Giúp đỡ người tự kỷ

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Có nhiều cách để bạn giúp đỡ người mắc chứng tự kỷ, trong đó bao gồm các phương pháp hỗ trợ họ kiểm soát stress và giao tiếp hiệu quả. Nếu người tự kỷ là người thân trong gia đình, bạn cũng có thể giúp họ bằng cách tạo môi trường thoải mái ở nhà.

Các bước[sửa]

Tạo môi trường thân thiện[sửa]

  1. Tạo một nơi ‘’trú ẩn’’ cho người tự kỷ thư giãn. Người tự kỷ thường dễ bị căng thẳng hoặc choáng ngợp, do đó việc tạo ra những nơi yên tĩnh có thể giúp họ bình tâm.
    • Khi người tự kỷ tìm chỗ ngồi, bạn hãy để họ ngồi một nơi không có nhiều yếu tố gây phân tâm (chẳng hạn như quay mặt khỏi căn bếp ồn ào).
    • Dời đến những nơi yên tĩnh hơn để nói chuyện.
    • Thiết kế một khu vực để người tự kỷ có thể lui vào khi căng thẳng và đặt vào đó những thứ đem lại cảm giác dễ chịu.
  2. Lập thời gian biểu. Người tự kỷ có thể gặp khó khăn với những thay đổi trong lề thói hàng ngày. Nề nếp sinh hoạt có thể giúp họ có cảm giác ổn định. Khi có những thay đổi xảy ra trong lịch trình, cả ngày của họ sẽ bị đảo lộn khiến họ bối rối, sợ hãi, giận dữ hoặc hoảng loạn. Sau đây là một số lời khuyên về cách duy trì sự ổn định:[1]
    • Giúp họ lập thời gian biểu. Đặt ra những khoảng thời gian cho các hoạt động sẽ diễn ra từng thời điểm trong ngày.
    • Viết ra thời gian biểu rõ ràng. Đặt ở nơi nổi bật và dễ thấy, chẳng hạn như trên tường trong phòng sinh hoạt của gia đình.
    • Các hình minh họa (hình mẫu hoặc hình vẽ) có thể giúp thời gian biểu trông thân thiện và hấp dẫn hơn.
  3. Nói trước với người tự kỷ nhiều lần về những thay đổi trong thời gian biểu để giúp họ điều chỉnh. Để chuẩn bị cho người tự kỷ đối mặt với thay đổi, bạn nên cố gắng lên kế hoạch trước với họ để họ biết sự kiện sắp đến[1]
    • Ví dụ, một cuộc hẹn đến nha sĩ có thể thay đổi thời gian biểu của trẻ tự kỷ. Bạn nên lên kế hoạch cho sự kiện này và trao đổi trước với trẻ. Tuy có thể không vui vì thời gian biểu của mình bị thay đổi, nhưng ít ra trẻ cũng có sự chuẩn bị.
    • Cố gắng đặt lịch cho các hoạt động vào những khoảng thời gian cụ thể. Ví dụ, nếu con bạn có tiết toán lúc 3 giờ chiều vào các ngày thứ ba và thứ năm, bạn hãy điền các hoạt động khác (ví dụ như đi bộ cùng cả nhà) cũng vào lúc 3 giờ chiều vào những ngày khác để trẻ luôn có hoạt động nào đó vào cùng khoảng thời gian mỗi ngày.
  4. Lập thời gian thư giãn sau những sự kiện căng thẳng hoặc gắng sức. Trẻ tự kỷ thường sẽ mệt mỏi sau một ngày đầy ắp các tiết học ở trường, một sự kiện xã hội, một cuộc hẹn với bác sĩ hoặc sau một chuyến đi chơi. Thời gian dành cho các hoạt động yên tĩnh (đọc sách, chơi hoặc tiêu khiển) sẽ giúp trẻ lấy lại sức và duy trì sự cân bằng.
    • Nhớ rằng quan niệm về thư giãn của bạn có thể không giống với quan niệm của người tự kỷ.
    • Khi có sự thay đổi trong thời gian biểu, bạn hãy cố gắng sắp xếp một thời gian thoải mái sau một hoạt động căng thẳng. Ví dụ, sau khi đi bác sĩ về, bạn hãy cho trẻ thời gian tự do cho đến khi ăn tối.
