Cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề
Khả năng giải quyết vấn đề được áp dụng trong khá nhiều tình huống hơn là chỉ để giải quyết bài tập toán. Tư duy phân tích và kỹ năng giải quyết vấn đề là một phần của nhiều công việc khác nhau, từ kế toán viên và lập trình viên máy tính cho đến thám tử và thậm chí là những nghề nghiệp đòi hỏi sự sáng tạo chẳng hạn như trong hội họa, diễn xuất, và viết lách. Mặc dù vấn đề của mỗi người mỗi khác, có một số phương pháp giúp bạn tiếp cận cụ thể đối với quá trình giải quyết vấn đề chẳng hạn như biện pháp được đề xuất lần đầu tiên bởi nhà toán học George Polya vào năm 1945.[1] Tuân theo bốn nguyên tắc của ông – Hiểu rõ Vấn đề, Xây dựng Kế hoạch, Thực hiện Kế hoạch, và Nhìn lại – bạn có thể cải thiện khả năng giải quyết vấn đề của bản thân và đối phó một cách có hệ thống với bất kỳ một vấn đề nào.
Mục lục
Các bước[sửa]
Hiểu rõ Vấn đề[sửa]
-
Xác
định
rõ
vấn
đề.
Đây
là
bước
trông
có
vẻ
khá
đơn
giản
nhưng
lại
rất
quan
trọng.
Nếu
bạn
không
hiểu
rõ
vấn
đề,
giải
pháp
của
bạn
có
thể
sẽ
không
đem
lại
hiệu
quả
hoặc
sẽ
thất
bại
hoàn
toàn.
Để
có
thể
xác
định
vấn
đề,
bạn
cần
phải
tự
đặt
ra
câu
hỏi
cho
bản
thân
và
quan
sát
sự
việc
theo
nhiều
góc
độ
khác
nhau.
Ví
dụ,
bạn
chỉ
đang
gặp
phải
một
vấn
đề
duy
nhất
hay
thực
chất
nó
bao
gồm
nhiều
vấn
đề
khác
nhau?
Bạn
có
thể
trình
bày
lại
vấn
đề
bằng
từ
ngữ
của
chính
mình?
Bằng
cách
dành
thời
gian
cho
vấn
đề,
bạn
sẽ
dễ
dàng
hiểu
nó
hơn
và
sẽ
được
trang
bị
kỹ
lưỡng
hơn
để
thiết
lập
giải
pháp.[2]
- Cố gắng hình thành câu hỏi. Chẳng hạn như khi là một sinh viên bạn không có nhiều tiền và bạn muốn tìm kiếm giải pháp hiệu quả cho vấn đề này. Vấn đề ở đây là gì? Nó có phải là về thu nhập – có phải là bạn không kiếm đủ tiền? Nó có phải là về việc tiêu xài quá mức? Hay có lẽ là bạn chỉ đang gặp phải những khoản chi tiêu bất ngờ hoặc tình hình tài chính của bạn đã thay đổi?
-
Xác
định
mục
tiêu.
Nêu
rõ
mục
tiêu
của
bản
thân
sẽ
giúp
bạn
có
thể
xác
định
bản
chất
của
vấn
đề.
Bạn
muốn
đạt
được
điều
gì?
Bạn
muốn
khám
phá
điều
gì?
Bạn
nên
nhớ
rằng
bạn
cần
phải
giải
thích
điều
mà
bạn
đã
biết
hoặc
chưa
biết
về
vấn
đề
và
tìm
cách
để
tìm
kiếm
dữ
liệu
có
thể
giúp
bạn
hoàn
thành
mục
tiêu.[3]
- Ví dụ như vấn đề của bạn cũng vẫn xoay quanh tiền bạc. Mục tiêu của bạn là gì? Có lẽ là bạn sẽ không bao giờ có đủ tiền để đi chơi vào ngày cuối tuần và đi xem phim hoặc đi đến quán rượu. Bạn quyết định rằng mục tiêu của bạn là có nhiều tiền hơn để tiêu. Tốt! Với mục tiêu cụ thể, bạn sẽ có thể xác định vấn đề một cách tốt hơn.
