất kỳ ngôi làng xa xôi nào khắp thế giới. Chúng tôi nghĩ những người này nên được đưa vào giáo dục bình thường và thể hiện cho người ta thấy những kiến thức và kĩ năng mà họ có được đều rất phổ thông. Nó cần được sử dụng, cần được vận dụng, cần được thể hiện ra thế giới bên ngoài -- những kiến thức và kĩ năng này thậm chí còn phù hợp với thời nay.
Do đó trường hoạt động theo phong cách làm việc và cách sống của Mahatma Gandhi. Bạn ăn trên sàn nhà, ngủ trên sàn, làm việc trên sàn. Không có giao ước, không có hợp đồng. Bạn có thể ở lại với tôi 20 năm, ra đi ngày hôm sau. Nhưng không ai kiếm được hơn 100 đôla một tháng. Nếu bạn đến vì tiền thì đừng đến trường Barefoot. Nếu bạn đến để làm việc và để thử thách thì bạn sẽ đến trường Barefoot. Đó là nơi chúng tôi muốn bạn thử thách và sáng tạo những ý tưởng của bạn. Bất kể là ý tưởng gì bạn có, hãy đến đây và trải nghiệm chúng. Không có vấn đề gì nếu như bạn thất bại. Bạn tơi tả, bạn đau khổ, bạn có thể làm lại. Đó là ngôi trường duy nhất giáo viên là học viên và học viên chính là giáo viên. Đó còn là ngôi trường duy nhất không cấp giấy chứng nhận. Bạn chỉ được công nhận bằng chính cộng đồng mà bạn đang phục vụ. Bạn không cần một tờ giấy để treo lên tường để nói lên rằng bạn là một kĩ sư.
Vì vậy, khi tôi nói điều này, họ đã nói “Vậy hãy thể hiện những gì có thể đi. Ông đang làm gì vậy? Nó sẽ rất khó hiểu nếu ông không thể cho chúng tôi thấy." Vậy là chúng tôi đã xây dựng nên trường Barefoot đầu tiên vào năm 1986. Do 12 kiến trúc sư Barefoot, những người không biết đọc, biết viết xây dựng với 1,50 đôla trên một bộ vuông. 150 người đã sống và làm việc tại đó. Họ đã đoạt giải Aga Khan về kiến trúc năm 2002. Nhưng sau đó, người trao giải nghi ngờ, họ nghĩ rằng đã có một kiến trúc sự khác đằng sau nữa. Tôi nói “Đúng, họ đã vẽ bản thiết kế nhưng những kiến trúc sư Barefoot mới thực sự là người xây nên ngôi trường đó.” Chúng tôi là những người duy nhất đã trả lại giải thưởng 50,000 đôla vì họ không tin tưởng chúng tôi, nên chúng tôi cho rằng họ thật sự đang bôi nhọ những kiến trúc sư trường Barefoot ở Tilonia.
Tôi đã hỏi một nhân viên kiểm lâm – một chuyên gia có uy thế và bằng cấp sao -- tôi hỏi “Ngài có thể xây cái gì nơi này?” Ông ta nhìn khu đất một lúc rồi nói, “Quên nó đi. Vô phương. Thậm chí còn không đáng. Không nước, đất thì sỏi đá”. Tôi ở lại thêm một lúc rồi nói “Được rồi, tôi sẽ đi hỏi một ông lão trong làng rằng 'Tôi nên làm gì để phát triển ở vùng đất này?'" Ông ta nhìn tôi im lặng rồi nói “Cậu xây dựng cái này, xây dựng cái này, đặt cái này vào và nó sẽ hoạt động.” Đây là những gì được trông thấy hôm nay.
Khi trèo lên mái nhà, tất cả những người phụ nữa nói “Quét dọn đi. Đàn ông nên quét dọn đi vì chúng tôi không muốn chia sẻ kỹ thuật này cho đàn ông. Cái này sẽ chống thấm nước cho mái nhà.” Nó gồm vật liệu thô, và một vài thứ gì đó mà tôi không biết. Nhưng thực sự nó không làm dột nước. Từ năm 1986, nó vẫn không dột. Cái kỹ thuật đó, những người phụ nữ đã không chia sẻ cho đàn ông.