  5. Xác định nhân tố kích thích gây khó chịu. Người tự kỷ thường mắc chứng rối loạn xử lý thông tin về cảm giác, một dạng rối loạn thần kinh mà trong đó sự tiếp nhận cảm giác vốn bình thường đối với những người khác nhưng có thể khiến người tự kỷ bị lạc hướng, cực kỳ khó chịu, thậm chí có người còn cảm thấy đau đớn. Hiểu rằng các cảm giác này không thể coi nhẹ hoặc tự khỏi bằng ý chí và thực sự gây kiệt sức.
    • Nói chuyện với người thân bị tự kỷ của bạn về nhân tố kích thích. Chú ý đến các nguyên nhân gây khó chịu hoặc hỏi họ. Người tự kỷ có thể diễn tả sự khó chịu hoặc cho thấy các manh mối. Xác định vấn đề đó là gì và cố gắng tìm cách xử lý.
    • Ví dụ, nếu em gái tuối teen của bạn không thể chịu được vị cay trong kem đánh răng, bạn có thể giúp em chọn mua loại kem đánh răng có hương vị nhẹ hơn (ví dụ như kem đánh răng có mùi kẹo của trẻ em).
  6. Đảo bảo mọi liệu pháp điều trị phải an toàn và không ép buộc. Một số phương pháp điều trị tự kỷ, đặc biệt là phương pháp can thiệp hành vi như phân tich hành vi ứng dụng (ABA), có thể dẫn đến rối loạn stress sau sang chấn nếu được thực hiện sai.[2] Một số liệu pháp được thiết kế để phá vỡ ý chí của bệnh nhân hoặc buộc họ phải hành xử "bình thường."[3] Điều này có thể rất tai hại về cảm xúc.
    • Tránh các liệu pháp thử nghiệm hoặc liệu pháp dựa trên sự phục tùng.
    • Người tự kỷ có thể từ chối hoặc nghỉ giải lao.
    • Liệu pháp điều trị không nên bao gồm kêu khóc, la hét, bạo lực hoặc cầu xin giúp đỡ.
    • Nếu nghi ngờ một liệu pháp nào đó vượt sức chịu đựng, gây sợ hãi hoặc đau đớn, bạn cần phải ngăn chặn.[4] Nếu bạn không phải người lớn, hãy nói với người lớn hoặc báo với nhà chức trách.
  7. Đưa việc tập thể dục vào cuộc sống thường nhật của người tự kỷ. Vận động là một cách giải tỏa năng lượng thừa (nếu họ liên tục có nhu cầu về hành vi tự kích thích), giúp họ kích thích cảm giác một cách an toàn và có kiểm soát, đồng thời cải thiện tâm trạng và cảm giác an tâm của người tự kỷ. Bạn hãy tìm ra hoạt động mà họ thích và dựa vào đó.
    • Người tự kỷ có thể chơi tốt hơn trong các môn thể thao cá nhân hoặc trong môi trường không cạnh tranh. Thậm chí đi bộ thường xuyên cũng tốt cho người thân của bạn.
  8. Khuyến khích các mối quan tâm đặc biệt. Các mối quan tâm đặc biệt có thể là nơi trú ẩn cho người tự kỷ, giúp họ phát triển các kỹ năng quan trọng (ví dụ một cây bút trẻ sẽ học viết thể loại phê bình), và có thể dẫn đến một sở thích hoặc sự nghiệp như ý. Qua đó người tự kỷ cũng được khuyến khích thể hiện bản thân mình.
    • Chọn các món đồ chơi liên quan đến mối quan tâm đó.
    • Trao đổi về điều họ quan tâm trong lúc thoải mái, ví dụ như khi đang ngồi trên xe. (Bạn cũng có thể tạo nên cuộc đối thoại hai chiều bằng cách đặt các câu hỏi).
    • Giúp họ học thêm qua sách.
    • Gợi ý họ tham gia các câu lạc bộ hoặc các hoạt động liên quan đến điều họ thích, vì việc giao tiếp sẽ bớt đáng sợ nếu họ yêu thích đề tài của cuộc nói chuyện.