-
Thu
thập
thông
tin
một
cách
có
hệ
thống.
Cùng
với
việc
xác
định
vấn
đề
và
mục
tiêu,
bạn
cũng
nên
thu
thập
thêm
nhiều
dữ
liệu
thực
tế
có
liên
quan
đến
vấn
đề
để
có
thể
hiểu
rõ
nó
hơn.
Thu
thập
dữ
liệu,
tham
khảo
ý
kiến
của
mọi
người
hoặc
chuyên
gia
có
liên
quan
đến
vấn
đề,
tìm
kiếm
nguồn
thông
tin
trực
tuyến,
trong
sách
vở,
hoặc
từ
bất
kỳ
một
phương
tiện
nào
khác.
Một
khi
bạn
có
sẵn
dữ
liệu,
hãy
sắp
xếp
chúng.
Bạn
có
thể
cố
gắng
thực
hiện
điều
này
bằng
cách
viết
lại,
đúc
kết
hoặc
tóm
tắt
chúng.
Bạn
cũng
có
thể
viết
chúng
dưới
dạng
biểu
đồ.
Có
thể
bạn
sẽ
không
cần
phải
sử
dụng
bước
này
cho
vấn
đề
đơn
giản,
nhưng
nó
rất
quan
trọng
cho
vấn
đề
phức
tạp
hơn.[4]
- Ví dụ, để giải quyết chuyện thiếu hụt tiền bạc, bạn nên tìm hiểu càng chi tiết về tình hình tài chính của bản thân càng tốt. Thu thập dữ liệu thông qua báo cáo chi tiêu mới nhất của ngân hàng và bằng cách gặp trực tiếp nhân viên ngân hàng. Theo dõi nguồn thu nhập và thói quen tiêu xài của bạn trên một quyển sổ, và sau đó là hình thành một bảng tính hoặc biểu đồ thể hiện thu nhập kèm theo chi tiêu của bạn.
Xây dựng Kế hoạch[sửa]
-
Phân
tích
thông
tin.
Bước
đầu
tiên
trong
quá
trình
tìm
kiếm
giải
pháp
đó
chính
là
xem
xét
dữ
liệu
mà
bạn
đã
thu
thập
được
về
vấn
đề
và
phân
tích
tầm
quan
trọng
của
chúng.
Khi
phân
tích,
bạn
nên
tìm
kiếm
sự
liên
kết
và
mối
quan
hệ
giữa
các
thông
tin
để
có
thể
hiểu
rõ
hơn
về
tình
hình
chung.
Bạn
có
thể
bắt
đầu
từ
các
dữ
liệu
thô.
Đôi
khi,
bạn
cần
phải
chia
thông
tin
thành
các
phần
nhỏ,
dễ
quản
lý
hơn
hoặc
sắp
xếp
chúng
theo
thứ
tự
của
tầm
quan
trọng
hoặc
mối
liên
quan
của
chúng.
Những
công
cụ
chẳng
hạn
như
biểu
đồ,
đồ
thị,
hoặc
mô
hình
nguyên
nhân
và
kết
quả
sẽ
rất
hữu
ích
cho
quá
trình
này.[5]
- Ví dụ như bây giờ, bạn đã có trong tay mọi báo cáo chi tiêu từ phía ngân hàng. Hãy xem chúng. Khi nào, bằng cách nào, và nguồn tiền đến từ đâu? Ở đâu, khi nào, và bạn tiêu tiền như thế nào? Khuôn mẫu chung cho tình hình tài chính của bạn là gì? Số tiền gốc của bạn có còn dư hay là thiếu hụt? Có bất kỳ mục nào mà bạn không thể giải thích hay không?