Đó là ngôi trường duy nhất hoạt động hoàn toàn bằng năng lượng mặt trời. Tất cả năng lượng được lấy từ năng lượng mặt trời. Những tấm bảng 45KW nằm trên mái nhà. Và mọi thứ sẽ hoạt động không cần có mặt trời trong 25 năm tới. Nếu mặt trời còn chiếu sáng, thì chúng tôi sẽ không có vấn đề gì với năng lượng cả. Nhưng cái hay là nó được lắp bởi một vị linh mục, vị linh mục theo đạo Hindu, người chỉ làm việc 8 năm cho trường tiểu học-- chưa hề đến trường, chưa hề đến trường đại học. Ông là biết nhiều về năng lượng mặt trời hơn bất kỳ ai mà tôi biết trên thế giới, cam đoan là như vậy.
Nếu bạn đến trường Barefoot, thức ăn đều được nấu nhờ năng lượng mặt trời. Tuy nhiên những người tạo ra bếp nhật năng là những người phụ nữ mù chữ, họ đã tạo ra bếp năng lượng mặt trời tinh vi nhất. Đó là bếp nhật năng có dạng hình pa-ra-bôn. Thật không may, hầu như họ có một nửa là người Đức, họ rất tỉ mỉ. Bạn sẽ không bao giờ tìm ra những người phụ nữ Ấn nào tỉ mỉ như vậy. Chắn chắn không dù một chút, họ có thể làm ra cái bếp đó. Nhờ đó mà chúng tôi có 60 bữa cơm 2 lần mỗi ngày. được nấu bằng năng lượng mặt trời.
Chúng tôi có một nha sĩ -- bà ấy là một bà ngoại nha sĩ mù chữ. Bà ấy đã chăm sóc răng của 7000 trẻ em. Kỹ thuật của những người đi chân trần, vào năm 1986 -- không một kỹ sư, kiến trúc sư nào nghĩ đến -- nhưng chúng tôi đang giữ nước mưa từ những mái nhà. Rất ít nước mưa bị lãng phí. Toàn bộ mái nhà đều được nối với lòng đất đến một bể chứa nước 400,000 lit, thế là không có giọt nước nào bị lẵng phí. Nếu chúng tôi có 4 năm hạn hán, chúng tôi sẽ có nước sử dụng từ khu sân bãi, vì chúng tôi đã trữ nước mưa.
60% trẻ em không đến trường là vì chúng phải chăm sóc súc vật như -- cừu, dê -- những việc vặt trong nhà. Vì thế chúng tôi đã nghĩ đến việc xây dựng buổi học ban đêm cho chúng. Nhờ những lớp ban đêm ở Tilonia, trên 75,000 trẻ em đi học những buổi học ban đêm. Vì đó là quyền lợi của trẻ em, không phải vì quyền lợi của giáo viên. Cho nên, những gì chúng tôi dạy trong trường này là gì? Nền dân chủ, quyền công dân, cách tính đất đai, những gì nên làm khi bị bắt, những gì nên làm khi những con vật của bạn bị bệnh. Đó là những gì chúng tôi dạy ở lớp học ban đêm. Có điều toàn bộ trường học có ánh sáng từ nhật năng.
Cứ 5 năm một lần, chúng tôi có một cuộc bầu chọn. Những đứa trẻ từ 6 đến 14 tuổi đều tham gia vào quá trình dân chủ, và chúng chọn ra một thủ tướng chính phủ. Vị thủ tướng chính phủ này 12 tuổi. Con bé chăm sóc cho 20 con dê vào buổi sáng, nhưng làm thủ tướng chính phủ vào buổi tối. Con bé có một nội các riêng, một bộ trưởng về giáo dục, một bộ trưởng về năng lượng, một bộ trưởng về sức khỏe. Họ kiểm tra và giám sát 150 trường học dành cho 7000 đứa trẻ. Con bé đã nhận giải thưởng thiếu nhi thế giới cách đây 5 năm, và sau đó đi đến Thụy Điển. Lần đầu tiên trong đời ra khỏi làng. Chưa bao giờ thấy Thụy Điển. Không ngạc nhiên với tất cả những gì đang xảy ra. Rồi nữ hoàng Thụy Điển, đứng đó, đi về phía tôi và nói “Ông có thể hỏi đứa trẻ này sự tự tin của cô bé có từ đâu không? Cô bé chỉ mới 12 tuổi mà lại không kinh ngạc với bất cứ thứ gì.” Và cô bé, người đứng bên trái nữ hoàng, hướng về phía tôi rồi nhìn thẳng vào mắt nữ hoàng và nói, “Làm ơn nói với cô ấy tôi là thủ tướng chính phủ."
