Chẩn đoán rách cơ bắp chân

Căng và chấn thương cơ bắp chân xảy ra khá phổ biến, đặc biệt với các vận động viên. Một trong những chấn thương thể thao ảnh hưởng lớn nhất đến khả năng vận động là rách cơ bắp chân. Vấn đề chính là rất khó phân biệt tình trạng này với căng hoặc giãn cơ bắp chân, vì cơ tại đây có thể sẽ rách nếu bạn tiếp tục vận động. Rách cơ bắp chân cần nhiều thời gian lành và cũng dễ tái chấn thương. Có những chấn thương khác cũng gây đau bắp chân nhưng nếu cơn đau dữ dội hoặc nghe thấy tiếng "bốp" hay "tách" phát ra từ chân, bạn nên đi khám bệnh ngay.

Các bước

Nhận biết rách cơ bắp chân

1. Hiểu cơ nào có thể bị tổn thương trong bắp chân. Thật ra “cơ bắp chân” có cấu tạo từ ba cơ dính vào gân Achilles nằm ở mặt sau phía dưới chân, ba cơ này là cơ sinh đôi cẳng chân, cơ dép và cơ gan bàn chân, trong đó cơ sinh đôi cẳng chân là lớn nhất. Đa số các chấn thương xảy ra ở bắp chân là chấn thương cơ sinh đôi cẳng chân.
   • Cơ này đi qua khớp gối và mắt cá chân, có cấu tạo gồm nhiều sợi cơ co giật nhanh. Chính tính chất này khiến nó dễ bị căng và rách vì phải thường xuyên chịu kéo giãn và co lại với tốc độ nhanh.
   • Cơ dép đi qua khớp mắt cá chân và có cấu tạo gồm nhiều sợi cơ co giật chậm, vì vậy nó ít bị chấn thương hơn cơ sinh đôi cẳng chân. Tuy nhiên cách điều trị đối với chấn thương cơ dép không giống với cơ sinh đôi cẳng chân.
   • Cơ gan bàn chân không liên quan nhiều đến bắp chân và được xem là lượng cơ còn sót lại. Nếu cơ này bị chấn thương, cách điều trị tương tự với cơ sinh đôi cẳng chân.
   • Gân Achilles nối liền ba cơ này với xương gót chân, nó cũng có thể bị chấn thương và gây đau bắp chân. Các chấn thương phổ biến của gân Achilles là viêm gân hoặc rách gân.
2. Biết nguyên nhân làm rách cơ. Rách cơ bắp chân chủ yếu xảy ra trong các hoạt động gắng sức, khi bạn đang tập thể dục và bất ngờ đổi hướng hay tăng nhanh tốc độ tập. Chấn thương thường xảy ra sau khi bạn đột ngột chuyển động mạnh tạo nhiều sức ép lên bắp chân, chẳng hạn trong các môn thể thao đòi hỏi tăng tốc độ đột suất (ví dụ đua vượt rào, nhảy cao, bóng rổ, bóng đá).
   • Co đột ngột. Đột ngột tăng tốc độ từ vị trí đứng yên là nguyên nhân phổ biến làm rách bắp chân. Vận động viên chạy cự ly ngắn rất dễ mắc chấn thương này. Thay đổi hướng vận động đột ngột như khi chơi bóng rổ hay quần vợt cũng có thể là nguyên nhân.
   • Thoái hóa kéo dài. Làm việc quá sức hoặc vận động quá nhiều là yếu tố thường dẫn đến rách cơ, dễ xảy ra với vận động viên chạy bộ và cầu thủ bóng đá. Cầu thủ vừa phải co cơ đột ngột vừa chạy trong thời gian dài, hai yếu tố này kết hợp lại khiến họ rất dễ rách cơ bắp chân.
   • “Chiến binh cuối tuần” là cách gọi những người vận động gắng sức nhưng không thường xuyên, họ cũng là đối tượng dễ rách cơ bắp chân. Đàn ông dễ gặp chấn thương này hơn phụ nữ.
3. Nhận diện triệu chứng của rách cơ. Các triệu chứng rách cơ bắp chân thường xảy ra tức thời và rõ ràng hơn triệu chứng căng cơ. Tương tự như đứt gân Achilles, các triệu chứng bao gồm:
   • cảm thấy như vừa bị đánh hay đá vào phía sau chân
   • nghe rõ tiếng “bốp” hay “tách” trong chân
   • đau dữ dội và đột ngột trong bắp chân (thường bị nhói)
   • đau khi sờ và sưng ở chân dưới
   • bầm tím và/hoặc đổi màu
   • giảm khả năng vận động ở mắt cá chân
   • gặp khó khăn khi đi lại hoặc đứng trên các ngón chân
   • đi khập khiễng
4. Để chân nghỉ ngơi. Ngồi xuống, kê cao chân và nghỉ ngơi. Nếu chân rất đau và bắt đầu sưng thì hầu như chắc chắn bạn đã bị chấn thương bắp chân và cần phải được điều trị. Khu vực bắp chân có thể sẽ bầm tím, đặc biệt nếu là rách cơ vì khi đó bắp chân bị chảy máu trong.
   • Nếu nghe thấy tiếng “bốp” hoặc sưng ở bắp chân thì bạn phải đi cấp cứu ngay lập tức.
   • Sưng hoặc chảy máu có thể gây ra tình trạng gọi là hội chứng chèn ép khoang, do áp lực tăng nên sẽ không có đủ ôxi và chất dinh dưỡng dẫn đến cơ và dây thần kinh trong khu vực bị chấn thương. Tình trạng này xảy ra sau khi có xương gãy hay cơ bị bầm nghiêm trọng, vì vậy nếu bạn nghĩ mình bị chấn thương nặng thì nên điều trị càng sớm càng tốt. Nếu để hội chứng chèn ép khoang phát triển, bạn có thể phải phẫu thuật.
5. Liên hệ với bác sĩ. Điều quan trọng là phải phân biệt được cơ nào trong bắp chân bị tổn thương, mà bạn không thể tự mình làm việc đó. Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm như thăm khám và chụp MRI để xác định mức độ chấn thương. Vì vậy nếu cho rằng cơ bắp chân bị rách thì bạn phải đi khám bệnh ngay.
   • Nếu bạn tự chẩn đoán và cố gắng điều trị rách cơ bắp chân ở nhà thì có khả năng phát sinh thêm chấn thương khác hoặc chấn thương trở nên nặng hơn.
6. Hỏi bác sĩ về các xét nghiệm kiểm tra chấn thương. Họ thường yêu cầu siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) ở khu vực bị chấn thương.
   • Kỹ thuật chụp MRI sử dụng sóng từ trường và máy vi tính tạo hình ảnh 2-D và 3-D của vị trí cần chụp, dùng để chẩn đoán các chấn thương bên trong mà những kỹ thuật đơn giản hơn như X-quang không thể làm được.
   • Bác sĩ cũng có thể đề nghị chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA), là một dạng chuyên biệt của kiểu chụp MRI nhưng thể hiện được hình ảnh mạch máu và thường sử dụng thuốc nhuộm tương phản để thấy rõ mạch máu hơn. MRA giúp phát hiện các mạch máu bị tổn thương hoặc bị kẹt vốn có thể dẫn đến tình trạng khác như hội chứng chèn ép khoang.
7. Làm theo hướng dẫn của bác sĩ. Điều trị rách cơ bắp chân thường không cần phải phẫu thuật, nhưng bạn phải tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của bác sĩ trong thời gian dưỡng thương. Nếu không bạn có thể bị tái chấn thương nặng hơn hoặc bị tổn thương lâu dài. Bạn phải kiên trì vì thời gian phục hồi cần tới 8 tuần và phải nhiều tháng sau đó bắp chân mới hoàn toàn trở về trạng thái bình thường.
   • Thông thường cách điều trị tức thời là phải nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép và cố định (bằng nẹp v.v...).
   • Điều trị phục hồi bao gồm tập vật lý trị liệu, mát xa và sử dụng nạng.