-
Hình
thành
giải
pháp
khả
thi.
Bạn
đã
xem
qua
dữ
liệu
và
nhận
ra
rằng
bạn
đã
thâm
hụt
vào
số
tiền
gốc
–
điều
này
có
nghĩa
là
bạn
đã
chi
tiêu
nhiều
hơn
số
tiền
bạn
kiếm
được.
Bước
tiếp
theo
đó
là
hình
thành
giải
pháp
tiềm
năng.
Bạn
không
cần
phải
đánh
giá
chúng
ngay
lập
tức.
Bạn
chỉ
cần
động
não,
hoặc
đảo
ngược
suy
nghĩ.
Quá
trình
này
bao
gồm
tự
hỏi
bản
thân
rằng
“bằng
cách
nào
mà
mình
có
thể
gây
nên
vấn
đề
này?”
và
sau
đó
là
đảo
ngược
câu
trả
lời
của
bạn.[6]
Bạn
cũng
có
thể
tham
khảo
ý
kiến
của
người
khác
xem
họ
sẽ
làm
gì.[7]
- Vấn đề của bạn là ở chỗ thiếu hụt tiền bạc. Mục tiêu của bạn là có nhiều tiền để tiêu hơn. Lựa chọn của bạn là gì? Hãy đưa ra giải pháp khả thi mà không cần phải đánh giá chúng. Có lẽ là bạn sẽ kiếm được nhiều tiền hơn bằng cách làm thêm công việc bán thời gian hoặc bằng cách tham gia chương trình hỗ trợ cho sinh viên vay tiền (student loan). Mặt khác, bạn cũng có thể cố gắng tiết kiệm bằng cách cắt giảm chi tiêu hoặc bằng cách giảm thiểu chi phí của các yếu tố khác.
-
Bạn
có
thể
sử
dụng
một
vài
chiến
lược
sau
để
hình
thành
giải
pháp:
- Phân chia và chinh phục. Chia vấn đề thành những phần nhỏ và động não về giải pháp riêng biệt cho từng phần một.
- Sử dụng sự tương tự và điểm tương đồng. Cố gắng tìm kiếm sự tương đồng với vấn đề đã được giải quyết trước đó hoặc vấn đề phổ biến. Nếu bạn có thể tìm kiếm sự giống nhau giữa tình huống của bạn và tình huống mà bạn đã từng phải đối phó trước đây, bạn có thể áp dụng một vài giải pháp mà bạn đã từng sử dụng cho tình huống hiện tại.
-
Đánh
giá
giải
pháp
và
lựa
chọn.
Sau
khi
bạn
đã
phân
tích
dữ
liệu
thô,
bạn
cũng
phải
phân
tích
sự
phù
hợp
của
mọi
khả
năng.
Trong
một
vài
trường
hợp,
điều
này
có
nghĩa
là
kiểm
tra
một
kịch
bản
hoặc
tiến
hành
một
thử
nghiệm
nào
đó;
trong
nhiều
trường
hợp
khác,
nó
có
thể
có
nghĩa
là
sử
dụng
sự
mô
phỏng
hoặc
“thí
nghiệm
tưởng
tượng”
(thought
experiment
)
để
xem
xét
hậu
quả
của
giải
pháp
nào
đó.
Lựa
chọn
giải
pháp
phù
hợp
với
nhu
cầu
của
bạn
nhất,
giải
pháp
có
vẻ
như
sẽ
đem
lại
kết
quả,
và
không
gây
nên
các
vấn
đề
khác.[8]
- Bạn có thể tiết kiệm tiền bằng cách nào? Xem xét chi phí – bạn chỉ sử dụng tiền cho các nhu cầu cơ bản chẳng hạn như học phí, thức ăn, và nhà ở. Bạn có thể cắt giảm chi phí theo một cách khác chẳng hạn như tìm người ở trọ cùng với bạn để chia tiền thuê nhà? Bạn có thể nào vay tiền của quỹ hỗ trợ sinh viên chỉ để được vui chơi trong ngày cuối tuần? Bạn có thể nào cắt giảm lượng thời gian học tập để làm công việc bán thời gian?
