Điều trị rối loạn stress cấp tính

Rối loạn stress cấp tính (ASD) là sự suy sụp tinh thần rõ rệt xảy ra trong vòng một tháng sau một biến cố sang chấn. Nếu không được điều trị, ASD có thể phát triển thành rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), một vấn đề sức khỏe tâm thần lâu ngày hơn. May mắn là rối loạn stress cấp tính là một chứng bệnh có thể chữa khỏi. Căn bệnh này đòi hỏi nhiều công sức và sự can thiệp của chuyên gia sức khỏe tâm thần, tuy nhiên với các phương pháp điều trị thích hợp, bạn có thể tiếp tục sống một cuộc sống bình thường như bao người khác.

Các bước[sửa]

Nhận biết rồi loạn stress cấp tính[sửa]

Suy nghĩ xem bạn hoặc người quen của bạn có trải qua biến cố sang chấn mạnh nào trong tháng qua không. Một điều kiện để nhận biết bệnh ASD là bệnh nhân phải trải qua sự căng thẳng mạnh mẽ về cảm xúc trong vòng dưới một tháng trước khi các triệu chứng xuất hiện. Biến cố sang chấn có thể bao gồm cái chết, nỗi sợ hãi về cái chết hoặc sự tổn hại về thể chất và tinh thần.^[1] Khi biết bạn hoặc người quen của bạn có trải qua kiểu sang chấn nào như vậy, bạn sẽ dễ dàng hơn khi đánh giá liệu ASD có phải là nguyên nhân gây ra các triệu chứng không. Những nguyên nhân thường gặp nhất gây ra kiểu sang chấn này bao gồm:^[2]^[3]
- Các biến cố gây sang chấn như bị tấn công, cưỡng hiếp và chứng kiến vụ xả súng
- Là nạn nhân của tội phạm, chẳng hạn bị cướp
- Tai nạn xe cộ
- Chấn thương nhẹ ở não
- Tai nạn nghề nghiệp
- Thảm họa thiên nhiên
Tìm hiểu về các triệu chứng của ASD. Rối loạn stress cấp tính được biểu hiện bằng một số triệu chứng. Theo cẩm nang chẩn đoán và thống kê về các rối loạn tâm thần ấn bản thứ 5 (DSM-5) - sách hướng dẫn về các bệnh tâm thần - một người có khả năng mắc chứng ASD nếu xuất hiện các triệu chứng sau đây sau một sang chấn mạnh. Để được coi là ASD, các triệu chứng phải kéo dài trên 2 ngày và dưới 4 tuần.^[1]
Tìm các triệu chứng phân ly. Hiện tượng phân ly xảy ra khi một người dường như đang rút lui khỏi thế giới thực. Đó là cơ chế đối phó thường thấy của những người vừa trải qua sang chấn mạnh. Bệnh nhân có thể phân ly theo nhiều cách. Một người có thể bị ASD nếu có từ ba triệu chứng trở lên trong số các triệu chứng sau:^[1]
- Cảm giác tê liệt, tách biệt hoặc không có phản ứng cảm xúc
- Giảm khả năng nhận thức về môi trường xung quanh
- Tri giác sai thực tại (derealization), hoặc có cảm giác thế giới bên ngoài không có thực
- Giải thể nhân cách (depersonalization). Hiện tượng này xảy ra khi một người cảm thấy như những cảm giác và trải nghiệm của họ không phải của chính họ. Nạn nhân của sang chấn có thể tự thuyết phục bản thân rằng sự kiện đó là trải nghiệm của người khác mà không phải của họ.
- Rối loạn quên phân ly (dissociative amnesia). Bệnh nhân có thể ngăn chặn ký ức hoặc quên toàn bộ sự kiện sang chấn hoặc các khía cạnh của sự kiện.