Đối phó với trạng thái hoảng loạn[sửa]

  1. Học cách nhận biết các kiểu hoảng loạn. Việc nhận biết các yếu tố kích thích của người tự kỷ sẽ giúp bạn xác định được tình huống có thể vượt sức chịu đựng và xoa dịu trước khi sự căng thẳng lên đến cực điểm. Cân nhắc ghi lại các yếu tố kích thích để ngăn ngừa các tình huống tương tự trong tương lai.
    • Ví dụ, đi ăn nhà hàng có thể là sự hỗn loạn đối với trẻ tự kỷ. Đôi khi chỉ cần đưa trẻ ra khỏi môi trường đó vài phút cũng đủ giúp trẻ bình tĩnh.
  2. Nhận biết các dấu hiệu cảnh báo trạng thái hoảng loạn. Cơn hoảng loạn là kết quả của sự tích tụ căng thẳng ở người tự kỷ, và cách điều trị tốt nhất là phòng ngừa. Sau đây là một số yếu tố báo hiệu trạng thái hoảng loạn có thể sắp xảy ra mà bạn cần chú ý:[5]
    • Bực bội
    • Nhận được quá nhiều hướng dẫn bằng lời nói cùng một lúc
    • Chứng kiến sự bất công
    • Đau đớn/ bị kích động quá mức
    • Thay đổi thời gian biểu thường nhật
    • Không có khả năng hiểu hoặc giao tiếp hiệu quả
  3. Can thiệp nhanh cho người tự kỷ. Người thân của bạn có thể không nhận ra tình trạng căng thẳng đã tích tụ đến mức nào hoặc không diễn đạt được. Bạn cần loại bỏ mọi yếu tố kích thích và hỏi xem điều gì khiến họ khó chịu.
    • Đưa họ ra ngoài nghỉ ngơi.
    • Đưa họ ra khỏi đám đông hoặc các tác nhân kích thích khác.
    • Tránh đặt ra các yêu cầu cho họ. Nếu người khác làm như vậy, bạn nên đề nghị họ cho người tự kỷ tạm nghỉ.
  4. Nhanh chóng đáp ứng các nhu cầu của người tự kỷ. Người tự kỷ vốn quen với việc bị cho là quá đòi hỏi, do đó nếu họ yêu cầu thay đổi điều gì đó thì nghĩa là họ đang thực sự khó chịu.
    • Đừng ghìm giữ các nhu cầu của người tự kỷ. Cho dù họ không thể dùng lời nói hoặc nói một cách lễ phép, bạn hãy cho đó là nhu cầu khẩn cấp. Bạn có thể dạy họ cách diễn đạt đúng mực khi họ bình tĩnh hơn.
  5. Đưa người tự kỷ đến một nơi yên tĩnh. Thử dẫn họ ra ngoài trời hoặc vào góc thư giãn. Điều này sẽ giúp người tự kỷ có cơ hội thả lỏng, không bị bao vây bởi đám đông hoặc nhân tố kích thích.
  6. Bình tĩnh, kiên nhẫn và thông cảm. Không bao giờ nên quát mắng hoặc đổ lỗi cho người tự kỷ vì cơn hoảng loạn của họ. Họ thường cảm thấy xấu hổ và ngượng ngùng vì đã mất kiểm soát, và việc làm cho họ cảm thấy tồi tệ hơn sẽ chỉ khiến họ mất bình tĩnh hơn.[6]
    • Tránh các đám đông hoặc những ánh nhìn chằm chằm của người khác. Yêu cầu mọi người đừng làm như vậy hoặc đưa người tự kỷ ra nơi nào đó vắng người.
  7. Khuyến khích các hành vi tự kích thích. Các hành vi này là một cách để kích thích giác quan, và có thể đem lại cảm giác cực kỳ thư giãn đối với người tự kỷ. Một số ví dụ cho các hành vi này là đu đưa, vỗ tay, nhảy lên và ngọ nguậy. Có một số cách để khuyến khích người tự kỷ có hành vi tự kích thích:
    • Cho trẻ ngồi ghế bập bênh (nếu có)
    • Đưa ra các đồ chơi yêu thích của trẻ và/hoặc chăn nặng dành cho trẻ tự kỷ.
    • Hỏi về các hành vi tự kích thích giúp trẻ tự xoa dịu (ví dụ, “Con có muốn vẫy tay không?”)
    • Cho trẻ ôm thật chặt
    • Không nhận xét hoặc nhìn họ một cách kỳ lạ, và nếu có ai đó tỏ thái độ khó chịu trước nỗ lực lấy lại bình tĩnh của người tự kỷ, bạn hãy dùng lời nói hoặc ánh mắt nghiêm khắc để cho người đó biết rằng cách cư xử của họ là không chấp nhận được.
  8. Khi người thân của bạn đã bình tĩnh trở lại, bạn hãy nói chuyện với họ và tìm hiểu điều gì đã kích thích cơn hoảng loạn. Khuyến khích cuộc trò chuyện thẳng thắn và có tính xây dựng. Tập trung vào các tác nhân kích thích và những điều mà họ (và cả bạn nữa!) có thể làm để tránh các tình huống tương tự trong tương lai.
    • Nếu con gái bạn thường sợ hãi đến phát khóc khi đến các cửa hàng đông đúc, bạn hãy thử sắp xếp đi vào những lúc cửa hàng vắng khách hơn, đem theo nút bịt tai và đồ chơi tự kích thích cho trẻ, hoặc để trẻ ở nhà.
    • Nếu các tin tức về một cuộc tấn công bạo lực khiến em trai bạn lên cơn hoảng loạn, bạn hãy đề nghị bố mẹ đừng bật các bản tin vào ban đêm và giúp em tập các bài tập thư giãn.