Tìm hiểu các nguyên nhân khác gây đau bắp chân

1. Nhận diện triệu chứng chuột rút. Chuột rút làm bắp chân rất đau vì khi đó cơ đột ngột co lại, mặc dù vậy cơn đau này sẽ tự động trôi qua nhanh chóng hoặc chỉ cần một biện pháp đối phó đơn giản. Đặc điểm của chuột rút bắp chân bao gồm:
   • Cơ bắp chân cứng và thắt chặt
   • Đột ngột đau nhói trong cơ
   • Có “cục u” hoặc phồng lên ở bắp chân
2. Điều trị chuột rút. Chuột rút hoặc co rút cơ thường tự động hết khá nhanh, nhưng bạn có thể đẩy nhanh quá trình này bằng cách kéo giãn cơ và chườm nóng (hay lạnh).
   • Kéo giãn cơ bắp chân bị chuột rút. Để làm việc này bạn dùng khối lượng của chính mình đè lên chân đó và hơi cong đầu gối. Một phương pháp khác là bạn ngồi xuống với chân đau duỗi thẳng trước mặt, sử dụng khăn tắm nhẹ nhàng kéo phần đầu của bàn chân về phía mình.
   • Chườm nóng. Sử dụng đai quấn nóng, chai nước nóng hoặc khăn tắm tẩm nước ấm để thả lỏng cơ bắp chân. Tắm bồn hay vòi sen bằng nước ấm cũng có tác dụng tốt.
   • Chườm lạnh. Xoa bóp bắp chân bằng túi đá có thể trị khỏi chuột rút. Mỗi lần chườm lạnh không được lâu hơn 15-20 phút và luôn luôn bọc túi đá trong khăn tắm để tránh phỏng lạnh.
3. Nhận biết triệu chứng của viêm gân. Gân là các “dải mô” nối liền cơ với xương và bất kì vị trí nào có gân đều có thể xảy ra viêm gân. Tuy nhiên viêm gân thường xuất hiện ở khuỷu tay, đầu gối và gót chân. Bệnh này gây đau ở phần dưới bắp chân hoặc gót chân. Triệu chứng của viêm gân bao gồm:
   • Đau nhức âm ỉ trở nên nặng hơn khi bạn vận động khớp
   • Có cảm giác lạo xạo khi cử động khớp xương
   • Đau khi sờ hoặc ửng đỏ
   • Sưng hoặc có cục u
4. Điều trị viêm gân. Cách điều trị viêm gân khá đơn giản: nghỉ ngơi, uống thuốc giảm đau không kê toa, chườm lạnh, quấn băng ép và kê cao khớp xương bị chấn thương.
5. Nhận diện triệu chứng của căng cơ dép. Căng cơ dép ít nghiêm trọng hơn căng hay rách cơ sinh đôi cẳng chân. Chấn thương này xảy ra phổ biến ở các vận động viên chơi những môn thể thao đòi hỏi phải chạy bộ hằng ngày hay chạy bộ đường dài. Thông thường triệu chứng của căng cơ dép bao gồm:
   • Căng cứng ở cơ bắp chân
   • Đau ngày càng trầm trọng hơn sau vài ngày hoặc vài tuần
   • Đau nặng hơn sau khi đi hoặc chạy bộ
   • Hơi sưng
6. Nhận biết triệu chứng của đứt gân Achilles. Vì gân này nối cơ bắp chân với xương gót nên nó sẽ gây đau bắp chân khi bị chấn thương. Chấn thương gân Achilles xảy ra khi bạn tập thể dục mạnh, ngã, bước hụt xuống hố hoặc nhảy không đúng tư thế. Bạn nên tìm biện pháp điều trị ngay lập tức nếu cho rằng gân Achilles đã bị đứt vì đây là chấn thương nặng. Triệu chứng của đứt gân bao gồm:
   • nghe rõ tiếng “bốp” hoặc “tách” trong gót chân (thường là vậy nhưng không phải luôn luôn)
   • đau nhiều ở gót chân và có thể lan lên bắp chân
   • sưng
   • không thể cong bàn chân xuống
   • không thể sử dụng chân bị chấn thương để “đẩy” khi bước đi
   • không thể đứng trên ngón chân khi có chân bị thương
7. Nhận biết yếu tố rủi ro khiến đứt hay rách gân Achilles. Nếu biết những người nào có rủi ro cao bị đứt gân Achilles thì bạn có thể xác định được liệu đây có phải là nguyên nhân gây đau chân. Những đối tượng dễ bị rách hay đứt gân Achilles bao gồm:
   • Người trong độ tuổi 30-40
   • Đàn ông (có nguy cơ đứt gân cao hơn phụ nữ đến 5 lần)
   • Người chơi các môn thể thao đòi hỏi phải chạy, nhảy và tăng tốc đột ngột
   • Người tiêm steroid
   • Người sử dụng kháng sinh nhóm fluoroquinolone, bao gồm ciprofloxacin (Cipro) hoặc levofloxacin (Levaquin)

