Chủ đề nóng: Phương pháp kỷ luật tích cực - Cổ học tinh hoa - Những thói hư tật xấu của người Việt - Công lý: Việc đúng nên làm - Giáo án Điện tử - Sách giáo khoa - Học tiếng Anh - Bài giảng trực tuyến - Món ăn bài thuốc - Chăm sóc bà bầu - Môi trường - Tiết kiệm điện - Nhi khoa - Ung thư - Tác hại của thuốc lá - Các kỹ thuật dạy học tích cực
- Dạy học phát triển năng lực - Chương trình giáo dục phổ thông
Ngăn ngừa cục máu đông
Từ VLOS
Cục máu đông, dù xuất hiện trong động mạch hay phổi, đều rơi vào nhóm "huyết khối tĩnh mạch" hay HKTM. Cục máu đông gây triệu chứng và ảnh hưởng khác nhau, tùy vị trí mà nó xuất hiện trong cơ thể. Tuy nhiên, tất cả các cục máu đông đều tiềm ẩn nguy cơ gây tử vong nếu không được điều trị, bao gồm bệnh tim và đột quỵ. Do đó, bạn cần tự trang bị cho bản thân kiến thức về cách ngăn ngừa cục máu đông hình thành ngay từ đầu.
Mục lục
Các bước[sửa]
Hiểu rõ yếu tố nguy cơ[sửa]
-
Nâng
cao
cảnh
giác
khi
càng
lớn
tuổi.
Nguy
cơ
xuất
hiện
cục
máu
đông
lần
đầu
tiên
là
100/100000.
Tuy
nhiên,
nguy
cơ
này
tăng
theo
cấp
số
nhân
khi
ta
càng
lớn
tuổi:
ở
độ
tuổi
80,
tỉ
lệ
mắc
HKTM
là
500/100000.[1]
Vì
vậy,
càng
lớn
tuổi,
bạn
càng
cần
thường
xuyên
đi
khám
để
theo
dõi
sức
khỏe
tổng
thể.
- Phẫu thuật hoặc gãy xương hông hoặc chân cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Xem xét mức độ hoạt động. [2] Người có lối sống ít vận động hay thụ động có nguy cơ cao thuyên tắc phổi, hay cục máu đông trong phổi. Người ngồi hơn 6 tiếng mỗi ngày khi nghỉ ngơi có nguy cơ thuyên tắc phổi cao gấp đôi người chỉ ngồi ít hơn 2 tiếng. Ngồi, nằm hoặc đứng lâu một chỗ có thể gây ứ máu, dẫn đến hình thành cục máu đông. Đó là lý do tại sao chứng huyết khối tĩnh mạch thường xuất hiện ở bệnh nhân nội trú, đặc biệt là sau phẫu thuật, và người đi du lịch xa.
-
Tính
chỉ
số
khối
cơ
thể
(BMI).
Người
trong
nhóm
béo
phì
có
nguy
cơ
mắc
chứng
huyết
khối
tĩnh
mạch
cao
hơn
người
có
trọng
lượng
khỏe
mạnh.[3]
Mặc
dù
sự
tương
quan
chưa
được
xác
định
rõ
nhưng
chuyên
gia
tin
rằng,
ít
nhất
một
phần
đó
là
do
estrogen
được
tế
bào
mỡ
sản
sinh.
Estrogen
là
yếu
tố
nguy
cơ
độc
lập
gây
cục
máu
đông.[4]
Tế
bào
mỡ
còn
sản
sinh
protein
“cytokine”,
chất
đóng
vai
trò
quan
trọng
trong
việc
hình
thành
huyết
khối
tĩnh
mạch.[5]
Không
phải
lúc
nào
cũng
vậy
nhưng
so
với
nhóm
có
cân
nặng
khỏe
mạnh,
béo
phì
có
thể
dẫn
đến
lối
sống
ít
vận
động.
- Để tính chỉ số BMI, bạn có thể sử dụng công cụ tính trực tuyến. Theo đó, bạn chỉ cần nhập tuổi, chiều cao, cân nặng và giới tính để biết kết quả.