- Mỗi giải pháp sẽ đem lại tình huống riêng đòi hỏi bạn phải đánh giá. Tiến hành đánh giá từng tình huống. Vấn đề về tiền bạc của bạn sẽ cần bạn phải lập ngân sách cụ thể. Nhưng nó cũng đòi hỏi bạn phải xem xét cá nhân. Ví dụ, liệu bạn có thể cắt giảm chi phí cho những yếu tố cơ bản chẳng hạn như thức ăn hoặc nhà ở? Bạn có sẵn sàng ưu tiên tiền bạc hơn là học hành hoặc vay mượn?
Thực hiện và Đánh giá Kế hoạch[sửa]
-
Thực
hiện
giải
pháp.
Một
khi
bạn
đã
chọn
ra
giải
pháp
tốt
nhất,
hãy
tiến
hành
nó.
Đầu
tiên,
bạn
nên
thực
hiện
giải
pháp
này
với
quy
mô
hạn
chế,
thử
nghiệm
để
kiểm
tra
kết
quả.
Bạn
nên
nhớ
rằng
vấn
đề
không
thể
lường
trước
có
thể
sẽ
xuất
hiện
trong
giai
đoạn
này,
chúng
là
những
yếu
tố
mà
bạn
đã
không
lên
kế
hoạch
đối
phó
trong
quá
trình
phân
tích
và
đánh
giá
ban
đầu,
đặc
biệt
nếu
bạn
đã
không
hình
thành
cấu
trúc
của
vấn
đề
một
cách
đúng
đắn.[4]
- Bạn quyết định cắt giảm chi phí bởi vì bạn không sẵn sàng để vay mượn, để chuyển hướng thời gian học hành, để sống cùng một người bạn cùng phòng. Bạn có thể thiết lập ngân sách chi tiết, cắt giảm một vài đồng trong một vài khoản chi tiêu, và cam kết thực hiện thử giải pháp này trong vòng 1 tháng.
-
Xem
xét
và
đánh
giá
kết
quả.
Bây
giờ
thì
bạn
đã
thực
hiện
giải
pháp,
bạn
cần
phải
theo
dõi
và
xem
xét
kết
quả.
Hãy
tự
hỏi
bản
thân
xem
giải
pháp
này
có
giúp
ích
được
cho
bạn
hay
không.
Nó
có
giúp
bạn
đạt
được
mục
tiêu?
Bạn
có
gặp
phải
các
vấn
đề
mới
mà
bạn
không
thể
lường
trước?
Bạn
nên
xem
xét
lại
vấn
đề
và
quá
trình
giải
quyết
nó.[9]
- Kết quả của thử nghiệm mà bạn đã tiến hành sẽ khá hỗn độn. Một mặt, bạn đã tiết kiệm đủ tiền trong vòng một tháng để có thể thực hiện hoạt động vui chơi vào ngày cuối tuần. Nhưng vấn đề mới lại phát sinh. Bạn nhận thấy rằng bạn phải lựa chọn giữa việc tiêu tiền và mua nhu yếu phẩm chẳng hạn như thức ăn. Bạn cũng cần một đôi giày mới nhưng lại không có đủ tiền theo như ngân sách của bạn. Bạn có thể sẽ cần đến giải pháp khác.
-
Điều
chỉnh
nếu
cần.
Bạn
nên
nhớ
rằng
kỹ
năng
giải
quyết
vấn
đề
sẽ
hoạt
động
theo
chu
kỳ.
Nó
sẽ
hình
thành
vô
vàn
giải
pháp
tiềm
năng
khác
nhau
và
bạn
cần
phải
tiến
hành
đánh
giá
từng
giải
pháp
một.
