Kiểm tra, đánh giá chủ đề ba định luật Newton theo định hướng phát triển năng lực
Ma trận[sửa]
| Stt | Chuẩn KT, KN quy định trong chương trình | Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN | Các năng lực thành phần liên quan được đánh giá | Các hoạt động học tập trong quá trình dạy học chủ đề | Các công cụ đánh giá (câu hỏi, bài tập ..) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Phát biểu được định luật I Niu-tơn |
[Thông
hiểu]
Nếu một vật không chịu tác dụng của lực nào hoặc chịu tác dụng của các lực có hợp lực bằng không, thì vật đang đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên, vật đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. |
K1:
Trình bày được nội dung của các định luật Niuton, tính chất của lực và phản lực, khối lượng quán tính, K2: Chỉ ra được điều kiện vận dụng các định luật niu tơn K3: Sử dụng các định luật Niuton để giải các bài toán hệ vật, bài toán dao động K 4 - Lấy được ví dụ thực tiễn biểu hiện quán tính của các vật - So sánh được mức quán tính của các vật - Giải thích được một số hiện tượng thường gặp trong đời sống và kĩ thuật liên quan đến quán tính. P3: Tìm kiếm, xử lí thông tin về vai trò của các định luật Niuton trong lịch sử vật lí, vai trò của quán tính trong đời sống và kĩ thuật. P5: Sử dụng các công cụ toán học như véc tơ, phép chiếu véc tơ, hệ phương trình hai ẩn để giải các bài toán hệ vật P7: Suy ra được các hệ quả có thể kiểm tra được bằng thí nghiệm kiểm nghiệm định luật hai P7, P8: Đề xuất được giả thuyết, phương án thí nghiệm và hệ quả để kiểm tra giả thuyết trong thí nghiệm khảo sát định luật III niuton X1: phân biệt được khái niệm khối lượng, trọng lượng, trọng lực C3: Chỉ ra việc lưu ý đến quán tính của vật trong giao thông C6: trình bày được tầm quan trọng của các định luật niu tơn tới sự phát triển của vật lí |
HĐ
1:
Nghe
giảng
về
định
luật
1
HĐ 2: lấy các ví dụ thể hiện quán tính HĐ 3: Dạy học nêu và giải quyết vấn đề để hình thành kiến thức định luật II (trong đó có tiến hành thí nghiệm biểu diễn ) HĐ 4: Dạy học nêu và giải quyết vấn đề để hình thành kiến thức về định luật III ( trong đó có sử dụng thí nghiệm) HĐ 5: Tìm kiếm thông tin và trình bày dưới dạng một đoạn văn ngắn về vai trò của các định luật Niu tơn trong lịch sử phát triển vật lí HĐ 6: Tìm kiếm thông tin trên mạng để phân tích vai trò của quán tính trong các công việc hàng ngày: giao thông, kĩ thuật |
Xem
bên
dưới
với
quy
tắc
đánh
số
thứ
tự:
Số đầu tiên: K à1. Pà 2. Xà 3. Cà 4. Số thứ 2 trùng với số trong năng lực thành phần Các câu đánh giá K1 K1 à 1.1 Tương tự K4à 1.4 P4à 2.4 Số thứ 3: số thứ tự các câu đánh giá Ví dụ đánh giá K1 gồm 3 câu thì sẽ được đánh số là: Câu 1à 1.1-1 Câu 2à 1.1-2 Câu 3à 1.1-3. |
| 2 |
Nêu
được
quán
tính
của
vật
là
gì
và
kể
được
một
số
ví
dụ
về
quán
tính.