- Người béo phì sẽ có chỉ số lớn hơn hoặc bằng 30. Nhóm thừa cân có chỉ số từ 25-29,9, nhóm bình thường là 18,5-24,9. Chỉ số BMI dưới 18,5 được xem là thiếu cân.
-
Chú
ý
đến
nồng
độ
hormone.[6]
Thay
đổi
nội
tiết,
đặc
biệt
là
estrogen,
có
thể
làm
tăng
nguy
cơ
mắc
huyết
khối
tĩnh
mạch.
Tình
trạng
này
thường
thấy
ở
phụ
nữ
tiền
mãn
kinh
do
bổ
sung
estrogen
trong
liệu
pháp
thay
thế
hormone.
Phụ
nữ
uống
thuốc
ngừa
thai
nội
tiết
tố
và
phụ
nữ
mang
thai
cũng
có
nguy
cơ
cao.
- Trước khi bắt đầu bất kỳ liệu pháp hormone nào, bạn cũng nên trao đổi với bác sĩ về yếu tố nguy cơ và phương án lựa chọn.
-
Nhận
biết
tình
trạng
tăng
đông
máu.[7]
Đông
máu
là
một
quá
trình
bình
thường
của
máu.
Máu
không
đông
có
thể
khiến
bạn
chảy
máu
đến
chết
nếu
vô
tình
cắt
phải
người.
Mặt
khác,
tình
trạng
tăng
đông
máu
là
khi
máu
đông
quá
nhiều,
ngay
cả
khi
vẫn
còn
trong
cơ
thể.
Tăng
đông
máu
có
thể
là
do
ngồi
hoặc
nằm
quá
lâu,
ung
thư,
thiếu
nước,
hút
thuốc
và
liệu
pháp
hormone.[8]
Bạn
có
nguy
cơ
tăng
đông
máu
nếu:
- Tiền sử gia đình có người bị đông máu bất thường.
- Bản thân đã từng xuất hiện cục máu đông khi còn trẻ.
- Xuất hiện cục máu đông khi đang mang thai.
- Sảy thai nhiều lần và không xác định được nguyên nhân.
- Bị rối loạn di truyền, ví dụ như Rối loạn Yếu tố V Leiden hay Kháng đông Lupus.
-
Nhận
biết
các
vấn
đề
sức
khỏe
khác
có
thể
làm
tăng
nguy
cơ
hình
thành
cục
máu
đông.
Rung
tâm
nhĩ
(nhịp
tim
bất
thường)
và
tích
tụ
mảng
bám
cholesterol
trong
động
mạch
đều
dẫn
đến
cục
máu
đông.[9]
- Nếu bị rung tâm nhĩ, máu sẽ không lưu thông đúng cách, tích tụ và đông lại.[9]
- Người bị rung tâm nhĩ có dấu hiệu nhịp tim bất thường và không có triệu chứng nào khác; triệu chứng thường được phát hiện khi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc làm loãng máu hoặc các thuốc khác, thay đổi lối sống và dùng máy trợ tim hoặc phẫu thuật trong một số trường hợp.[10]
- Mảng bám cholesterol có thể tích tụ trong động mạch (đôi khi là một phần của xơ vữa động mạch), và khi mảng bám vỡ ra, chúng có thể bắt đầu quá trình đông máu. [9] Hầu hết cơn đau tim và đột quỵ là do động mạch trong tim hoặc não vỡ ra.[9]
Ngăn ngừa cục máu đông[sửa]
- Tập thể dục thường xuyên. Nghiên cứu cho thấy tập thể dục cường độ vừa hoặc mạnh 150 phút mỗi tuần giúp giảm nguy cơ mắc nhiều vấn đề về sức khỏe. [11] Trung bình, bạn nên tập 20-30 phút bài tập cường độ vừa (đi bộ, đạp xe, aerobic,...) mỗi ngày. Nên chọn những hoạt động mà bạn yêu thích để đảm bảo sự gắn bó. Tập thể dục kích thích tuần hoàn, cải thiện sức khỏe tổng thể và ngăn ngừa huyết khối tĩnh mạch.