Xác định liệu người đó có trải nghiệm lại sự kiện sang chấn không. Một số người mắc ASD sẽ trải nghiệm lại sự kiện sang chấn bằng nhiều cách. Nếu bạn hoặc người quen của bạn đang sống lại biến cố sang chấn đó với một hoặc nhiều hơn trong số các biểu hiện sau thì đó là dấu hiệu của chứng ASD:^[1]
- Những hình ảnh hoặc ý nghĩ về sự kiện sang chấn thường tái diễn
- Những giấc mơ, ác mộng hoặc cơn hoảng sợ ban đêm về sự kiện sang chấn.
- Những đợt hồi tưởng chi tiết về sự kiện sang chấn. Có thể đó là hình ảnh thoáng qua hoặc các sự kiện rất chi tiết, khi bệnh nhân cảm thấy mình đang thực sự trải nghiệm lại sự kiện đó.
Quan sát hành vi tránh né. Bệnh nhân cảm thấy khổ sở khi tiếp xúc với những yếu tố gợi nhớ đến sự kiện sang chấn. Họ thường tránh các tình huống hoặc các địa điểm khiến họ nhớ lại sự kiện đó. Nếu bạn để ý thấy người đó cố tình tránh các tình huống hoặc các địa điểm nào đó liên quan đến biến cố sang chấn thì đó là một dấu hiệu khác của ASD.^[1]
- Nạn nhân thường có các triệu chứng lo âu căng thẳng, kích động hoặc tăng cảnh giác khi tiếp cận với yếu tố gợi nhớ.
Xác định nếu các triệu chứng trước đó đang gây ra các vấn đề nghiêm trọng trong cuộc sống hàng ngày. Một tiêu chuẩn nữa để chẩn đoán ASD là các triệu chứng xảy ra gây cản trở đáng kể trong cuộc sống của bệnh nhân. Xem xét cuộc sống hàng ngày của bạn hoặc của người quen để biết liệu các triệu chứng đó có gây ra những vấn đề lớn không.^[2]
- Xem xét sự ảnh hưởng đến công việc của bạn. Bạn có khả năng tập trung và hoàn thành nhiệm vụ của mình không, hay sự tập trung là bất khả thi đối với bạn? Có phải bạn thường liên tưởng đến biến cố sang chấn và không thể tiếp tục làm việc?
- Nghĩ về đời sống xã hội của bạn. Ý nghĩ đi ra ngoài có khiến bạn lo lắng không? Có phải bạn đã hoàn toàn ngừng giao tiếp? Bạn cố gắng tránh các yếu tố gợi nhớ về biến cố sang chấn, và do đó bạn tránh né những tình huống xã hội nào đó?
Tìm sự giúp đỡ chuyên khoa. Bạn hoặc người quen của bạn sẽ cần được trợ giúp chuyên khoa nếu có các biểu hiện trùng khớp với các tiêu chuẩn chẩn đoán ASD ở trên. May mắn là chứng ASD có thể chữa khỏi, tuy nhiên bạn phải hành động càng nhanh càng tốt. Chuyên gia y tế sẽ đánh giá tình trạng và đưa ra các phương pháp điều trị thích hợp.^[4]
- Tùy vào tình huống mà bạn cần bắt đầu từ đâu. Nếu bạn hoặc người thân của bạn bị khủng hoảng trầm trọng, có ý nghĩ tự sát hoặc giết người, hoặc trở nên bạo lực, bạn hãy gọi ngay 113 (lực lượng cảnh sát phản ứng nhanh) hoặc đường dây nóng 1800 1567 (dịch vụ tư vấn và hỗ trợ trẻ em do Cục Bảo vệ, chăm sóc trẻ em-Bộ Lao động thương binh xã hội cung cấp với sự hỗ trợ của tổ chức Plan tại Việt Nam) để được giúp đỡ. Khi đã qua cơn khủng hoảng, bạn có thể tìm sự hỗ trợ tiếp theo về tâm lý.
- Nếu có ý nghĩ muốn tự sát, bạn hãy gọi đường dây nóng 1800 1567.
- Nếu hiện tại bạn hoặc người mà bạn quan tâm không trải qua cơn khủng hoảng, bạn có thể hẹn gặp chuyên gia trị liệu hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.