Nêu được khối lượng là số đo mức quán tính. Vận dụng được mối quan hệ giữa khối lượng và mức quán tính của vật để giải thích một số hiện tượng thường gặp trong đời sống và kĩ thuật. |
[Thông
hiểu]
· Quán tính là tính chất của mọi vật có xu hướng bảo toàn vận tốc cả về hướng và độ lớn. · Khối lượng dùng để chỉ mức quán tính của vật. Vật nào có mức quán tính lớn hơn thì có khối lượng lớn hơn và ngược lại. Khối lượng là đại lượng đặc trưng cho mức quán tính của vật. [Vận dụng] Biết cách giải thích một số hiện tượng thường gặp trong đời sống và kĩ thuật liên quan đến quán tính. |
|||
| 3 | Nêu được mối quan hệ giữa lực, khối lượng và gia tốc được thể hiện trong định luật II Niu-tơn và viết được hệ thức của định luật này. |
[Thông
hiểu]
Gia tốc của một vật cùng hướng với lực tác dụng lên vật. Độ lớn của gia tốc tỉ lệ với độ lớn của lực và tỉ lệ nghịch với khối lượng của vật. hay Trong trường hợp vật chịu nhiều lực tác dụng thì là hợp lực của các lực đó. Khối lượng là đại lượng vô hướng, dương và không đổi, đối với mỗi vật, đặc trưng cho mức quán tính của vật. Khối lượng có tính chất cộng được. Đơn vị của khối lượng là kilôgam (kg). |
|||
| 4 | Nêu được gia tốc rơi tự do là do tác dụng của trọng lực và viết được hệ thức =. |
[Thông
hiểu]
· Trọng lực là lực hút của Trái Đất tác dụng vào các vật, gây ra cho chúng gia tốc rơi tự do. Trọng lực được kí hiệu là. Độ lớn của trọng lực tác dụng lên một vật gọi là trọng lượng của vật. · Hệ thức của trọng lực là . |
|||
| 5 | Phát biểu được định luật III Niu-tơn và viết được hệ thức của định luật này. |
[Thông
hiểu]
Trong mọi trường hợp, khi vật A tác dụng lên vật B một lực, thì vật B cũng tác dụng lại vật A một lực. Hai lực này có cùng giá, cùng độ lớn, nhưng ngược chiều. hay Một trong hai lực gọi là lực tác dụngcòn lực kia gọi là phản lực. |
|||
| 6 |
Nêu
được
các
đặc
điểm
của
phản
lực
và
lực
tác
dụng.
Biểu diễn được các vectơ lực và phản lực trong một số ví dụ cụ thể. |
[Thông
hiểu]
Lực và phản lực có những đặc điểm sau: -Lực và phản lực luôn xuất hiện (hoặc mất đi) đồng thời. -Lực và phản lực là hai lực trực đối. -Lực và phản lực không cân bằng nhau vì chúng đặt vào hai vật khác nhau. [Vận dụng] Biết cách biểu diễn vectơ lực và phản lực trong các trường hợp như:một người đi bộ được trên mặt đất, búa đóng đinh vào gỗ, một vật nằm yên trên mặt bàn,... |
|||
| 7 | Vận dụng được các định luật I, II, III Niu-tơn để giải được các bài toán đối với một vật hoặc hệ hai vật chuyển động. |
[Vận
dụng]
· Biết chỉ ra điều kiện áp dụng các định luật Niu-tơn. · Biết cách biểu diễn được tất cả các lực tác dụng lên vật hoặc hệ hai vật chuyển động. · Biết cách tính gia tốc và các đại lượng trong công thức của các định luật Niu-tơn để viết phương trình chuyển động cho vật hoặc hệ vật. |
Danh mục các công cụ được sử dụng để đánh giá (bao gồm câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ thực hành, dự án ...) liên quan đến chủ đề
K1[sửa]
1.1 -1. Phát biểu và nêu ý nghĩa của định luật I Niu – tơn.
1.1-2.Vận dụng định luật I Niu- tơn để giải thích tại sao lực không phải là nguyên nhân duy trì sự chuyển động?
1.1-3. Ý kiến của học sinh nào đúng , tại sao?
Học sinh A : Nếu không chịu lực nào tác dụng thì mọi vật phải đứng yên, vật chuyển động là nhờ có lực tác dụng lên nó.