- Thỉnh thoảng nên đưa chân lên cao. Bạn có thể đưa chân lên cao khi nghỉ ngơi hoặc trong khi ngủ. Nâng chân từ bắp chân đến bàn chân, không nâng cao đầu gối; vì vậy, bạn không nên đặt gối dưới đầu gối để nâng đầu gối lên. Thay vào đó, hãy đưa chân lên cao cách tim khoảng 15 cm. Không bắt chéo chân.
-
Phá
vỡ
thói
quen
ngồi
lâu
một
chỗ.
Tập
thể
dục
là
một
bước
quan
trọng
nhưng
sẽ
không
hiệu
quả
nếu
bạn
ngồi
quá
lâu
trước
khi
tập.
Nếu
ngồi
hoặc
nằm
trong
thời
gian
dài,
ví
dụ
như
khi
đi
du
lịch,
làm
việc
với
máy
tính,
nằm
trên
giường,
bạn
cần
nghỉ
ngơi
tập
thể
dục
giữa
giờ.
Cứ
mỗi
2
tiếng,
hãy
đứng
dậy
và
hoạt
động
nhẹ.
Chẳng
hạn,
bạn
có
thể
dạo
bộ
hoặc
khởi
động
cơ
thể
bằng
cách
xoay
gót
chân,
ngón
chân.
- Bất kỳ hoạt động nào khiến bạn phải ngồi cong đầu gối đều làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.[12]
-
Bổ
sung
đủ
nước.
Mất
nước
nghiêm
trọng
sẽ
"làm
đặc"
máu
và
kích
thích
hình
thành
cục
máu
đông.[13]
Mọi
người,
đặc
biệt
là
người
lớn
tuổi
và
người
có
nguy
cơ
cao,
đều
nên
uống
nhiều
nước.
Viện
Y
học
Mỹ
khuyến
nghị
nam
giới
nên
uống
13
cốc
nước
(3
lít),
phụ
nữ
nên
uống
9
cốc
nước
(2,2
lít)
mỗi
ngày.[14]
- Không để bản thân bị khát. Khát nước là dấu hiệu đầu tiên và rõ ràng nhất khi cơ thể mất nước.
- Dấu hiệu khác khi mất nước đó là khô miệng hoặc khô da nghiêm trọng.
- Uống nước ngay có thể giúp nạp nước cho cơ thể. Nếu bị tiêu chảy, nôn mửa hoặc toát nhiều mồ hôi, có thể bạn cần uống nước điện giải như Gatorade để tái hydro hóa.
-
Kiểm
tra
sức
khỏe
thường
xuyên
khi
mang
thai.
Nồng
độ
estrogen
cao
làm
tăng
nguy
cơ
hình
thành
huyết
khối
tĩnh
mạch.
Đặc
biệt
trong
thai
kỳ,
bạn
không
thể
kiểm
soát
nồng
độ
estrogen
mà
cơ
thể
sản
sinh.
Cách
duy
nhất
đó
là
tránh
các
yếu
tố
nguy
cơ
khác
(như
hút
thuốc
hoặc
ngồi
quá
lâu)
và
nên
đi
khám
thường
xuyên
để
được
theo
dõi
sức
khỏe.
- Nếu xuất hiện huyết khối tĩnh mạch ở tay chân, bác sĩ có thể kê đơn các thuốc an toàn khi mang thai để ngăn huyết khối di chuyển đến phổi hoặc não và gây tử vong.
- Uống thuốc loãng máu khi mang thai có thể gây rủi ro vì thuốc cản trở sự liên kết của nhau thai.
- Tuy nhiên, trong trường hợp huyết khối tĩnh mạch quá nhiều, thuốc Lovenox có thể giúp ích. Sau khi sinh, người mẹ có thể chuyển sang dùng thuốc Coumadin an toàn trong giai đoạn cho con bú.[15]
- Ở Mỹ và Tây Âu, huyết khối tĩnh mạch là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở phụ nữ mang thai.[16]
-
Trao
đổi
với
bác
sĩ
về
các
phương
pháp
thay
thế
liệu
pháp
thay
thế
hormone
(HRT).
