Xác định và chữa trị vết chích của cá đuối và nhím biển

Cá đuối gai độc và nhím biển và những loài sinh vật biển không có bản tính hung hăng. Tuy nhiên chúng có thể gây ra những vết thương đau đớn và ẩn chứa nguy hiểm khi bị quấy nhiễu hoặc bị làm hại. Hãy học cách xác định vết chích của cá đuối và nhím biển, gợi ý các bước sơ cứu và cung cấp thông tin để nạn nhân chữa trị tại nhà đối với các vết thương nhẹ ở tay và chân. Tuy nhiên, tốt nhất nạn nhân vẫn cần được chăm sóc chuyên môn khi bị nhím biển và cá đuối chích ngay cả khi đã được chăm sóc ở nhà. Những vết thương ở bụng, ngực, cổ hoặc trên mặt có thể coi là đặc biệt nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng và phải được cấp cứu ngay lập tức.

Các bước

Xác định và chữa trị vết thương do cá đuối chích

1. Quan sát các triệu chứng thường gặp. Các vết thương do cá đuối chích có thể kèm theo các triệu chứng (nhẹ và nặng) như sau:
   • Vết thương là một vết đâm. Vết đâm của gai cá đuối khá lớn và có thể lởm chởm. Cá đuối thường không bỏ lại gai sau khi chích, nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp, gai của cá đuối có thể gãy bên trong vết thương.
   • Nạn nhân ngay lập tức thấy đau dữ dội tại vết chích.
   • Vùng bị thương sưng to.
   • Vết đâm bị chảy máu.
   • Vùng da quanh vết thương ban đầu màu xanh, sau chuyển sang đỏ.
   • Đổ mồ hôi bất thường.
   • Nạn nhân lả đi, yếu hoặc chóng mặt.
   • Đau đầu.
   • Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy.
   • Thở nhanh.
   • Co giật, chuột rút, hoặc tê liệt.
2. Tìm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu các triệu chứng có vẻ nghiêm trọng. Các dấu hiệu sau đây cho thấy nạn nhân cần trợ giúp y tế khẩn cấp:
   • Vết thương nằm ở bụng, ngực, cổ, hoặc mặt.
   • Chảy máu ồ ạt.
   • Nạn nhân thấy khó thở, ngứa, buồn nôn, nghẹn cổ họng, mạch nhanh, chóng mặt hoặc mất tri giác.
3. Đưa nạn nhân ra khỏi nước và vào nơi an toàn. Đặt nạn nhân nằm trên mặt đất nếu tai nạn xảy ra gần bờ biển, hoặc trên sàn hay chỗ ngồi trên thuyền nếu sự cố xảy ra trên vùng nước gần nơi có tàu thuyền.
   • Ra khỏi nước một cách nhanh chóng và an toàn là việc làm cần thiết để tránh bị thương nặng hơn.
   • Nếu nạn nhân nôn, cho họ nằm nghiêng để khỏi bị nghẹn.
4. Cầm máu. Cách cầm máu tốt nhất là dùng vải hoặc khăn sạch ép lên vết chích.
   • Nếu không có sẵn khăn hoặc vải sạch, bạn có thể dùng áo hoặc một mảnh trang phục.
   • Chỉ ép vừa đủ mạnh để máu ngưng chảy hoặc chảy chậm hẳn lại. Nếu nạn nhân tỉnh táo, hỏi xem họ có chịu được lực ép như vậy không hoặc ép như vậy có khiến họ bị đau nhiều hơn không.
5. Dùng nhíp để lấy gai ra nếu không có sự chăm sóc y tế. Nếu thấy có gai nằm lại trong vết thương, bạn cần lấy nó ra để ngăn chất độc không tiếp tục xâm nhập vào vết thương. Tuy nhiên, gai cá đuối có răng cưa và sẽ làm rách da khi được nhổ ra, như vậy nọc độc sẽ càng xâm nhập vào vết thương. Ngoài ra, nỗ lực lấy gai ra của người không có chuyên môn có thể làm chiếc gai bị gãy trong vết thương, đồng nghĩa với việc bác sĩ sẽ phải xử lý vết thương lần nữa để lấy ra những mảnh gai gãy. Hơn nữa một chiếc gai thật lớn thực ra có thể bịt vết thương và ngăn máu chảy ồ ạt. Vì vậy, bạn chỉ nên cố gắng lấy gai ra trong trường hợp không có khả năng tiếp cận sự chăm sóc y tế kịp thời, chẳng hạn như bạn đang ở rất xa đất liền.
   • Nếu không có sẵn nhíp, bạn có thể dùng kìm nhỏ đầu nhọn để lấy gai ra. Chọn dụng cụ tương đối sạch để khỏi gây nhiễm trùng cho vết thương, nếu có thể.
   • Cẩn thận với chiếc gai sau khi đã nhổ ra, không để gai đâm vào mình hoặc người khác. Vứt chiếc gai bằng cách bỏ vào chai và đậy nắp lại hoặc gói trong nhiều lớp ni lông. Như vậy để đề phòng người khác vô tình đụng phải.
   • Không dùng tay trần để lấy gai ra khỏi vết thương. Nếu không có sẵn dụng cụ để lấy gai ra, tốt nhất là bạn nên chờ chuyên viên y tế. Ngay cả găng tay dày cũng không thể đảm bảo cho bạn không bị gai đâm trong khi thao tác, do đó bạn nên thật thận trọng.