Giao tiếp một cách hiệu quả[sửa]

  1. Hiểu rằng việc giao tiếp có thể rất thách thức. Ngôn ngữ cơ thể của người tự kỷ có thể khác với người bình thường, và người tự kỷ không phải lúc nào cũng hiểu cách diễn đạt hoặc cử chỉ nào đó có ý nghĩa gì.[7]
    • Không trông chờ họ giao tiếp bằng mắt. Người tự kỷ thường tập trung tốt hơn khi họ không nhìn vào mắt người khác.
    • Biết rằng có thể họ sẽ cựa quậy hoặc có các động tác kỳ quặc.
    • Tìm hiểu ngôn ngữ cơ thể của người thân bị tự kỷ và hiểu chúng có ý nghĩa gì.
  2. Đừng căng thẳng vì sắc thái giọng nói và ngôn ngữ cơ thể của họ. Do sự nhầm lẫn về ngôn ngữ cơ thể, người tự kỷ có thể không có cử chỉ hay điệu bộ phù hợp với cảm giác của họ. Về sắc thái trong giọng nói cũng vậy. Do đó điều quan trọng là bạn cần tự nhắc mình rằng không diễn giải cách nói thô lỗ hoặc ngôn ngữ cơ thể của người tự kỷ là nhắm vào bạn.[8]

    • Ví dụ, giọng nói của người tự kỷ có thể cộc lốc và thiếu lễ độ, tuy nhiên có thể họ đang rất vui.
    • Việc quan sát các hành vi tự kích thích của họ cũng cung cấp cho bạn các manh mối. Nếu một cậu bé chỉ vỗ tay khi vui, có lẽ đó là dấu hiệu đáng tin cậy cho thấy mọi việc đều ổn.
    • Cho dù người tự kỷ có bực bội thì đó có thể cũng không phải là lỗi của họ. Ví dụ, tiếng chó sủa có thể khiến họ hồi hộp lo lắng cả ngày.
  3. Hiểu rằng khả năng xử lý âm thanh có thể là một vấn đề đối với người tự kỷ. Điều này có nghĩa là, mặc dù người tự kỷ hoàn toàn có khả năng hiểu ngôn ngữ, nhưng bộ não của họ có thể gặp khó khăn trong việc diễn giải những từ ngữ một cách nhanh chóng như người bình thường. Bạn có thể đo lường phản ứng của họ với các hướng dẫn bằng lời nói hoặc những danh mục dài.[1] Có thể họ cần các hướng dẫn được viết ra hoặc cần nhiều thời gian hơn để xử lý thông tin trước khi phản hồi.
    • Có thể họ không đủ khả năng nhớ các danh mục nói bằng lời nói và cần phải có các danh mục viết ra hoặc có hình ảnh minh họa.
    • Cho họ thời gian suy nghĩ và xử lý. Họ có thể phản hồi chậm hơn.
    • Có thể họ đọc và viết tốt hơn nói chuyện.
  4. Cố gắng tạo một không gian yên tĩnh khi giao tiếp. Người thân của bạn có thể gặp khó khăn khi giao tiếp ở những nơi đông đúc với nhiều tiếng ồn. Ở môi trường có nhiều người cùng nói một lúc, người tự kỷ có thể trở nên căng thẳng và quá tải. Thay vì thế, bạn cần nói chuyện với họ trong môi trường yên tĩnh.
    • Đi nơi khác nếu căn phòng đông người.
    • Thử sử dụng phương pháp mã hóa âm thanh nếu bạn không thể rời đi (ví dụ như dùng ngôn ngữ ký hiệu, vẽ biểu đồ hoặc ghi thành chữ).
  5. Cân nhắc cho người tự kỷ học khóa rèn luyện khả năng tập trung để cải thiện các kỹ năng xã hội. Rèn luyện khả năng tập trung là một khóa học có thể giúp người thân của bạn phát triển các kỹ thuật tương tác với người khác. Hình thức rèn luyện này dạy học viên hiểu được các suy nghĩ và cảm giác. Khóa học rèn luyện sự tập trung thường dạy theo nhóm, nhưng cũng có thể dạy riêng cho từng người. Trong các buổi trị liệu, người tự kỷ có hy vọng phát triển các kỹ thuật điều hòa cảm xúc, các kỹ năng giao tiếp giải quyết vấn đề và các kỹ năng tương tác với bạn bè.[9]
    • Phương pháp can thiệp phát triển mối quan hệ (RDI) là một hình thức phổ biến.
    • Không phải nhóm kỹ năng xã hội nào cũng dạy những kỹ năng có ích. Ví dụ, nếu nhóm kỹ năng xã hội mà đứa con đồng tính của bạn tham gia chú trọng đến định chuẩn hóa dị tính (heteronormativity) thì nhóm này sẽ không đem lại lợi ích cho trẻ.

