Dạy học Cấu tạo bên trong của hạt đậu theo phương pháp Bàn tay nặn bột
1. Mục tiêu bài học
Sau bài học, học sinh hiểu và mô tả được cấu tạo bên trong của hạt đậu.
2. Thiết bị dạy học
- Một số hạt đậu ngự đã được ngâm nước;
- Dao nhỏ dùng để tách hạt đậu.
3. Tiến trình dạy học cụ thể
| Hoạt động của giáo viên | Hoạt động của học sinh |
|---|---|
| Bước 1: Tình huống xuất phát | |
|
Giáo
viên
đưa
ra
một
vài
hạt
đậungự
(Loại
đậu
hạt
lớn
nhằm
mục
đích
cho
học
sinh
dễ
quan
sát).
Đồng
thời
giáo
viên
đặt
câu
hỏi:
"Theo
các
em
trong
hạt
đậu
có
gì?".
Giáo viên yêu cầu học sinh: "Các em hãy vẽ vào vở thực hành hình vẽ theo suy nghĩ của mình những gì có bên trong hạt đậu" |
Học sinh quan sát các hạt đậu ngự và ý thức được nhiệm vụ cần làm. |
| Bước 2: Hình thành câu hỏi của học sinh | |
| Trong thời gian học sinh vẽ các ýkiến của mình vào vở thực hành, giáo viên tranh thủ quan sát nhanh để tìm các hình vẽ đúng và cần phải chú trọng đến các hình vẽ sai (quan niệm ban đầu "ngây thơ"). |
Học
sinh
vẽ
theo
suy
nghĩ
cá
nhân
ban
đầu
về
những
gì
có
bên
trong
hạt
đậu.
Thời
gian
cho
hoạt
động
này
khoảng
2-3
phút.
Ví dụ thực tế về biểu tượng banđầu của một số học sinh tiểu học 9 tuổi tại Pháp sau khi được hỏi "Trong hạt đậu có gì?". - Trong hạt đậu có nhiều hạt nhỏ. - Trong hạt đậu có cây con với lá và rễ. - Trong hạt đậu có cây đậu nởhoa và có nhiều hoạt động khác. - Trong hạt đậu có nhiều hạt đậu nhỏ có rễ. - Trong hạt đậu có nhiều hạt đậu nhỏ. - Trong hạt đậu có một cây đậunhỏ với đầy đủ thân, lá, rễ. |
| Bước 3: Xây dựng giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm | |
|
Giả
sử
sau
khi
quan
sát
nhanh
hoạt
động
cá
nhân
của
các
học
sinh
trong
lớp
về
hình
vẽ
biểu
tượng
ban
đầu
"Có
gì
bên
trong
hạt
đậu?"
Giáo
viên
chọn
được
9
hình
vẽ
khác
nhau
như
hình
vẽ
nêu
ở
bước
2.
Mặc
dù
các
hình
vẽ
khác
nhau
nhưng
tựu
chung
lại
giáo
viên
có
thể
gợi
ý
để
học
sinh
thấy
có
những
điểm
chung
trong
quan
niệm
ban
đầu
của
các
em.
Cụ
thể
là:
- Nhóm biểu tượng 1: Hình vẽ củahọc sinh đều cho rằng trong hạt đậu đều có nhiều hạt đậu nhỏ khác. - Nhóm biểu tượng 2: Hình vẽ củahọc sinh đều có một cây đậu con với đầy đủ các bộ phận. - Nhóm biểu tượng 3: Hình vẽ của học sinh cho rằng trong hạt đậu có một cây đậu con có đầy đủ bộ phận đang nở hoa, ngoài ra còn có nhiều hạt đậu nhỏ khác. - Nhóm biểu tượng 4: Hình vẽ của học sinh cho rằng trong hạt đậu có nhiều hạt đậu nhỏ đang mọc rễ. |
Sau
khi
giúp
học
sinh
so
sánh
và
gợi
ý
để
học
sinh
phân
nhóm
các
ý
kiến
ban
đầu,
giáo
viên
hướng
dẫn
các
học
sinh
đặt
các
câu
hỏi
nghi
vấn.