Học sinh B : Khi thấy vận tốc của vật thay đổi thì chắc chắn là có các lực không cân bằng tác dụng lên vật.
1.1-4 Một vật đang chuyển động với vận tốc 5m/s. Nếu bỗng nhiên các lực tác dụng lên vật mất đi. Có 3 ý kiến sau:
a. Vật dừng lại ngay
b. Vật chuyển động chậm dần rồi mới dừng lại
c. Vật chuyển động thẳng đều với vận tốc 5m/s
Theo em ý kiến nào đúng? Tại sao?
1.1-5. Quán tính của vật là gì? Nêu mối quan hệ giữa quán tính và khối lượng.
1.1-6. Phát biểu và viết biểu thức định luật II Niu – tơn
1.1-7. Phát biểu và viết biểu thức định luật III Niu – tơn .
1.1-8. Thế nào là phản lực và các đặc điểm của phản lực?
K2:[sửa]
1.2-1.
Vẽ một bản đồ khái niệm để thể hiện mối quan hệ giữa các khái niệm sau: Lực, trọng lực, gia tốc, gia tốc rơi tự do, quán tính, khối lượng.
K3
1.3-1. Ảnh bên chụp một quả mít nằm yên trên cành. Đâu là lực đâu là phản lực? (nhiều đáp án đúng)
A. Lực cành mít tác dụng vào quả mít là lực còn trọng lực của quả mít là phản lực
B. Lực kéo của quả mít tác dụng lên cành là lực còn lực cành giữ quả mít đứng cân bằng là trọng lực
C. Lực hút trái đất của quả mít là lực còn trọng lực của quả mít là phản lực
D. Lực kéo của quả mít tác dụng lên cành là lực còn lực hút trái đất của quả mít là phản lực
1.3-2. Trong trường hợp tác dụng lực vào ván trượt (hình ảnh), các nhận xét nào sau đây là đúng:
A. Lực chân người tác dụng lên ván trượt và lực ván trượt tác dụng lên chân người là hai lực cân bằng
B. Lực chân người tác dụng lên ván trượt và lực ván trượt tác dụng lên chân người là hai lực trực đối
C. Ván sẽ trượt có gia tốc vì lực nó chịu tác dụng của các lực không cân băng
1.3-3. Một chậu nước được đặt trên môt cái cân. Số chỉ của cân, áp suất của nước lên đáy chậu thay đổi như nào?
a) Trường hợp 1: Đặt một cái bát nổi trên mặt nước trong chậu.
A. Số chỉ cân không thay đổi so với khi đặt bát vào chậu
B. Số chỉ của cân tăng lên
C. Áp suất của nước lên đáy chậu tăng
b) Trường hợp 2: Cho cái bát chìm xuống đáy chậu
A. Số chỉ của cân như nhau trong cả 2 trường hợp bát nổi và bát chìm
B. Số chỉ của cân khi cho bát chìm lớn hơn số chỉ của cân khi bát nổi
C. Số chỉ của cân khi cho bát chìm nhỏ hơn số chỉ của cân khi bát nổi
D. Áp suất của nước lên đáy chậu trong cả 2 trường hợp bát nổi và bát chìm là như nhau
E. Áp suất của nước lên đáy chậu khi bát chìm lớn hơn khi bát nổi
F. Áp suất của nước lên đáy chậu khi bát chìm lớn hơn khi bát nổi
1.3-4. Một buồng thang máy đang được kéo lên với tốc độ không đổi bởi một dây cáp bằng thép (hình vẽ). Bỏ qua tất cả ma sát. Trong tình huống này, các lực tác dụng lên buồng thang máy phải thỏa điều kiện:
Chọn một câu trả lời
| a. lực kéo hướng lên của dây cáp lớn hơn trọng lực hướng xuống. | ||
| b. lực kéo hướng lên của dây cáp bằng trọng lực hướng xuống. | ||
| c. lực kéo hướng lên của dây cáp nhỏ hơn trọng lực hướng xuống. | ||
| d. lực kéo hướng lên của dây cáp lớn hơn tổng của trọng lực hướng xuống và áp lực của không khí hướng xuống. | ||
| e. không có lực nào ở trên. Thang máy đi lên là vì dây cáp bị thu ngắn lại chứ không phải vì có lực hướng lên của dây cáp tác dụng vào thang máy. |
K4[sửa]
1.4-1. Giải thích các trường hợp sau:
a. Khi áo có bụi, ta giũ mạnh áo sẽ sạch bụi
b. Khi tra cán búa, người ta lắp đầu búa vào cán, sau đó đập mạnh đầu cán búa còn lại xuống nền nhà. Đầu búa sẽ ăn sâu vào cán búa.