Rửa và làm dịu vết thương do cá đuối chích

1. Xử lý vết thương như vết rách thông thường. Nên rửa bằng nước ngọt ấm, xà phòng và/hoặc nước sát trùng. Có thể dùng nước lạnh nếu không có sẵn nước ấm, nhưng như vậy có thể khiến nạn nhân đau hơn. Có thể bỏ qua bước này nếu nạn nhân quá đau.
   • Nếu không có nước sạch hoặc nước sát trùng, tốt nhất là bạn nên để yên vết thương như vậy cho đến khi có điều kiện rửa. Rửa bằng nước không sạch là lợi bất cập hại vì làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cho nạn nhân. Điều này có thể đặc biệt nguy hiểm đối với vết thương sâu.
2. Ngâm vùng bị thương trong nước. Việc này cần thực hiện khi nạn nhân đã ở nhà hoặc ở cơ sở y tế. Dùng nước thật ấm hoặc nóng để ngâm vùng bị thương trong khoảng 30 đến 90 phút.
   • Nhớ dùng chậu sạch và nước ngọt sạch để ngâm. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng thêm.
   • Nước ấm có thể làm biến chất protein trong nọc độc. Cố gắng dùng nước nóng khoảng 45°C.
3. Giữ sạch vết thương. Điều này giúp vết thương mau lành và ngăn ngừa nhiễm trùng. Trừ khi có sự hướng dẫn khác của chuyên viên y tế, bạn cần rửa vùng bị thương ít nhất mỗi ngày một lần và bôi thuốc mỡ kháng sinh không kê toa lên vết thương.
   • Một loại thuốc mỡ kháng sinh thông dụng ở Mỹ là Neosporin triple-antibiotic. Có rất nhiều các loại thuốc tương tự như vậy bán ở các hiệu thuốc và cửa hàng tiện lợi. Thuốc này chỉ dùng ngoài da.
4. Dùng thuốc chống viêm. Các loại thuốc không kê toa này (có bán không cần toa bác sĩ) giúp giảm sưng và đau. Bỏ qua bước này nếu nạn nhân bị nôn hoặc dị ứng với loại thuốc chống viêm.
   • Thuốc chống viêm không kê toa có thành phần ibuprofen, aspirin, hoặc naproxen. Loại thuốc này có bán dưới nhiều tên thương hiệu (như Advil, Motrin, Aleve) và có thể mua ở mọi hiệu thuốc tại Mỹ và hầu hết các quốc gia khác.
   • Lưu ý rằng thuốc chống viêm sẽ không làm vết thương mau lành mà chỉ giúp giảm đau và bớt khó chịu do vết thương gây ra.
   • Nhớ rằng nọc độc của cá đuối được cho là có tác dụng chống đông máu, đặc biệt là ở liều cao. Nếu vết thương chảy máu và có vẻ như không bớt hoặc vết chích đặc biệt nghiêm trọng, bạn không nên cho nạn nhân uống thuốc kháng viêm vì thuốc này có thể làm giảm khả năng đông máu. Thay vào đó, nên ngay lập tức đưa nạn nhân đến bệnh viện, nơi họ có thể được điều trị bằng thuốc tiêm giảm đau tại chỗ và thuốc bôi gây tê.
5. Đến bác sĩ. Nạn nhân cần được điều trị y tế ngay cả khi vết thương không nghiêm trọng và đã nhanh chóng bớt đau. Đây là cách dễ nhất để chăm sóc vết thương ngay từ sớm để ngăn ngừa biến chứng và loại trừ một số rủi ro nhất định.
   • Bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra bằng hình ảnh để chắc chắn không còn bất cứ mảnh vụn nào của gai cá đuối còn sót lại trong vết thương. Đây là cách duy nhất để đảm bảo không vật gây hại nào còn trong cơ thể nạn nhân. Ngay cả một mẩu gai nhỏ cũng có thể gây nhiễm trùng.
   • Bác sĩ có thể kê toa thuốc kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng (đặc biệt nếu vết thương xảy ra trong nước biển). Luôn luôn dùng kháng sinh đủ thời gian theo liệu trình được kê toa, ngay cả khi bạn cho rằng vết thương đã lành. Nếu không, bạn có thể khiến vết thương nhiễm trùng hoặc nhiễm trùng nặng hơn.
   • Bác sĩ cũng có thể kê toa thuốc giảm đau nếu các loại thuốc không kê toa không có hiệu quả. Tuyệt đối không uống thuốc giảm đau quá liều lượng do bác sĩ chỉ định. Để an toàn, bạn cần tuân theo hướng dẫn kèm theo (ví dụ như các loại thực phẩm và thức uống cần phải kiêng trong khi uống thuốc).