Dạy các kỹ năng quan trọng[sửa]

  1. Dạy các phương pháp tĩnh tâm. Theo thuyết “thế giới căng thẳng” về chứng tự kỷ, thế giới xung quanh sẽ nhanh chóng trở nên đáng sợ hoặc quá choáng ngợp đối với những người mắc căn bệnh này, và họ có thể cần thêm sự hỗ trợ khi học cách đối phó.[10] Các bài tập này bao gồm:
    • Tập luyện hít thở sâu
    • Đếm để tĩnh tâm
    • Cầm đồ chơi hoặc một vật yêu thích cho đến khi cảm thấy dễ chịu hơn
    • Thực hiện các hành vi tự kích thích nào đó
    • Tập yoga, thiền hoặc giãn cơ
    • Nghỉ ngơi và nghe nhạc hoặc ca hát
  2. Dạy người thân của bạn ngăn ngừa hoảng loạn bằng cách kêu gọi sự giúp đỡ. Những câu như “Con cần nghỉ ngơi ạ” hoặc “Con vào góc của con được không?” có thể đặc biệt hữu dụng. Việc tránh cơn hoảng loạn sẽ trở nên dễ dàng hơn khi người tự kỷ có thể xác định được các tác nhân kích thích của mình và yêu cầu được giúp đỡ.
    • Củng cố hành vi này bằng cách khen ngợi ngay khi họ nói ra nhu cầu của mình.
    • Nếu người tự kỷ chỉ mới học cách thực hiện hành vi này, bạn hãy cảm ơn họ vì đã nói lên điều này. “Cảm ơn con, con đã cho mẹ biết là tiếng động lớn làm đau tai con! Bây giờ mẹ tìm nút bịt tai cho con nhé, con cứ chờ bên ngoài với anh con trong khi mẹ tìm nó nhé”.
  3. Dạy trẻ em về cảm xúc bằng các thẻ học, sách và phim. Các ví dụ hư cấu có thể giúp người tự kỷ hiểu cảm giác của người khác và tại sao họ cảm thấy như vậy. Điều này cho phép người tự kỷ phân tích cảm xúc từ một khoảng cách an toàn hơn.
    • Nếu đứa trẻ không hiểu các cách diễn đạt cơ bản, bạn hãy thử dạy chúng bằng các thẻ học.[11]
    • Hỏi "Con nghĩ nhân vật này bây giờ đang cảm thấy thế nào?” khi trẻ đọc sách hoặc xem phim. Gợi ý nếu trẻ không chắc.
    • Ngoài ra cũng nên thử dạy các kỹ năng xã hội: “Con nghĩ cô ấy làm thế có tốt không? Không à? Thế tốt thì như thế nào?”
    • Tìm các chương trình kết hợp tính vui nhộn và giáo dục như bộ phim hoạt hình Ngựa con bé nhỏ .
  4. Đặt các mục tiêu thực tế về giao tiếp xã hội. Hiểu rằng người thân của bạn không bao giờ thích hợp với tiệc tùng, và như vậy cũng không sao. Tập trung vào điều họ muốn làm: có lẽ họ muốn có hai người bạn thân hoặc có ai đó chơi cùng vào giờ nghỉ. Bạn cần điều chỉnh các kỹ năng xã hội theo mong muốn của họ chứ không chỉ theo nguyện vọng của bạn.
  5. Dạy trẻ tự kỷ kể về mối quan tâm đặc biệt. Trẻ tự kỷ có thể vô cùng say mê về các mối quan tâm của mình, do đó chúng có thể không biết rằng mình đang độc chiếm cuộc trò chuyện hoặc nhận ra rằng bố mẹ muốn đổi chủ đề. Bạn hãy dạy trẻ cách:
    • Hỏi những câu hỏi để bắt chuyện với người khác (“Mẹ ơi hôm nay công việc của mẹ thế nào?”)
    • Nhận biết một người có đang bận hay không