Thuốc
HRT
dùng
kiểm
soát
triệu
chứng
mãn
kinh
làm
tăng
nguy
cơ
hình
thành
cục
máu
đông.
Bạn
có
thể
áp
dụng
liệu
pháp
thay
thế
không
hormone
khác
như
isoflavone
đậu
nành
Estroven,
giúp
giảm
triệu
chứng
bốc
hỏa
nhưng
không
làm
tăng
nguy
cơ
đông
máu.
Ngoài
ra,
bạn
có
thể
bổ
sung
isoflavone
từ
nguồn
thực
phẩm
như
đậu
nành,
sữa
đậu
nành
hoặc
đậu
phụ.
Lưu
ý
hiện
chưa
có
hướng
dẫn
về
liều
bổ
sung.
[17]
- Hoặc bạn có thể chọn cách sống chung với triệu chứng mãn kinh và không điều trị. Mặc dù không thoải mái nhưng cách này không gây hại cho sức khỏe.
-
Chỉ
uống
thuốc
tránh
thai
nội
tiết
tố
khi
được
bác
sĩ
khuyến
nghị.[18]
Sự
kết
hợp
của
estrogen
và
progestin
trong
hầu
hết
các
thuốc
tránh
thai
có
thể
làm
tăng
nguy
cơ
đông
máu
lên
3-4
lần.
Tuy
nhiên,
đối
với
phụ
nữ
khỏe
mạnh
và
không
mang
các
yếu
tố
rủi
ro
khác,
rủi
ro
khi
dùng
thuốc
tránh
thai
rất
thấp,
chỉ
1/3000
trường
hợp
bị
huyết
khối
tĩnh
mạch.
- Phụ nữ chảy máu nhiều trong kỳ kinh nguyệt hoặc nội mạc tử cung bất thường nên chọn phép điều trị không hormone nếu có thể. Có thể cân nhắc việc dùng thuốc tránh thai không estrogen (chỉ chứa progesterone) hoặc các phương án không nội tiết tố khác như dùng vòng tránh thai.
- Ngay cả khi có tiền sức hoặc nguy cơ mắc cục máu đông, bạn vẫn có thể dùng thuốc tránh thai nội tiết nếu uống thuốc chống đông máu. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc tránh thai chứa rất ít estrogen (hoặc không estrogen) để giảm nguy cơ đông máu.
-
Duy
trì
cân
nặng
khỏe
mạnh.
Vì
tế
bào
mỡ
dư
thừa
khi
bị
béo
phì
có
liên
quan
đến
nguy
cơ
hình
thành
huyết
khối
tĩnh
mạch
nên
bạn
cần
giảm
cân
nếu
bị
béo
phì
(chỉ
số
BMI
cao
hơn
hoặc
bằng
30).
Cách
giảm
cân
lành
mạnh
nhất
là
kết
hợp
tập
luyện
và
ăn
uống
có
khoa
học.
Mặc
dù
cần
hạn
chế
tiêu
thụ
calo
nhưng
bạn
không
được
ăn
ít
hơn
1200
calo
mỗi
ngày.[19]
Nếu
tập
thể
dục,
lượng
calo
cần
bổ
sung
sẽ
cao
hơn.
Tốt
nhất
nên
tham
khảo
ý
kiến
bác
sĩ
đối
với
trường
hợp
cụ
thể.
- Đeo máy đo nhịp tim khi tập thể dục để theo dõi nhịp tim.
- Để tính nhịp tim cần đạt được, đầu tiên bạn cần tính nhịp tim tối đa: 220-tuổi.[20]
- Nhân kết quả với 0,6 cho ra kết quả nhịp tim cần đạt được. Sau đó, nên cố gắng duy trì nhịp tim này ít nhất 20 phút trong khi tập luyện, ít nhất 4 lần mỗi tuần.
- Ví dụ, đối với phụ nữ trung niên 50 tuổi, nhịp tim cần đạt là (220-50) x 0,6 = 102.