Xác định và chữa trị vết thương do nhím biển đâm

1. Kiểm tra hoàn cảnh xung quanh nạn nhân. Việc phát hiện ra nhím biển ở hiện trường là một manh mối rõ ràng cho thấy vết thương là do nhím biển gây ra. Loài sinh vật này không có khả năng trốn thoát nhanh chóng. Nếu bị nhím biển đâm, bạn có thể dễ dàng xác định nhờ quan sát xung quanh.
   • Việc này không quá quan trọng cho sự an toàn và sức khỏe của nạn nhân nhưng cũng giúp bạn tương đối chắc chắn vết thương là do nhím biển đâm.
2. Quan sát các triệu chứng thường gặp. Các vết thương do nhím biển đâm có thể ở các mức độ nặng nhẹ khác nhau, nhưng thông thường gây ra các triệu chứng được liệt kê sau đây.
   • Vết thương có các mẩu gai cắm vào da. Các gai này thường có màu hơi xanh hiện lên dưới da, cho thấy chỗ bị gai nhỏ đâm.
   • Nạn nhân ngay lập tức thấy đau dữ dội tại vết thương.
   • Vết thương bị sưng.
   • Vùng da quanh vết thương có màu đỏ hoặc tím nâu.
   • Nạn nhân cảm thấy khó chịu ở khớp hoặc đau cơ.
   • Nạn nhân yếu đi hoặc kiệt sức.
3. Tìm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng. Thậm chí một vết thương có vẻ rất nhỏ do nhím biển đâm cũng có thể nguy hiểm chết người, đặc biệt nếu nạn nhân dị ứng với nọc độc của nhím biển. Sau đây là các dấu hiệu cho thấy nạn nhân cần được cấp cứu ngay lập tức:
   • Có nhiều vết đâm sâu.
   • Vết thương ở bụng, ngực, cổ hoặc mặt.
   • Kiệt sức, đau cơ, yếu mệt, sốc, tê liệt hoặc suy hô hấp.
4. Đưa nạn nhân ra khỏi nước, vào nơi an toàn. Đặt nạn nhân nằm trên mặt đất nếu sự cố xảy ra ở gần bờ biển. Hầu hết các tai nạn do nhím biển đâm là do vô tình giẫm chân trần lên chúng. Như vậy là phần lớn các vụ bị nhím biển đâm xảy ra ở vùng nước nông và gần bờ biển hoặc bãi tắm.
   • Cũng như đối với bất cứ tai nạn nào do sinh vật biển gây ra, việc đưa nạn nhân ra khỏi nước nhanh chóng và an toàn là điều thiết yếu để khỏi bị thương nặng hơn.
   • Đưa bộ phận bị thương lên cao để cát hoặc bụi bẩn khỏi vào vết thương, đặc biệt nếu vết thương ở dưới lòng bàn chân.
5. Sắp xếp di chuyển nạn nhân vào nơi an toàn trong nhà. Cho dù nạn nhân và/hoặc người đi cùng nạn nhân nói rằng không cần dịch vụ cấp cứu thì cũng cần có người đưa họ về nhà, đến bệnh viện, khách sạn hoặc nơi nào gần đó để tiếp tục xử lý vết thương.
   • Không để nạn nhân tự lái xe, vì các triệu chứng khác có thể xuất hiện sau khi bị thương và khiến nạn nhân bất tỉnh hoặc đau đớn nhiều hơn.
   • Nếu không có sẵn phương tiện để di chuyển nạn nhân hoặc không ai biết tìm bệnh viện hay khách sạn ở đâu, bạn hãy gọi dịch vụ cấp cứu. Việc trì hoãn điều trị vết thương có thể gây nguy hiểm.