    • Đánh giá một người có chú ý hay không
    • Cho phép cuộc trò chuyện thay đổi một cách tự nhiên
    • Lắng nghe
    • Biết khi nào độc chiếm cuộc trò chuyện là tốt (ví dụ như khi ai đó muốn biết về chủ đề mối quan tâm của trẻ)
  6. Làm gương về các kỹ năng xã hội. Nhớ rằng trẻ tự kỷ không ngừng học hỏi và phát triển, và bạn là một trong các hình mẫu của trẻ. Hãy cư xử theo cách mà bạn muốn trẻ làm như vậy, và trẻ sẽ học theo bạn.
    • Lắng nghe người tự kỷ nói và đặt các câu hỏi.
    • Khi bực bội hoặc mệt mỏi, bạn hãy hành xử theo cách bạn muốn trẻ tự kỷ hành xử. Tạm nghỉ nếu cần thiết (điều này không sao!)
    • Bày tỏ lòng trắc ẩn. Không bao giờ có những hành động đối với người tự kỷ mà bạn sẽ không làm với người bình thường.
    • Nhìn nhận cảm giác của họ là có ý nghĩa và giá trị.
  7. Sẵn sàng khen ngợi. Người tự kỷ thường có nguy cơ cao mắc chứng trầm cảm và lo âu, nghĩa là họ có tính tự ti. Bạn hãy nâng cao lòng tự trọng cho họ bằng cách công nhận những phẩm chất tốt của họ và khen ngợi những nỗ lực của họ. Tỏ rõ cho họ thấy rằng bạn tự hào về họ.
    • Hình thức khen ngợi có thể là lời nói, cái ôm, thời gian ở bên nhau hoặc cho họ thêm thời gian tự do.
    • Khen ngợi là điều tốt, tuy nhiên bạn đừng coi đó là mục tiêu cuối cùng. Khi một người bị lệ thuộc vào lời khen, họ có thể trở thành người chỉ biết chiều lòng người khác và không có khả năng đặt ra giới hạn.
  8. Dạy các kỹ năng tự giúp mình. Người tự kỷ cần phải học cách đứng lên vì bản thân mình, quyết đoán và biết từ chối khi họ không muốn một điều nào đó. Điều này đặc biệt quan trọng, vì người tự kỷ có nguy cơ cao bị lạm dụng.[12]
    • Cho phép họ từ chối. (“Con không thích cái áo len đó. Nó ngứa lắm!”)
    • Khen ngợi khi họ bày tỏ nhu cầu của mình ("Cảm ơn con nhé, vì con cho mẹ biết là tiếng nhạc quá lớn. Mẹ vặn nhỏ lại ngay đây”).
    • Cho họ lựa chọn và khuyến khích suy nghĩ.
    • Tránh các liệu pháp phục tùng vì có thể gây tổn hại khả năng từ chối của họ.
    • Khi người thân của bạn nói “không”, bạn hãy lắng nghe. Có điều gì không ổn? Nếu có điều gì đó không thể tránh được, bạn có thể gạt đi những khó chịu hoặc thỏa hiệp với điều giúp họ vui vẻ không? Chỉ nên bỏ qua sự từ chối trong các trường hợp nghiêm trọng về sức khỏe hoặc an toàn.
    • Ở Mỹ, thiếu niên và người trưởng thành có thể học các kỹ năng qua các nhóm tự hỗ trợ như ASAN hoặc hội các phụ nữ tự kỷ. (Tuy nhiên, bạn nên cẩn thận khi giới thiệu người thân đến các nhóm này nếu họ nhạy cảm, vì các vấn đề như sự căm ghét,[13] liệu pháp điều trị tình trạng bị lạm dụng[14][15] và sự khổ sở[16] có thể làm gián đoạn giấc ngủ của người tự kỷ).