Đề phòng chấn thương cơ bắp chân

1. Kéo giãn. Theo trường Đại học Y tế Thể thao Hoa Kỳ bạn nên kéo giãn cơ tối thiểu hai lần mỗi tuần, nhưng không nhất thiết phải kéo giãn cơ trước khi tập thể dục. Tuy nhiên nhiều chuyên gia khuyến cáo bạn nên kéo giãn cơ sau khi tập thể dục. Áp dụng các phương pháp tập làm tăng sự dẻo dai của cơ thể như yoga sẽ giúp bạn tránh được chấn thương cơ.
   • Tập dùng khăn kéo giãn cơ bắp chân. Ngồi thẳng lưng với chân duỗi thẳng trước mặt. Vòng chiếc khăn tắm quanh bàn chân và giữ hai đầu, nhẹ nhàng kéo các ngón chân về phía mình cho đến khi cảm thấy lực căng trong bắp chân. Giữ yên trong 5 giây rồi thả lỏng. Lập lại 10 lần. Lập lại tương tự với chân bên kia.
   • Sử dụng dây đàn hồi để tăng cường sức khỏe bắp chân. Ngồi thẳng lưng với một chân duỗi thẳng trước mặt, và chỉa các ngón chân về phía đầu của bạn. Quấn dây đàn hồi quanh bàn chân và giữ hai đầu. Trong khi dùng tay duy trì sức căng của dây, bạn đẩy đầu bàn chân về phía sàn nhà. Lúc này bạn sẽ cảm thấy cơ bắp chân bị kéo căng. Quay về vị trí bắt đầu. Lập lại 10-20 lần cho mỗi chân.
2. Làm ấm trước khi tập thể dục. Áp dụng các động tác kéo giãn động để làm nóng trước khi tập luyện thể thao. Không giống như kéo giãn tĩnh là thường giữ yên một tư thế trong một hay hai phút, kéo giãn động tương tự như các chuyển động trong khi tập luyện nhưng tiêu hao ít sức lực hơn.
   • Tập đi bộ nhanh ngoài trời hay trên máy tập.
   • Bước tấn trước, đung đưa chân và các động tác tăng cường tuần hoàn máu rất phù hợp để làm nóng.
   • Bạn cũng có thể thực hiện một số bài tập trên bóng tập, chẳng hạn kéo giãn nhẹ.
3. Nghỉ ngơi. Vận động quá nhiều hoặc lặp đi lặp lại một động tác kéo căng sẽ tạo điều kiện thuận lợi dẫn đến chấn thương cơ bắp chân. Bạn nên cân nhắc tạm nghỉ môn thể thao thường chơi hay hoạt động thường tham gia để thử một môn mới.

Cảnh báo

• Không tự mình điều trị rách cơ bắp chân! Tìm biện pháp điều trị ngay lập tức.

Bài liên quan

• Bẻ lưng trên
• Chẩn đoán bệnh thiếu máu Fanconi
• Chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
• Chăm sóc vết dao đâm
• Xử lý chai sạn

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›