Ma

Bản mẫu:Wikify Bản mẫu:Thiếu nguồn gốc

Niềm tin vào ma quỷ

Tập tin:Tulilautta3.jpg

Một bức ảnh được cho là ma trơi xuất hiện giữa lòng sông.

Theo các tín ngưỡng, tôn giáo và nền văn hóa

Nói chung

Con người gồm thể xác (mang tính chất vật chất) và linh hồn (mang tính chất phi vật chất). Khi thể xác chết, linh hồn xuất khỏi thể xác thành ma hay quỷ. Quỷ là oan hồn (linh hồn người chết oan) vất vưởng lâu năm, chất chứa nhiều cảm xúc tiêu cực (oán hận), trong truyện kể dân gian các nước thường lưu truyền những câu chuyện rất hãi hùng dễ sợ về quỷ từng giết và ăn thịt người.

Việt Nam

Trong con người có cái vật chất và tinh thần. Cái tinh thần trừu tượng, khó nắm bắt, nên người xưa đã thần thánh hóa nó thành khái niệm linh hồn, và linh hồn theo người Việt Nam và các nước Đông Nam Á tách ra làm 2 phần: hồn và vía. Người Việt cho rằng con người có 3 hồn, nhưng vía thì nam có 7, còn nữ có 9. Như vậy khái niệm ma, đơn giản chính là hồn và vía của con người.

Theo vùng miền

Tùy vào từng người, lứa tuổi, giới tính, vùng miền, tôn giáo, chủng tộc mà họ bắt gặp hoặc tin có ma hay không. Nói chung phụ nữ, trẻ em, người già sống ở vùng nông thôn, ở những nơi có nhiều người chết (mộ tập thể, bãi tha ma) thường mô tả đã bắt gặp, dễ tin có ma hơn các vùng khác.

Tên gọi

Phật giáo gọi linh hồn người mới mất là hương linh. Nếu linh hồn tương tác với cõi thực có con người mà

• Không có cơ hội đầu thai hoặc trú ngụ chung với các linh hồn khác sẽ được gọi là "ma", "hồn ma", "oan hồn", "quỷ", "linh hồn", "vong linh".
• Theo tình cảm, theo trách nhiệm được giao của các tôn giáo thì lại gọi là "hồn", "thánh", "thần", "thiên sứ".

Đặc điểm mô tả

Hình thái xuất hiện

Ma

• Hình thái thông thường là "trắng bạc", "cái bóng lờ mờ", "nửa trong suốt", hay "tựa như sương mù", "đống đen thùi lùi", không có hình dạng nhất định như cơ thể sống con người. Trong tín ngưỡng dân gian Trung Quốc, ma không có bóng và không được phản chiếu lên gương. Thực tế thì khi nói đến ma người ta chỉ nghĩ đến những vật thể phi hình dáng, khó làm hại người.
• Một số trường hợp ma xuất hiện rõ ràng, có hình dáng cụ thể, hành động (đi lại, nói chuyện) như người bình thường, thậm chí làm người sống có gặp cũng không biết đã gặp ma hoặc hù dọa (không có mắt, rụng tay chân, chảy máu,...) làm người sống sợ hãi.

Quỷ

Có hình dạng rõ ràng (thấy được) và ghê rợn: máu me, tóc dài, móng dài, răng dài, mắt đỏ,...

Tương tác người-ma

Theo quan điểm của nhiều người thì

• Chỉ có người có "duyên" với linh hồn đó hoặc có âm dương nhãn mới có thể nhìn thấy linh hồn cũng như cõi âm (như chỉ riêng người đó gặp ảo giác).
• Chỉ những người có khả năng đặc biệt còn gọi là các nhà ngoại cảm là có thể thấy và tương tác (nói chuyện) với linh hồn hoặc ma. Các thầy ngải dùng linh hồn, thường là chết oan, để trù ếm và luyện các loại ngải có tác dụng hại người.
• Một số cách thức để bất kỳ ai cũng có thể tương tác với ma gồm: chơi ma lon, cầu cơ.