Nếu
bạn
có
thể
giải
quyết
vấn
đề,
bạn
đã
tìm
được
giải
pháp
phù
hợp.
Nếu
không,
bạn
cần
phải
tìm
kiếm
giải
pháp
thay
thế
khác
và
bắt
đầu
quá
trình
này
một
lần
nữa.[10]
Tái
xem
xét
giải
pháp
ban
đầu
của
bạn
và
điều
chỉnh
nó
nếu
nó
không
đem
lại
hiệu
quả.
Bạn
có
thể
thử
qua
giải
pháp
khác,
thực
hiện
nó,
và
xem
xét
kết
quả.
Lặp
lại
quá
trình
này
cho
đến
khi
bạn
hoàn
toàn
có
thể
giải
quyết
được
vấn
đề.
- Sau một tháng, bạn quyết định bỏ qua dự thảo ngân sách đầu tiên và tìm kiếm công việc bán thời gian. Bạn tìm được một công việc vừa học vừa làm tại trường đại học. Thiết lập dự toán thu chi mới và bây giờ, bạn đã có thêm thu nhập mà không cần phải cắt giảm quá nhiều thời gian học tập. Bạn đã tìm được giải pháp hiệu quả.
“Mài giũa” Kỹ năng[sửa]
-
Thường
xuyên
rèn
luyện
trí
não.
Cũng
tương
tự
như
cơ
bắp
thể
chất,
bạn
cần
phải
luyện
tập
kỹ
năng
giải
quyết
vấn
đề
nếu
bạn
muốn
cải
thiện
sức
mạnh
và
chức
năng
của
nó
theo
thời
gian.
Nói
cách
khác,
bạn
sẽ
cần
phải
thường
xuyên
“tập
thể
dục”
cho
nó.
Nhiều
nghiên
cứu
đã
chỉ
ra
rằng
các
hoạt
động
chẳng
hạn
như
trò
chơi
rèn
luyện
trí
não
có
thể
giúp
bộ
não
của
bạn
trở
nên
linh
hoạt
hơn.[11]
Có
rất
nhiều
trò
chơi
hoặc
hoạt
động
mà
bạn
có
thể
thử
thực
hiện.
- Trò chơi ô chữ sẽ khá tuyệt vời. Ví dụ, trong trò chơi “Split Word” (Xếp chữ), bạn cần phải sắp xếp các chữ để hình thành từ có liên quan đến một chủ đề nào đó chẳng hạn như “triết học”.[12] Trong trò chơi “Tower of Babel” (Tháp Babel), bạn cần phải ghi nhớ và sau đó là kết hợp từ ngữ theo ngôn ngữ nước ngoài vào bức tranh phù hợp.[13]
- Trò chơi giải toán cũng sẽ giúp bạn kiểm tra kỹ năng giải quyết vấn đề của mình. Cho dù nó có là vấn đề liến quan đến con số hoặc từ ngữ, bạn sẽ cần phải kích hoạt các phần não dùng để phân tích thông tin. Ví dụ: “Số tuổi hiện tại của Hùng bằng một nửa số tuổi khi anh ta già hơn 60 tuổi so với 6 năm trước, khi tuổi anh ta bằng một nửa số tuổi hiện tại. Hùng sẽ bao nhiêu tuổi khi số tuổi của anh ta gấp đôi số tuổi trước đó 10 năm sau khi anh ta đang ở độ tuổi bằng một nửa số tuổi hiện tại?”[14]
-
Chơi
trò
chơi
điện
tử.
Trong
nhiều
năm,
trò
chơi
điện
tử
đã
được
miêu
tả
như
công
cụ
khiến
bạn
“lười
vận
dụng
trí
óc”.
Tuy
nhiên,
nghiên
cứu
mới
nhất
đã
cho
thấy
rằng
chúng
có
thể
giúp
cải
thiện
phần
suy
nghĩ
của
não
bộ
chẳng
hạn
như
nhận
thức
về
không
gian,
lý
luận,
và
trí
nhớ.