-
Mang
vớ
(tất)
áp
lực.
Vớ
áp
lực
hay
còn
gọi
là
vớ
ngăn
nghẽn
mạch
huyết
khối.
Những
người
phải
ngồi
hoặc
đứng
quá
lâu
như
nhân
viên
phục
vụ,
y
tá,
bác
sĩ,
thường
đeo
vớ
áp
lực
để
cải
thiện
tuần
hoàn.
Vớ
cũng
được
mang
nếu
bạn
có
cục
máu
đông
để
giảm
cơn
đau
và
sưng
ở
chân.[21]
Bên
cạnh
đó,
vớ
áp
lực
đôi
khi
được
dùng
cho
bệnh
nhân
nội
trú
nằm
nhiều
trên
giường
bệnh.
- Bạn có thể mua vớ áp lực tại hầu hết các hiệu thuốc. Vớ chỉ cần cao đến đầu gối để cải thiện tuần hoàn.
-
Trao
đổi
với
bác
sĩ
về
thuốc
ngừa
đông
máu.
Nếu
cho
rằng
bạn
có
nguy
cơ
cao
mắc
huyết
khối
tĩnh
mạch,
bác
sĩ
có
thể
cho
bạn
uống
thuốc
phòng
ngừa.
Tùy
thuộc
vào
tình
trạng
cụ
thể,
bác
sĩ
có
thể
khuyến
nghị
thuốc
kê
đơn
(Coumadin
hoặc
Lovenox)
hoặc
không
kê
đơn
như
Aspirin.
- Coumadin là thuốc kê đơn thường được uống một liều 5mg mỗi ngày.[22] Tuy nhiên, tùy trường hợp cụ thể mà thuốc có thể phản ứng khác nhau với vitamin K - vitamin cần thiết cho quá trình đông máu bình thường. Cũng do đó mà liều uống sẽ khác nhau.
- Lovenox là thuốc tiêm kê đơn bạn có thể tiêm tại nhà.[23] Bạn sẽ được nhận ống tiêm nạp sẵn thuốc để tiêm hai lần mỗi ngày. Liều tiêm tùy thuộc vào cân nặng.
- Aspirin là thuốc không kê đơn thích hợp cho người có nguy cơ thấp.[24] Thuốc được chứng minh là giúp ngăn ngừa các bệnh huyết khối, từ cục máu đông đến đột quỵ, đau tim.
- Hỏi bác sĩ về thuốc đặc biệt nếu bạn bị ung thư. 1/5 bệnh nhân ung thư ác tính sẽ mắc chứng huyết khối tĩnh mạch.[25] Có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm viêm liên quan đến ung thư, thiếu vận động, hoặc tác dụng phụ của thuốc.[26] Bệnh nhân ung thư mắc chứng huyết khối tĩnh mạch sẽ được cho uống Lovenox hoặc Coumadin và có thể được cho dùng bộ lọc tĩnh mạch chủ dưới (IVC). IVC hoạt động như bộ lọc trong trường hợp huyết khối tĩnh mạch sâu vỡ ra từ tĩnh mạch chân. Bộ lọc ngăn ngừa cục máu đông di chuyển đến phổi hoặc tim, giảm nguy cơ tử vong.[27]
-
Áp
dụng
liệu
pháp
tự
nhiên.
Liệu
pháp
tự
nhiên
ngăn
cục
máu
đông
thường
được
truyền
miệng
và
không
được
khoa
học
chứng
minh.
Người
ta
cho
rằng
các
dưỡng
chất
thực
vật
có
thể
ngăn
ngừa
huyết
khối
tĩnh
mạch
ở
bệnh
nhân
ung
thư.[28]
Dù
vậy,
hiện
chưa
có
cơ
chế
nào
chứng
minh
chế
độ
ăn
tự
nhiên
giúp
ức
chế
viêm
nhiễm
và
ức
chế
sản
sinh
cytokine.
Những
thực
phẩm
được
khuyến
nghị
trong
chế
độ
ăn
ngăn
ngừa
cục
máu
đông
bao
gồm:
- Hoa quả: Mơ, cam, mâm xôi đen, cà chua, dứa, mận, việt quất.