Năng lực siêu nhiên

Nhiều người cho rằng ma có khả năng

• Biết tất cả những gì người sống nghĩ
• Biết được các việc đã, đang và sắp xảy ra như kết quả xổ số/số đề
• Tác động lên vật chất như tạo ra tiếng động, rung cây, xô lệch bàn ghế... nhờ việc hòa vào tự nhiên, lợi dụng hoàn cảnh (dựa vào sức gió)
• Tác động lên thể xác, hành động (lời nói, biểu cảm khuôn mặt) của người sống
  • Nhập vào người sống để điều khiển hành động như hiện tượng lên đồng. Có sức mạnh phi thường khiến người bị nhập làm được những việc mà bình thường không thể làm.
  • Tác động lên cảm quan người sống, tạo ra ảo giác như dắt người sống đi lạc vào bụi, xúi người sống ăn đất mà tưởng ăn bánh.

Điều kiêng kỵ

Để trừ tà, người ta thường dùng các vật dụng sau vì tin rằng ma quỷ sợ chúng:

• Các loại bùa và dấu hiệu như bát quái, thánh giá,
• Máu chó mực, củ tỏi, củ hành, cây dâu, cây đủng đỉnh...
• Kim khí, kim loại, nhất là đao kiếm (mang tính hung sát) hay tiền đồng (gợi tham). Trong quan niệm dân gian có chuyện cho người chết ngậm vàng bạc, tiền đồng (để không thể đầu thai do hồn bị trói buộc lại), hoặc các thuật sĩ hay căng kết giới bằng chỉ đỏ, tiền đồng để bẫy hoặc cản ma quỷ. Người bị giật mình khi ngủ, bóng đè thì hay kê dao đầu giường. Hoặc khi bốc mộ mà thịt chưa rữa nát thì ko được dùng đồ kim khí róc thịt mà phải dùng cật tre để tránh làm tổn thương hồn phách...

Tuy nhiên theo lời kể của một số người cho rằng họ đã từng thấy ma, các vật đó không tác dụng gì mà họ cũng chẳng giải thích được tại sao ma lại không biết sợ.

Nơi xuất hiện

Theo các nền văn hóa đông tây, hồn người chết có thể

• Tập trung theo kiểu xã hội (giống người sống) ở nơi được gọi là "âm phủ", đối nghịch với xã hội của người sống ở nơi được gọi là "trần gian", "trần thế".
• Ở "nhà mới" là cái mộ. Có quan niệm "sống cái nhà thác cái mồ", vì vậy những người giàu, có điều kiện thường xây dựng nhà mồ rất đẹp tạo nên nghĩa địa khang trang như một thành phố.
• Ở những nơi có liên quan đến họ khi còn sống hoặc xảy ra sự kiện cái chết của họ (chết oan), thường là những nơi tăm tối, vắng vẻ. Đây còn được gọi là hiện tượng ma quỷ ám.

Phân loại

Tùy theo mỗi nền văn hóa, mỗi nước mà cũng đa dạng các loại ma, quỷ.

Việt Nam

• Ma gà: thứ ma hay theo những cô gái đẹp (theo quan niệm của dân tộc Tày – Nùng)    
• Ma xó: theo tục người Mường, khi có người chết, đem dựng đứng ở xó nhà, sau thành ma    
• Ma lai: thứ người ban đêm hóa ma đi ăn phân người khác, có nhiều truyền thuyết về ma lai rút ruột, đầu...    
• Ma men: người say chết thành ma thường hay lôi cuốn người khác say sưa tới chết    
• Ma thần vòng: ma những người thắt cổ chết (sau giục người khác tự tử chết như họ)    
• Ma trành: ma cọp dữ, thường tìm dẫn cọp bắt ăn người khác để nó được đầu thai...
• Còn lại gồm ma da, ma le, ma hời, ma lon...

Trung Quốc

Có các cương thi, các oan hồn, hồ ly, yêu tinh.

Châu Âu

Có ma sói, ma cây, ma cà rồng, quỷ Satan

Thái Lan

Có ma nước, ma vi tính,.v.v..

Nhật Bản

Có oan hồn, hồ ly, yêu tinh, ma gấu, ma sói, ma một mắt, ma cổ dài, ma dù, ma búp bê v..v..