Nhưng
không
phải
thể
loại
trò
chơi
nào
cũng
đem
lại
kết
quả
như
nhau.
Trong
khi
loại
game
bắn
súng
với
góc
nhìn
của
người
thứ
nhất
có
thể
cải
thiện
khả
năng
lý
luận
không
gian
của
bạn,
nó
không
đem
lại
nhiều
hiệu
quả
trong
việc
phát
triển
kỹ
năng
giải
quyết
vấn
đề
như
các
thể
loại
game
khác.[15]
- Bạn nên chơi trò chơi nào đó buộc bạn phải suy nghĩ một cách có chiến lược hoặc đòi hỏi sự phân tích. Bạn có thể thử qua trò chơi giải đố chẳng hạn như Tetris (Xếp gạch). Hoặc nếu bạn thích thể loại gam nhập vai hoặc chiến lược hơn, bạn có thể chơi trò chơi “Civilization” (Xây dựng nền văn minh) hoặc “Sim-City” (Xây dựng thành phố).
-
Theo
đuổi
sở
thích.
Sở
thích
là
một
cách
khác
để
bạn
có
thể
tiếp
tục
cải
thiện
kỹ
năng
giải
quyết
vấn
đề.
Bạn
có
thể
chọn
một
sở
thích
nào
đó
có
liên
quan
đến
quá
trình
giải
quyết
vấn
đề
một
cách
tích
cực
hoặc
giúp
kích
hoạt
phần
não
phù
hợp.
Ví
dụ,
bạn
có
thể
bắt
đầu
học
một
ngôn
ngữ
mới.
Chức
năng
ngôn
ngữ
nằm
ở
cả
hai
bán
cầu
của
não,
vì
vậy,
học
ngôn
ngữ
mới
có
thể
kích
hoạt
khu
vực
kiểm
soát
sự
phân
tích
cũng
như
lý
luận
và
giải
quyết
vấn
đề.[16]
This
is
where
problem
solving
- Thiết kế trang web, lập trình phần mềm, xếp hình, Sudoku, và cờ vua cũng là sở thích sẽ ép buộc bạn phải suy nghĩ một cách chiến lược và có hệ thống. Bất kỳ một hoạt động nào trong số này cũng sẽ giúp bạn cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề tổng thể.
Nguồn và Trích dẫn[sửa]
- ↑ http://study.com/academy/lesson/polyas-four-step-problem-solving-process.html
- ↑ http://www.kent.ac.uk/careers/sk/problem-solving-skills.htm
- ↑ https://math.berkeley.edu/~gmelvin/polya.pdf
- ↑ 4,0 4,1 http://www.skillsyouneed.com/ips/problem-solving.html
- ↑ http://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/evaluate/evaluate-community-interventions/collect-analyze-data/main
- ↑ https://www.mindtools.com/pages/article/newCT_96.htm
- ↑ http://www.skillsyouneed.com/ips/problem-solving.html
- ↑ http://asq.org/learn-about-quality/problem-solving/overview/overview.html
- ↑ http://asq.org/learn-about-quality/problem-solving/overview/overview.html
- ↑ http://www.lorainccc.edu/Current+Students/Advising+and+Counseling/Counseling/Problem+Solving+-+2.htm
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/news/1906452/Brain-training-games-boost-IQ-study-shows.html
- ↑ http://braingames1.aarp.org/splitwords.html
- ↑ http://braingames1.aarp.org/tower_of_babel.html
- ↑ http://www.theproblemsite.com/pro-problems/math/algebra/equations/word-problems/linear/how-old-is-james
- ↑ http://psychcentral.com/news/2013/11/26/video-games-help-boost-social-memory-cognitive-skills/62537.html
- ↑ http://www.bowdoin.edu/news/archives/summerresearch/002269.shtml