Nơi có tỉ lệ phần trăm người mù chữ cao, chúng tôi đã sử dụng nghệ thuật múa rối. Những con rối là cách chúng tôi giao tiếp. Bạn có Jaokim Chacha, người đã 300 tuổi. Ông ta là một nhà phân tích tâm lý học. Là giáo viên của tôi. Là bác sĩ của tôi. Là luật sư của tôi. Là nhà quyên góp của tôi. Ông ấy quyên góp tiền, giải quyết những cuộc tranh luận của tôi. Ông ấy đã giải quyết những vấn đề của tôi trong làng. Nếu có xung đột trong làng, nếu việc tham gia lớp học không thuận lợi và nếu có bất đồng giữa giáo viên và phụ huynh, những con rối này kêu gọi các giáo viên và phụ huynh ra trước làng và nói “Bắt tay đi. Việc tham gia lớp học không được bỏ dở." Những con rối này được làm từ những tờ báo Ngân hàng thế giới đã được tái chế.
Như vậy, cách tiếp xúc phi tập trung hóa, phi thần thánh hóa như thế này với những ngôi làng lấy điện từ mặt trời, chúng tôi đã rải đi khắp Ấn Độ từ Ladakn tới Bhutan -- tất cả những ngôi làng tích điện từ mặt trời nhờ những người đã được đào tạo. Rồi chúng tôi đến Ladakh, chúng tôi hỏi một người phụ nữ -- ở đây, ở -40 độ C, bạn phải đi ra khỏi nhà, vì không còn nơi nào nữa, toàn bộ nơi này bị tuyết bao phủ ở cả 2 bên -- chúng tôi hỏi người phụ nữa này rằng, “Bà thấy có những ích lợi gì từ năng lượng mặt trời?" Sau đó bà ấy nghĩ một phút rồi nói, “Đây là lần đầu tiên tôi thấy mặt chồng tôi vào mùa đông.”
Đi đến Afghanistan. Một bài học chúng tôi đã học được ở Ấn Độ là đàn ông rất khó đàn tạo Đàn ông rất năng động, rất tham vọng, đàn ông là chiếc di động bị ép buộc nên họ đều muốn có giấy chứng nhận. Trên toàn cầu, bạn luôn gặp xu hướng đàn ông muốn có một tờ giấy chứng nhận. Tại sao ? Vì họ muốn rời khỏi làng và đến một thành phố, tìm một công việc. Vì thế, chúng tôi đã phát hiện ra một phương pháp rất hay: đào tạo những bà cụ. Cách tốt nhất để kết nối với thế giới là gì? Ti vi? Không. Điện tín? Không. Điện thoại? Không. Mà là nói với 1 người phụ nữ.
Vậy là chúng tôi đến Afghanistan lần đầu tiên, sau đó chúng tôi chọn 3 người phụ nữ và nói “Chúng tôi muốn đưa bà đến Ấn Độ.” Họ nói “Không thể được. Họ thậm chí còn không đi ra khỏi phòng, vậy mà ông muốn đưa họ đến Ấn Độ.” Tôi trả lời, " Vậy thì tôi sẽ nhượng bộ. Tôi sẽ đưa những ông chồng đi theo luôn." Vậy là tôi đã đưa cả những ông chồng đi theo. Tất nhiên, những người phụ nữ này thông minh hơn đàn ông nhiều. Trong 6 tháng, chúng tôi đã làm thế nào để thay đổi những phụ nữ này? Ngôn ngữ ký hiệu. Bạn không chọn ngôn ngữ viết. Bạn không chọn ngôn ngữ nói. Bạn sử dụng ngôn ngữ ký hiệu. Thế là trong 6 tháng, họ có thể trở thành những kỹ sư năng lượng mặt trời. Họ trở về nhà và tích điện năng lượng mặt trời cho làng của họ.
Người phụ nữ này đã về làng và tích điện từ năng lượng mặt trời cho làng, xây dựng nhà xưởng -- ngôi làng đầu tiên được tích điện từ nhật năng ở Afghanistan nhờ 3 người phụ nữ này. Người phụ nữ này là một người bà đặt biệt. 55 tuổi và bà ấy đã tích điện từ nhật năng giúp tôi cho 200 ngôi nhà ở Afghanistan. Và chúng hoạt động rất tốt. Bà ấy đã đi và nói cho ban kỹ sư ở Afghanistan và nói với người đứng đầu của ban về sự khác nhau giữa AC và DC. Ông ta không hiểu. Ba người phụ nữ này đã đào tạo cho 27 phụ nữ khác và tích điện nhật năng cho 100 ngôi làng ở Afghanistan.