Hiểu về chứng tự kỷ[sửa]

Hiểu về chứng tự kỷ là một nhiệm vụ khó khăn, vì tự kỷ là một dạng khuyết tật phức tạp, và mỗi bệnh nhân tự kỷ là một trường hợp riêng biệt.

  1. Biết rằng tự kỷ là một phổ rất phức tạp. Tự kỷ bao gồm nhiều dạng và nhiều phương diện, thay đổi tùy từng người. Tự kỷ là một dạng khuyết tật phát triển, do đó sự giao tiếp và các kỹ năng xã hội thường là một thách thức. Các triệu chứng có thể rất khác nhau.[17]
    • Tự kỷ không phải là một phổ hẹp với các mức độ từ “nhẹ” đến “nặng”. Nó tác động đến nhiều mặt và theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ, có thể bạn của bạn rất hài hước và có tài khiến mọi người vui, nhưng lại gặp khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân và xử lý cảm giác. Một người tự kỷ có thể mạnh về mặt này và yếu ở mặt khác.
  2. Cân nhắc các điểm mạnh đặc biệt của người thân và các thách thức. Điều quan trọng là hiểu được các triệu chứng của họ. Một khi đã hiểu những thách thức nằm ở đâu, bạn có thể nhắm vào đó. Tìm ra những ưu điểm của người thân và các thách thức họ phải đối mặt. Mọi yếu tố này đều quan trọng khi lựa chọn các phương pháp điều trị và cơ chế đối phó.
  3. Tìm hiểu về chứng tự kỷ. Một điều cũng có ích là biết về các dấu hiệu chung, và người tự kỷ nghĩ như thế nào về chứng tự kỷ (các tổ chức và các blog do người tự kỷ điều hành thường là các nguồn thông tin tốt). Sau đây là một vài dấu hiệu của chứng tự kỷ:[18]
    • Kỹ năng vận động tinh có thể chậm
    • Khó khăn trong việc hiểu và tương tác với những người khác
    • Khó nắm bắt các cách dùng ngôn ngữ trừu tượng (ví dụ như châm biếm, ẩn dụ)
    • Tập trung và say mê một cách kỳ lạ về các mối quan tâm đặc biệt
    • Kém nhạy cảm hoặc nhạy cảm quá mức với các tác nhân kích thích khác nhau (âm thanh, hình ảnh, mùi, v.v…)
    • Khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân
    • Có hành vi lặp đi lặp lại, hành vi tự kích thích rõ ràng
  4. Hiểu rằng mỗi người tự kỷ có các mục tiêu khác nhau. Một người tự kỷ có thể muốn tập trung vào việc phát triển các kỹ năng chăm sóc bản thân để sống độc lập, trong khi người khác có thể muốn kết bạn. Những người khác có thể hoàn toàn sống tốt với cuộc sống được trợ giúp hoặc không có thêm bạn bè. Hiểu rằng quan niệm của bạn về một lối sống tốt có thể khác với quan niệm của người tự kỷ, và điều quan trọng nhất là họ có khả năng hạnh phúc.
  5. Chấp nhận con người của họ. Người tự kỷ không phải là điều xấu hổ, tuyệt vọng hoặc khiếm khuyết, họ chỉ khác biệt. Thay vì nói “Cuối cùng tôi sẽ hạnh phúc khi người thân của tôi _____," bạn hãy tập sống hạnh phúc ngay bây giờ, và cùng họ bước tiếp. Hãy trao cho họ tình yêu vô điều kiện để họ có thể yêu bản thân mình.

Lời khuyên[sửa]

  • Lưu ý rằng một phần trong thời gian biểu của người tự kỷ có thể bao gồm các hành vi kỳ lạ như suốt tuần đều mặc đúng một bộ quần áo.
  • Có sự tranh cãi xung quanh việc nên dùng ngôn ngữ “con người trước” hay “nhận dạng trước”; nói cách khác, liệu người tự kỷ muốn được gọi là “người tự kỷ” hoặc “người có chứng tự kỷ”. Bài viết này sử dụng ngôn ngữ “nhận dạng trước” (“người tự kỷ”), vì cách gọi này thường được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng người tự kỷ”.[19] Hỏi người thân của bạn xem họ muốn dùng cách gọi nào và tôn trọng ý kiến của họ.
  • Nếu bạn cũng là người tự kỷ, hãy cho họ biết bạn có hành vi đặc biệt nào hoặc vấn đề nào cũng như họ (nhưng không tự cho rằng mình có những điều đó).
  • Nếu bạn cũng là người tự kỷ, hãy cho họ biết mình thuộc phổ này nếu bạn nghĩ điều này sẽ đem lại sự khác biệt cho mối quan hệ giữa bạn với họ.

Cảnh báo[sửa]