- Gia vị: Cà ri, ớt Cayenne, ớt Paprika, húng tây, nghệ, gừng, cam thảo, bạch quả.
- Vitamin: vitamin E (hạnh nhân, óc chó, đậu lăng, yến mạch và lúa mì) và axit béo omega 3 (cá nhiều chất béo như cá hồi).
- Nguồn thực vật: Hạt hướng dương, dầu hạt cải, dầu cây rum.
- Thực phẩm chức năng: Tỏi, bạch quả, Vitamin C, thực phẩm chức năng bổ sung Nattokinase.
- Rượu vang và mật ong.
Cảnh báo[sửa]
- Một bên chân sưng, căng đau, da đỏ hoặc hơi đổi màu xanh, cảm giác ấm có thể là dấu hiệu bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu. Trong trường hợp đó, bạn nên đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt.
- Khó thở, đau ngực dữ dội, chóng mặt hoặc bất tỉnh, nhịp tim nhanh hoặc ho ra đờm có máu không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu nghẽn mạch phổi và bạn cần gọi cấp cứu 115 ngay lập tức. Tình trạng này có thể là do cục máu đông di chuyển đến phổi và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.
Nguồn và Trích dẫn[sửa]
- ↑ Richard White, The Epidemiology of Venous Thrombosis. Circulation 2003 107 1 (4) 1-8
- ↑ http://www.theguardian.com/society/2011/jul/05/sedentary-lifestyle-pulmonary-embolism
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16164883
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20163835
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12584387
- ↑ http://www.clevelandclinicmeded.com/medicalpubs/diseasemanagement/womens-health/risk-of-venous-thromboembolism/
- ↑ http://familydoctor.org/familydoctor/en/diseases-conditions/hypercoagulation.html
- ↑ http://familydoctor.org/familydoctor/en/diseases-conditions/hypercoagulation/causes-risk-factors.html
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 http://www.webmd.com/dvt/blood-clots
- ↑ http://www.webmd.com/heart-disease/atrial-fibrillation/
- ↑ http://www.revespcardiol.org/en/cardiovascular-risk-factors-insights-from/articulo/13117552/
- ↑ Harvey Sugarman MD, Bo G Eklof MD, William Toft MD. Air Travel-Related deep Vein Thrombosis and Pulmonary Embolism, JAMA, Dec 19 2012 vol 308 No 23 2531
- ↑ Stephen Gabon MD, MPH. Prevention of Deep Vein Thrombosis and Pulmonary Embolism, Public Health Reports . 2008 July-Aug 123 (4) 420-421.
- ↑ http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/water/art-20044256
- ↑ Lee Dresang MD, Pat Fontaine MD, Larry Leeman MD et al American Family Physician June 15 2008, issue 77 (12) 1709-1716
- ↑ http://atvb.ahajournals.org/content/29/3/326.full
- ↑ http://www.chiro.org/nutrition/FULL/Soy_Isoflavones_for_Womens_Health.shtml
- ↑ http://www.stoptheclot.org/learn_more/womens_health_faq.htm
- ↑ http://www.healthline.com/health/diet-and-weight-loss/1200-calorie-diet
- ↑ http://www.heart.org/HEARTORG/GettingHealthy/PhysicalActivity/FitnessBasics/Target-Heart-Rates_UCM_434341_Article.jsp
- ↑ http://files.www.clotconnect.org/patients/resources/brochures/compressionstockinghandout-1.pdf
- ↑ http://www.webmd.com/drugs/2/drug-4069/coumadin-oral/details
- ↑ http://www.lovenox.com/
- ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/daily-aspirin-therapy/art-20046797
- ↑ http://www.medscape.com/viewarticle/762201
- ↑ http://www.stoptheclot.org/faq_blood_clots_cancer.htm
- ↑ http://surgery.med.umich.edu/vascular/patient/treatments/ivc_filters.shtml
- ↑ http://www.integrativeoncology-essentials.com/2013/03/reduce-your-risk-of-blood-clots-without-a-prescription/