c. Khi đang chạy , nếu bị vấp , người sẽ ngã về phía trước.
d. Ô tô đang chạy, khi phanh đột, ô tô không dừng mà còn chuyển động thêm một đoạn rồi mới dừng lại.
1.4-2. Trong các trường hợp sau đây, trường hợp nào có liên quan đến tính quán tính của vật:
a. Xe ô tô chở hàng nặng khó hãm hơn xe ô tô cùng loại nhưng không chở hàng.
b. Xe máy có thể chạy với vận tốc lớn hơn xe đạp.
c. Khi rơi tự do, các vật dù nặng hay nhẹ đều rơi như nhau.
d. Các bánh đà trong các động cơ thường làm rất nặng.
P3:[sửa]
2.3-1. Tìm kiếm thông tin và trình bày về vai trò của các định luật Niu tơn trong lịch sử phát triển vật lí. Dưới đây là Rubric đánh giá bài trình bày về vai trò của các định luật Niu tơn trong lịch sử vật lí.
| Tiêu chí | 1 | 2 | 3 |
| Mức độ phong phú của nội dung | Đưa ra được một số ví dụ đơn lẻ về sự ảnh hưởng của các định luật niu tơn | Đưa ra được sự thay đổi cơ bản của lịch sử vật lí trước và sau khi có định luật Niu tơn | Đưa ra được sự thay đổi cơ bản của lịch sử vật lí trước và sau khi có định luật Niu tơn với những ví dụ cụ thể |
| Mức độ chính xác của nội dung | Các nội dung chính đưa ra đều không chính xác | Các nội dung chính đưa ra là chính xác | Các nội dung đưa ra hoàn toàn chính xác |
| Độ tin cậy nguồn thông tin | Không có trích dẫn nguồn thông tin | Có trích dẫn nhưng không rõ ràng các nguồn thông tin | Có trích dẫn đầy đủ và rõ ràng các nguồn thông tin tham khảo |
| Sử dụng ngôn ngữ vật lí | Sử dụng lẫn lộn ngôn ngữ vật lí với ngôn ngữ đời sống | Sử dụng ngôn ngữ vật lí với các thuật ngữ quan trọng liên quan đến chủ đề | Sử dụng chính xác các ngôn ngữ vật lí trong toàn bộ bài trình bày |
| Hình thức trình bày | Sử dụng văn bản viết, chủ yếu dùng chữ | Sử dụng văn bản viết dùng chữ kết hợp với hình vẽ, ảnh chụp minh họa | Sử dụng phối hợp văn bản viết, kết hợp hình vẽ, ảnh chụp và các cách diễn đạt khác như sơ đồ tư duy, bản đồ khái niệm, bảng biểu, đồ thị... |
K4+P5[sửa]
2.5-1. Hai vật cùng bắt đầu chuyển động dưới tác dụng của một lực. Hãy chứng minh rằng quãng đường mà hai vật đi được trong cùng một khoảng thời gian tỷ lệ thuận với các lực tác dụng nếu hai vật có khối lượng bằng nhau và tỷ lệ nghịch với khối lượng nếu hai lực có độ lớn bằng nhau.