Rửa và làm dịu vết thương do nhím biển đâm

1. Ngâm vùng bị thương trong nước thật ấm hoặc nước nóng khoảng 30 – 90 phút. Điều này giúp trung hòa nọc độc và giảm đau, đồng thời làm mềm da để dễ lấy gai ra hơn.
   • Ngâm vùng tổn thương trong chậu sạch đựng nước ngọt sạch. Điều này là để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng.
   • Ngâm nước không giúp vết thương mau lành, nhưng có thể giảm đau và dễ lấy gai ra hơn.
   • Không lau khô vùng tổn thương. Bạn cần lấy gai ra khi da còn ướt và mềm.
   • Bạn cũng có thể dùng giấm ngâm vết thương để trung hòa nọc độc và làm mềm vết thương.
2. Dùng nhíp để loại bỏ gai lớn hoặc gai có thể nhìn thấy. Việc này sẽ giúp giảm đau và ngăn chất độc tiếp tục xâm nhập vào vết thương.
   • Nếu không có sẵn nhíp, bạn có thể dùng kìm nhỏ đầu nhọn hoặc dụng cụ tương tự để lấy các gai lớn ra khỏi vết thương. Chọn dụng cụ sạch (nếu vô trùng thì còn tốt hơn), để tránh đưa tác nhân gây nhiễm trùng vào vết thương.
   • Bỏ gai nhím biển vào chai và đậy lại, hoặc gói trong nhiều lớp ni lông trước khi vứt vào thùng rác.
   • Không dùng tay trần để lấy gai ra khỏi vết thương. Nếu không có sẵn dụng cụ, tốt nhất là bạn nên chờ sự trợ giúp y tế.
3. Nhẹ nhàng cạo các gai nhỏ hơn hoặc khó thấy hơn. Thoa kem cạo râu lên vùng bị thương và dùng dao cạo nhẹ nhàng cạo các gai dính trên bề mặt da. Thậm chí những chiếc gai nhỏ xíu này cũng tiết nọc độc vào da và có thể gây đau dữ dội nếu không được lấy ra.
   • Không dùng kem cạo râu có menthol, vì mentol có tác dụng làm mát da và có thể gây đau hơn hoặc kích ứng vết thương.
   • Bạn có thể dùng giấm để ngâm vùng bị thương trước khi cạo. Giấm có thể phân hủy các gai nhỏ và giúp việc lấy nọc độc dễ dàng hơn.
4. Nhẹ nhàng chà xát vùng da tổn thương bằng xà phòng và nước ấm. Việc này giúp rửa sạch vết thương và loại bỏ các gai còn lại dính trên bề mặt da. Rửa kỹ vùng da tổn thương bằng nước ngọt sạch.
   • Bạn cũng có thể dùng nước lạnh để rửa, nhưng nước lạnh có thể khiến nạn nhân đau hơn; trong khi đó nước ấm có tác dụng trung hòa chất độc.
   • Nước sát trùng có thể dùng thay cho xà phòng, nhưng thông thường không cần thiết.
5. Dùng thuốc chống viêm. Điều này giúp giảm sưng và đau. Bỏ qua bước này nếu nạn nhân bị nôn hoặc dị ứng với loại thuốc này.
   • Lưu ý rằng thuốc chống viêm sẽ không làm vết thương mau lành mà chỉ làm giúp giảm đau và bớt khó chịu do vết thương gây ra.
   • Không bao giờ cho nạn nhân dùng quá liều lượng dành cho độ tuổi và cân nặng của họ. Ngay cả thuốc không kê toa cũng có thể gây hại nếu bị lạm dụng.
6. Đến bác sĩ. Cho dù vết thương không nghiêm trọng và đã nhanh chóng bớt đau, nạn nhân cũng cần được chăm sóc y tế để được chữa trị đúng cách và ngăn ngừa các biến chứng.
   • Bác sĩ có thể kiểm tra bằng hình ảnh để chắc chắn rằng không còn mảnh gãy nào sót lại trong vết thương. Những mẩu gai nhím biển sẽ dần dần đi sâu hơn vào da, có thể tác động lên dây thần kinh hoặc các mô xung quanh và gây biến chứng.
   • Tình trạng sưng và đau kéo dài quá năm ngày có thể cho thấy hiện tượng nhiễm trùng hoặc các mẩu gãy của gai nhím biển vẫn còn vẫn còn nằm sâu trong da. Chỉ bác sĩ mới có khả năng xử lý việc này và có thể kê toa thuốc kháng sinh để chống nhiễm trùng. Luôn dùng hết liều lượng kháng sinh được kê toa, ngay cả khi bạn cho rằng vết thương đã lành.
   • Trong trường hợp hiếm gặp, có thể cần phải tiểu phẫu để loại bỏ những mẩu gai nhím biển gãy nằm sâu dưới da.
   • Bác sĩ có thể kê toa thuốc giảm đau nếu nạn nhân đau dữ dội hoặc trong trường hợp phải giải phẫu.