Chúng tôi đến Châu Phi, rồi chúng tôi bắt gặp hoàn cảnh tương tự. Tất cả phụ nữ ngồi ở một cái bàn từ 8 – 9 quốc gia trò chuyện với nhau, không hiểu một lời nào vì họ đang nói những ngôn ngữ khác nhau. Tuy nhiên, ngôn ngữ hình thể thì rất tuyệt. Họ nói chuyện với nhau và trở thành những kỹ sư nhật năng. Tôi lại đến Sierra Leone, vị bộ trưởng này lái xe vào giữa đêm, băng qua ngôi làng này, trở lại, tiến vào làng, nói, “Ủa, chuyện này là sao?” Họ nói “Hai cụ bà này…” "Cụ bà?" Vị bộ trưởng không thể tin những gì đang xảy ra. “Họ đã đi đâu?” “Đi Ấn Độ và trở về”. Sau đó đi thẳng đến dinh tổng thống. Ông ta nói “Ngài có biết có một ngôi làng được tích điện nhật năng ở Sierra Leone này không?” Ông ta nói “Không”. Một nửa phòng nội các đã đi thăm những cụ bà vào ngày hôm sau. “Có chuyện gì vậy?” Thế là ông ấy lệnh gọi tôi rồi hỏi “Ông có thể đào tạo cho tôi 150 cụ bà không?” Tôi trả lời “Tôi không thể, thưa tổng thống. Nhưng họ. Những bà cụ sẽ làm.” Do đó, ông ấy đã xây dựng trung tâm đào tạo Barefoot đầu tiên ở Sierre Leone. Và 150 cụ bà được đào tạo ở Sierre Leone.
Ở Gambia: chúng tôi đã đi chọn một cụ bà ở Gambia. Đến với ngôi làng này. Tôi biết tôi nên chọn bà cụ nào. Công chúng hội ý và nói “Hãy đưa 2 cụ bà này đi đi.” Tôi nói “Không, tôi muốn đưa cụ bà này đi.” Họ nói “Tại sao? Bà ấy không biết gì về ngôn ngữ. Ông không biết bà ấy đâu”. Tôi đáp “Tôi thích ngôn ngữ hình thể. Tôi thích cách bà ấy nói.” “Ông chồng khó tính, không thể được đâu.” Tôi gọi người chồng của bà ấy, ông ấy đến vênh váo, khéo léo, chiếc di động trên tay. “Không thể được”. “Sao lại không?” “Người phụ nữ này trông mới đẹp làm sao!” Tôi nói “Đúng vậy, bà ấy thật xinh đẹp”. “Chuyện gì sẽ xảy ra nếu bà ấy bỏ đi với một gã Ấn Độ?” Đó là nỗi sợ lớn nhất của ông ta. Tôi nói “Bà ấy sẽ hạnh phúc. Bà ấy sẽ gọi cho ông qua di động.” Bà ấy ra đi như một cụ bà nhưng trở về lại như một con hổ. Bà ấy xuống khỏi máy bay và nói với toàn bộ đám đông như thể bà ấy là một cựu chiến binh vậy. Bà ấy điều khiển báo chí quốc gia, và bà ấy là một ngôi sao. Khi tôi trở lại sau 6 tháng. Tôi nói “Chồng bà đâu?” “À, đâu đó thôi. Không quan trọng.” Một câu chuyện có hậu.
Tôi sẽ kết thúc bằng câu châm ngôn mà tôi nghĩ bạn không phải tìm những lời giải ở bên ngoài, Hãy tìm lời giải ở bên trong bạn. Và hãy lắng nghe những người có những lời giải đáp trước mặt bạn. Họ ở khắp nơi trên thế giới. Đừng lo lắng. Đừng nghe lời Ngân hàng Thế giới, hãy nghe lời những người trên mảnh đất này. Họ có tất cả những giải pháp trên thế giới.
Tôi sẽ chốt lại bằng một câu trích của Mahatma Gandhi. “Đầu tiên là họ lờ bạn đi, sau đó họ cười vào bạn, sau đó họ chống đối bạn rồi bạn chiến thắng.”
Cảm ơn.
Nguồn[sửa]
- Bunker Roy: Bài học từ những người đi chân đất, TED
- Người dịch Nhi Luong, biên tập Duc Nguyen