Cụ
thể
trong
trường
hợp
đang
xét,
học
sinh
có
thể
đưa
ra
các
câu
hỏi:
- Có phải bên trong hạt đậu cónhiều hạt đậu nhỏ? - Có phải có một cây đậu con nởhoa bên trong hạt đậu? - Có phải trong hạt đậu có nhiều hạt đậu nhỏ có rễ?... Để ý thấy rằng các câu hỏi trên là những nghi vấn từ những điểm khác biệt của các biểu tượng ban đầu nói trên. |
| Giáo viên yêu cầu học sinh đề xuất hoạt động thực nghiệm tìm tòi- nghiên cứu cho các câu hỏi xuất phát từ sự khác nhau của các biểu tượng ban đầu về cấu tạo bên trong của hạt đậu. |
Học
sinh
có
thể
đề
xuất
nhiều
phương
án
như:
- Bổ (mở/cắt đôi) hạt đậu ra đểquan sát bên trong. (Lưu ý nếu họcsinh dùng những từ ngữ như vậy thìgiáo viên nên chỉnh lại là TÁCH hạtđậu ra để quan sát chứ không phảibổ/mở/cắt đôi vì nếu làm như vậysẽ làm hỏng các bộ phận bên trongvà sẽ khó quan sát); - Xem hình vẽ trong sách giáo khoa; - Xem tranh vẽ khoa học chụphình cấu tạo bên trong hạt đậu… |
| Bước 4: Tiến hành thực nghiệm tìm tòi - nghiên cứu | |
|
Giáo
viên
khéo
léo
nhận
xét
các
ý
kiến
trên
đều
có
lý
nhưng
cả
lớp
sẽ
thực
hiện
phương
án
tách
hạt
đậu
ra
để
quan
sát,
tìm
hiểu
cấu
tạo
bên
trong
của
hạt
đậu.
Lúc
này
giáo
viên
mới
phát
cho
mỗi
học
sinh
một
hạt
đậu
(tương
ứng
với
số
lượng
học
sinh
trong
mỗi
nhóm,
có
thể
tăng
2,3
hạt
dự
phòng
trong
trường
hợp
học
sinh
tách
hạt
đậu
không
thành
công);
đồng
thời
hướng
dẫn
học
sinh
tách
hạt
đậu
ở
phía
lưng
hạt
(để
tránh
gẫy
lá
mầm
ở
phía
bụng
hạt
đậu).
Để
học
sinh
tách
hạt
đậu
dễ
dàng,
giáo
viên
phải
ngâm
hạt
đậu
vào
trong
nước
ấm
(theo
2
sôi/3
lạnh)
một
đêm
trước
khi
làm
thí
nghiệm
(nhằm
làm
hạt
đậu
phình
to,
dễ
bóc).
Yêu cầu học sinh vẽ lại hình vẽ quan sát và chú thích các bộ phận bên trong của hạt đậu. Nếu học sinh chưa chú thích đúng cho hình vẽ quan sát thì giáo viên khoan vội chỉnh sửa thuật ngữ. |
Học sinh tiến hành tách hạt đậu để quan sát và ghi chép vào vở thực hành. |
| Bước 5: Kết luận và hợp thức hóa kiến thức | |
|
Sau
khi
cả
lớp
thực
hiện
quan
sát,
vẽ
hình,
chú
thích
xong
thì
giáo
viên
cho
học
sinh
quan
sát
thêm
một
tranh
vẽ
phóng
to
cấu
tạo
bên
trong
hạt
đậu
có
chú
thích
(phóng
lên
màn
hình
bằng
máy
chiếu
hoặc
treo
tranh)
hoặc
cho
học
sinh
quansát
hình
vẽ
trong
sách
giáo
khoa
nếu
có
(phương
pháp
nghiên
cứu
tài
liệu).
Lưu ý: trong quá trình học sinh vẽ hình và thực hiện thí nghiệm, nếu sách giáo khoa có hình vẽ tương ứng thì không cho học sinh mở sách giáo khoa để tránh việc các em không quan sát mà chỉ sao chép lại hình vẽ trong sách ra vở thực hành. |
Học sinh quan sát tranh vẽ về cấu tạo bên trong của hạt đậu, vẽ lại hình và ghi chú vào vở thực hành. Lúc này học sinh sẽ tự điều chỉnh các thuật ngữ khoa học cần chú thích trong hình vẽ mà các em làm chưa đúng. |
| Giáo viên giới thiệu cấu tạo bên trong của hạt đậu với hình vẽ khoa học có sẵn hoặc hình tự vẽ (nếu trường hợp không có tranh vẽ in sẵn). Giáo viên lưu ý học sinh một số chú thích về thuật ngữ khoa học trong quá trình quan sát, vẽ tranh. Để khắc sâu kiến thức cho học sinh, giáo viên quay lại các biểu tượng ban đầu trước khi học kiến thức của học sinh còn lưu trên bảng cùng với các câu hỏi nghi vấn ở bước 3 đã đề xuất.Thông qua đó giáo viên khéo léo nhấn mạnh cho học sinh với hoạt động thí nghiệm mà học sinh đề xuất (tách hạt đậu ra để quan sát) chính học sinh có thể tìm ra câu trả lời cho các câu hỏi nghi vấn đồng thời chỉ cho các em thấy sau quá trình học về cấu tạo bên trong của hạt đậu các em đã có hình vẽ chính xác hơn về cấu tạo bên trong của hạt đậu so với các hình vẽ biểu tượng ban đầu. |
Học
sinh
đối
chiếu
lại
với
các
biểu
tượng
ban
đầu
về
cấu
tạo
bên
trong
của
hạt
đậu
để
khắc
sâu
thêm
kiến
thức.
Vẽ lại cấu tạo bên trong của hạt đậu vào vở thực hành. |
Nguồn[sửa]
- Tài liệu tập huấn Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông; môn Sinh học; Vụ Giáo dục trung học; 2014