Lời khuyên

• Cẩn thận khi lội nước ở vùng biển nông và tránh xa nếu bạn nhìn thấy cá đuối hoặc nhím biển. Tuy nhiên bạn nên nhớ là không thể hoàn toàn loại bỏ rủi ro bị thương vì cá đuối và nhím biển nếu bạn đi vào vùng sinh sống của chúng.
• Gọi cấp cứu ngay nếu bạn hoặc người đi cùng bị cá đuối hoặc nhím biển chích, và bạn cảm thấy có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Cảnh báo

• Ngay cả vết chích nhỏ cũng có thể gây chết người trong một số trường hợp.
• Tốt nhất là bao giờ cũng nên thật thận trọng và tìm sự chăm sóc y tế để xử lý vết thương do cá đuối và nhím biển đâm. Bài viết này chỉ là hướng dẫn khi không thể tiếp cận sự chăm sóc y tế kịp thời hoặc đối với vết thương rõ ràng là không nghiêm trọng.
• Vết chích của cá đuối và nhím biển có thể vô cùng đau đớn.
• Tình trạng nhiễm trùng có thể quay trở lại hoặc xấu hơn nếu nạn nhân không dùng thuốc kháng sinh đủ thời gian theo liệu trình; luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ khi dùng bất cứ loại thuốc nào!

Bài liên quan

• Phân biệt giữa bong gân cổ tay và gãy xương cổ tay
• Điều trị căng cơ
• Cấp cứu nạn nhân nghẹn và bất tỉnh (trẻ em và người lớn)
• Loại bỏ dị vật lọt vào mắt
• Xử lý khi bị trầy xước trên đường

• « Mới nhất
• ‹ Mới hơn
• Cũ hơn ›