2.5-2. Một máy bay phản lực có khối lượng 30 tấn, khi hạ cánh chuyển động chậm dần đều với gia tốc 0,6m/s2. Hãy tính lực hãm của máy bay và vẽ hình biểu diễn các véc tơ vận tốc , gia tốc và lực tác dụng lên máy bay.
2.5-3. Một ô tô chở hàng có khối lượng 3 tấn, khởi hành với gia tốc 0,42 m/s2. Ô tô đó khi chở hàng khởi hành với gia tốc 0,28 m/s2 .
Biết rằng hợp lực tác dụng vào ô tô trong hai trường hợp bằng nhau. Tính khối lượng của hàng hóa trên ô tô.
2.5-4. Hai quả cầu chuyển động trên mặt phẳng phương nằm ngang với vận tốc 50cm/s. Một xe khác chuyển dộng với vận tốc 150cm/s tới va chạm với nó từ phía sau. Sau va chạm cả hai xe chuyển dộng với cùng một vận tốc 100cm/s. Hãy so sánh khối lượng hai xe.
2.5-5. Hai chiếc xe lăn đặt nằm ngang đầu xe A có gắn một lò xo nhỏ nhẹ. Đặt hai xe sát nhau để lò xo bị nén lại rồi buông tay. Sau đó hai xe chuyển động, đi được các quãng đừng Sa=1m và Sb=2m trong cùng thời gian t. Tính tỉ số khối lượng của hai xe. Bỏ qua ma sát.
2.5-6. Một vật nhỏ khối lượng m chuyển động theo trục Ox (trên một mặt ngang), dưới tác dụng của lực nằm ngang có độ lớn không đổi. Xác định gia tốc chuyển động của vật trong hai trường hợp :
a) Không có ma sát.
b) Hệ số ma sát trượt trên mặt ngang bằng
2.5-7. Một vật nhỏ khối lượng m chuyển động theo trục Ox trên mặt phẳng nằm ngang dưới tác dụng của lực kéo theo hướng hợp với Ox góc . Hệ số ma sát trượt trên mặt ngang bằng .Xác định gia tốc chuyển động của vật.
2.5-8. Hai vật A và B có thể trượt trên mặt bàn nằm ngang và được nối với nhau bằng dây không dẫn, khối lượng không đáng kể. Khối lượng 2 vật là mA = 2kg, mB = 1kg, ta tác dụng vào vật A một lực F = 9N theo phương song song với mặt bàn. Hệ số ma sát giữa hai vật với mặt bàn là = 0,2. Lấy g = 10m/s2. Hãy tính gia tốc chuyển động.
2.5-9. Hai vật cùng khối lượng m = 1kg được nối với nhau bằng sợi dây không dẫn và khối lượng không đáng kể. Một trong 2 vật chịu tác động của lực kéo hợp với phương ngang góc a = 300 . Hai vật có thể trượt trên mặt bàn nằm ngang góc a = 300
Hệ số ma sát giữa vật và bàn là 0,268. Biết rằng dây chỉ chịu được lực căng lớn nhất là 10 N. Tính lực kéo lớn nhất để dây không đứt. Lấy = 1,732.
2.5-10 Hai vật A và B có khối lượng lần lượt là mA = 600g, mB = 400g được nối với nhau bằng sợi dây nhẹ không dãn và vắt qua ròng rọc cố định như hình vẽ. Bỏ qua khối lượng của ròng rọc và lực ma sát giữa dây với ròng rọc. Lấy g = 10m/s2. Tính gia tốc chuyển động của mối vật.
2.5-11. Ba vật có cùng khối lượng m = 200g được nối với nhau bằng dây nối không dãn như hình vẽ. Hệ số ma sát trượt gjữa vật và mặt bàn là = 0,2. Lấy g = 10m/s2. Tính gia tốc khi hệ chuyển động.
2.5-12. Xem hệ cơ liên kết như hình vẽ m1 = 3kg; m2 = 1kg; hệ số ma sát giữa vật và mặt phẳng nghiêng là = 0,1 ; = 300; g = 10 m/s2
Tính sức căng của dây?