  • Nhớ rằng người tự kỷ dạng không nói được không phải là người ngu ngốc, và những người có khuyết tật và/hoặc khác biệt vẫn xứng đáng được tôn trọng như một con người, bất kể trí tuệ của họ ra sao.
  • Đối xử tốt với họ. Cho dù thô lỗ hoặc không tử tế, người tự kỷ vẫn cần sự trợ giúp của bạn. Đừng la hét hoặc ghét bỏ họ; hãy làm tấm gương tốt. Hãy ngọt ngào và yêu thương.
  • Đừng cho rằng người tự kỷ có nghe hoặc không nghe bạn nếu họ không phản ứng. Hãy tìm cách nào đó để kiểm tra.
  • Đừng đối xử kẻ cả với người tự kỷ. Nếu bạn không thực sự tốt bụng, họ vẫn có khả năng phát hiện ra.
  • Không đưa ra các giả thuyết về cuộc sống của người tự kỷ, chẳng hạn như họ có người yêu hay không, hoặc họ làm gì trong thời gian rảnh rỗi.
  • Đừng kéo người tự kỷ ra khỏi các sở thích hoặc công việc nếu họ tập trung cao độ, trừ khi bạn cho rằng họ sẽ có lợi nếu nghe lời bạn. Điều mà bạn cho là kéo người tự kỷ khỏi dán mắt vào màn hình thì đối với họ có thể giống như bạn làm ai đó xao lãng khi đang thiền, lái xe hoặc tiến hành phẫu thuật, hoặc như đang cố gắng nói chuyện với một người khi đang xem một cảnh phim hồi hộp.
  • Nhớ rằng người tự kỷ có nhiều dạng, nhiều mức độ và ở mọi tầng lớp xã hội. Bạn đừng dựa vào định kiến về sắc tộc và tầng lớp xã hội của một người tự kỷ.
  • Không dùng phim ảnh hoặc các cảnh trong phim để xác định các tình huống xã hội nếu những cảnh đó có tính chất phóng đại, thiếu chính xác hoặc tạo niềm hy vọng giả. Những gì có vẻ lãng mạn trong phim có thể đáng sợ ngoài đời, những điều gây sửng sốt trong phim thường nguy hiểm hơn thực tế nhiều, và thậm chí các tình huống tốt nhất trong đời thực cũng có thể có các biến chứng khiến họ không hoàn hảo như những nhân vật trong phim của Holywood hay Disney.
  • Cho người tự kỷ biết vai trò và kinh nghiệm của bạn để hai người có thể giao tiếp hiệu quả với nhau.
  • Không bao giờ ngăn người tự kỷ có hành vi tự kích thích[20][21] hoặc buộc họ phải giao tiếp bằng mắt.[22] Điều này sẽ tước đi các kỹ năng đối phó và cản trở sự tập trung của họ.[23]
  • Cẩn thận khi chọn chuyên gia trị liệu. Một số chuyện gia trị liệu sử dụng liệu pháp phục tùng có thể làm tổn thương cho trẻ em[24] hoặc khiến trẻ bị rối loạn stress sau sang chấn.[25]

Nguồn và Trích dẫn[sửa]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://www.psychology.org.au/publications/tip_sheets/autism/
  2. ↑ Lydia Brown: What They Should Be Talking About
  3. ↑ Real Social Skills: The Problem with ABA (content warning for ABA)
  4. ↑ An Open Letter to Families Considering Intensive Behavioral Therapy for their Autistic Child, Part 2 (trigger warning for ABA, trauma, and abuse) It is better to intervene immediately if a child is being hurt.
  5. ↑ http://www.care.com/special-needs-how-to-handle-the-4-most-challenging-autism-behaviors-p1017-q14202645.html
  6. ↑ http://www.autism-help.org/behavior-tantrums-aspergers.htm
  7. ↑ http://www.iidc.indiana.edu/?pageId=530
  8. ↑ http://depts.washington.edu/dbpeds/Screening%20Tools/DSM-5(ASD.Guidelines)Feb2013.pdf
  9. ↑ http://www.davidsongifted.org/db/Articles_id_10570.aspx
  10. ↑ http://www.theautismprogram.org/wp-content/uploads/general-calming.pdf
  11. ↑ http://www.nationalautismresourcesblog.com/2011/05/16/all-about-emotions-flash-cards/
  12. ↑ PACLA: Compliance Therapies such as ABA Leave Autistic People Vulnerable to Abuse and Exploitation
  13. ↑ Amy Sequenzia: Why Autism Speaks Hurts Us
  14. ↑ Julia Bascom: Quiet Hands (trigger warning for abuse and quiet hands)
  15. ↑ An Open Letter to Parents Considering Intensive Behavioral Therapy for their Autistic Child (trigger warning for abuse)
  16. ↑ Judge Rotenberg Center Survivor's Letter (trigger warning for torture)
  17. ↑ http://www.webmd.com/brain/autism/autism-spectrum-disorders
  18. ↑ http://autisticadvocacy.org/about-autism/
  19. ↑ http://autisticadvocacy.org/identity-first-language/
  20. ↑ http://thecaffeinatedautistic.wordpress.com/2013/02/10/on-stimming-and-why-quiet-handsing-an-autistic-person-is-wrong/
  21. ↑ http://juststimming.wordpress.com/2011/10/05/quiet-hands/
  22. ↑ http://www.snagglebox.com/article/autism-eye-contact
  23. ↑ http://musingsofanaspie.com/2013/06/18/a-cognitive-defense-of-stimming-or-why-quiet-hands-makes-math-harder/
  24. ↑ http://www.thinkingautismguide.com/2013/02/the-cost-of-compliance-is-unreasonable.html
  25. ↑ http://www.astraeasweb.net/politics/aba.html
  • « Mới nhất
  • ‹ Mới hơn
  • Cũ hơn ›
Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Giúp_đỡ_người_tự_kỷ&oldid=145613”