Thế giới

Ma trơi...

Cơ sở khoa học

Hiện tại

Cho đến nay, ngoài ma trơi là một hiện tượng tự nhiên (được cho là ma) duy nhất các nhà khoa học có thể giải thích được bằng tri thức khoa học thì

• Ma vẫn là bí ẩn đối với nhân loại. Sự bí ẩn này xuất phát từ giới hạn tri thức và khả năng hiểu biết của con người (nói chung) và các nhà khoa học (nói riêng), chủ yếu mang tích chất suy đoán, tưởng tượng. Các nhà khoa học (gồm các nhà cận tâm lý học) có rất nhiều nghiên cứu về hiện tượng ma quỷ nhưng vẫn chưa có khẳng định khoa học nào (chưa thể chứng minh hay bác bỏ hoàn toàn hiện tượng ma được).
• Không có cơ sở chính xác (bằng chứng cụ thể) nào có thể khẳng định có ma một cách chắc chắn. Có những đoạn phim video, hình ảnh, câu chuyện về ma nhưng cũng không thể kết luận được có phải dàn dựng, giả, hư cấu hay không.

Trong tâm lý học

Người ta dùng dùng nỗi sợ ma (ma ám ảnh hay hiện tượng dọa ma) nhằm mục đích

• Tốt: phá án, gây áp lực tâm lý lên phạm nhân trước kia hay hiện nay. Con người đã biết dùng nỗi sợ ma để phá án trong các vụ án như: Bao Công hay các vụ án mạng nói chung.
• Xấu: mưu đồ trục lợi, biến tướng thành đồng bóng (lên đồng, nhập hồn) mà ta gọi chung là mê tín dị đoan. Đây là một hiện tượng cần bài trừ.

Các giả thuyết khoa học

Một số giả thuyết gồm

• Ma có thể là do các sóng hạ âm gây ra, gió biển mạnh thổi nhanh dọc theo các hành lang và tháp canh của những lâu đài và biệt thự cổ tạo ra các sóng hạ âm được cho là nguyên nhân gây ra hiện tượng nghe tiếng ma ở các nơi này.
• Mỗi con người chúng ta đều phát ra một điện từ trường có tần số dao động riêng, khi con người chết đi, nguồn điện từ trường vẫn tồn tại. Khi có một ai đó có tần số phù hợp, sẽ kích thích từ trường này, làm cho người đó thấy lại những cảnh sinh hoạt trước đây của người chết.

Tập tin:Ghost.jpg

Một đồ chơi dùng để dọa người yếu bóng vía, gọi là ma

Tổ chức sự kiện

Lễ hội ma

Được tổ chức ở các nước vùng Yashothon (Thái Lan), Hồng Kông, Nhật Bản. Ở Anh, Halloween là một ngày lễ của trẻ em,được tổ chức vào ngày cuối cùng của tháng 10, còn gọi là lễ hội Ma lộ hình. Thường vào ngày lễ này, người ta thường hoá trang mình vào những hình thù kì dị, ma quỷ hay mặt nạ dúm dó,...để doạ mọi người. Trong dịp lễ này, trẻ con thường mặc trang phục ma đến nhà của mọi người để xin kẹo. Tuy là một lễ hội ma, nhưng nó lại được nhiều trẻ em và các bậc phụ huynh yêu thích.

Du lịch

Ngành công nghiệp du lịch Anh dùng ma để thu hút du khách, mở các tour tham quan những lâu đài có ma.

Ma trong tác phẩm nghệ thuật

Văn học

Việt Nam

Với hàng trăm truyện có sự tham gia của các yếu tố kỳ quái, hoang đường, … một số tiêu đề có thể kể đến: Chuyện Chức Phán sự đền Tản Viên, Chuyện yêu quái ở Xương Giang; Chuyện tướng Dạ Xoa (Truyền kỳ mạn lục – Nguyễn Dữ); Dì ghẻ bị quả báo; Khách chôn của (Nam thiên trân dị tập – Khuyết danh); Ma trành; Ma thắt cổ; Hài cốt nữ hiệp dưới gốc hồng mai (Vân nang tiểu sử - Phạm Đình Dục); Biết chuyện kiếp trước (Thoái thực ký văn – Trương Quốc Dụng); Thác oan (Vũ trung tùy bút – Phạm Đình Hổ); Kim quy hiến kế giết yêu tinh; … (Tân đính Lĩnh Nam chích quái) Các truyền thuyết, cổ tích: Con Rồng Cháu Tiên, An Dương vương xây thành, người lấy ma, con ma báo thù..