2.5-13. Một lò xo có độ cứng K, chiều dài tự nhiên l0, 1 đầu giữ cố định ở A, đầu kia gắn vào quả cầu khối lượng m có thể trượt không ma sát trên thanh () nằm ngang. Thanh () quay đều với vận tốc góc w xung quanh trục (A) thẳng đứng. Tính độ dãn của lò xo khi l0 = 20 cm; w = 20rad/s; m = 10 g ; k = 200 N/m
P8[sửa]
2.8-1. Hai học sinh cầm hai đầu một lực kế kéo về hai hướng ngược nhau. Hỏi lực kế chỉ bao nhiêu nếu lực kéo mỗi người là 5N. Hãy tiến hành thí nghiệm để kiểm tra.
2.8-2. Khi tiến hành thí nghiệm kiểm nghiệm định luật II Niu tơn người ta cần phải tiến hành như thế nào?
2.8-3. Trong thí nghiệm tương tác giữa hai xe, sau khi đốt dây chỉ, lò xo giãn ra hai xe chuyển động về 2 phía khác nhau. Từ kết quan sát thí nghiệm trên hãy suy ra lực tương tác giữa hai xe là ngược chiều
K4+ X1[sửa]
3.1-1. Một quả bóng bay đến đập vào một bức tường. Quả bóng bị bật trở lại còn bức tường vẫn đứng yên. Hãy vận dụng định luật II và định luật III Niutơn để giải thích hiện tượng đó.
3.1-2. Hai người cầm hai đầu một sợi dây kéo, dây không đứt. Nếu hai người cầm chung một đầu dây mà kéo, còn một sợi dây kéo, còn đầu kia của dây buộc cố định vào thân cây thì dây bị đứt. Hãy giải thích.
3.1-3. Một chiếc thuyền nan dang đậu ở gần bờ, một người đứng ở mũi thuyền muốn nhảy lên bờ đã dùng chân đạp vào thuyền về phía sau. Theo định luật III thì thuyền sẽ đẩy một lực hướng tới phía trước (phía bờ). Tại sao người ấy không tới được bờ mà rơi xuống nước?
3.1-4. Thuyền và bờ cách nhau 2m. Từ trên bờ ta có thể nhảy xuống thuyền dễ dàng nhưng từ thuyền nhảy lên bờ dễ bị rơi xuống nước. Tại sao.
3.1-5. Giải thích tại sao:
A, người có thể đi bộ trên mặt đất.
B, Tên lửa có thể chuyển động về phía trước.
C, Lực gì tác dụng lên vận động viên khiến vận động viên có thể nhảy lên cao được.
D, Ngựa kéo xe làm xe chuyển động về phía trước.
3.1-6. Một vật đặt trên bàn nằm ngang. Hỏi có những lực nào tác dụng lên vật. Tác dụng lên bàn? Có những cặp lực trực đối nào không cân bằng?
3.1-7. Một khúc gỗ đặt ở góc tường. Người ta tác dụng lực vào khúc gỗ theo 2 cách:
-Dùng tay ép khúc gỗ vào tường.
-Dùng búa gõ rất nhanh vào khúc gỗ.
Hiện tượng xảy ra với khúc gỗ có gì khác nhau trong hai trường hợp đó. Giải thích
3.1-8. Một giây thừng vắt ngang qua một dòng dọc cố định. Một đầu giây treo vật nặng còn đầu kia có một người bám vào và đu lên. Trọng lượng của vật bằng trọng lượng của người. Hỏi nếu người này dùng tay leo lên thì hiện tượng sẽ xảy ra như thế nào.
3.1-9. Một cốc nước được đặt cân bằng trên một cái cân đò. Trạng thái cân bằng của cân có bị phá vỡ không nếu dùng một ngón tay nhúng vào nước? Ngón tay không chạm cốc.
Nguồn[sửa]
- Tài liệu tập huấn Hướng dẫn dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực học sinh cấp trung học phổ thông môn Vật lí; Vụ Giáo dục trung học; 2014