Thời trung đại, thể loại này để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng: Thánh Tông di cảo; Công Dư tiệp ký; Truyền kỳ tân phả; Tân truyền kỳ lục (Phạm Quý Thích, thế kỷ XIX); Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ, Lĩnh Nam chích quái

Trung Quốc

• Tây du ký của Ngô Thừa Ân: xuất hiện nhiều yêu tinh, ma quái
• Liêu trai chí dị của Bồ Tùng Linh: bao gồm cả ma thiện lẫn ma ác và ma mà giống hệt như người trần.

Anh

Trong series truyện Harry Potter, ma xuất hiện nhiều, nhưng đặc biệt ở chỗ ma cũng là một nhân vật bình thường như bao người khác và không giống như tính chất của ma làm người ta sợ. Thực chất ma sống trong lâu đài chung với các học sinh và giáo viên.

Điện ảnh

Đa số các phim kinh dị đều dùng các yếu tố ma quái. Phim truyện về ma thường có những cảnh huyền bí, hư cấu, và sự xuất hiện của ma thường kèm theo chết chóc. Tuy ma làm đa số phải sợ nhưng con người lại thích những nỗi sợ như thế. Càng ngày, những bộ phim kinh dị càng được sản xuất nhiều để đáp ứng sự thích thú được cảm giác run sợ vì ma. Những bộ phim này có thể có cốt truyện ma ăn thịt người, ma hào hiệp, ma "có tình người" chuyên giúp đỡ người khác, ma hại người. Cũng có những bộ phim nói về ma nhưng theo thể loại hài.

Zombie

Khác với khái niệm về ma thì trong bộ phim kinh dị của Mỹ "zombie" là một loại xác sống chuyên đi ăn thịt người sau khi bị ăn thịt thì chính họ lại trở thành một xác sống khác và được gọi chung là ZOMBIE. Lí do vì sao có ZOMBIE là họ bị một loại virus gây nên ăn thẳng vào cơ thể nhưng không chết hoàn toàn mà vẫn tồn tại theo hướng khác bản năng và không còn tính người.

Tại các nước

Tập tin:Geisterhaus.jpg

Một ngôi nhà trừ ma tại Thái Lan

Tại Campuchia, hầu như các phim kinh dị về ma luôn luôn đông khách và nền điện ảnh nước này năm nào cũng cho ra đời những bộ phim ma mà đề tài về ma cũng rất đa dạng. Hầu như rạp chiếu phim nào tại đất nước này cũng trình chiếu phim ma.

Tại Mĩ, bộ phim The Ring (Vòng tròn định mệnh), sản xuất năm 2002, được xếp thứ 20 trong top 100 khoảnh khắc kinh dị nhất mọi thời đại của kênh truyền hình cáp Bravo. Sau khi công chiếu vào ngày 18, tháng 10 năm 2002, bộ phim xếp thứ nhất tại Mĩ với doanh thu 15 triệu đô la. Tổng doanh thu bộ phim đạt $249.348.933, là một trong những phim kinh dị thành công nhất mọi thời đại. Các nước khai thác yếu tố tâm lý sợ ma của con người mà cho ra đời khá nhiều bộ phim thu hút khán giả. Đặc biệt có nhiều bộ phim mang lại nhiều giải thưởng cao.

Tại Trung Quốc, bộ phim Thiến nữ u hồn là bộ phim nổi tiếng trong dòng phim ma tại nước này. Phim ma Trung Quốc thường đi theo lối mòn là mang yếu tố thần thoại, cốt truyện mang nội dung gần giống với Liêu trai chí dị. Bộ phim Thiến nữ u hồn đã mang lại nhiều giải thưởng cao cho điện ảnh Trung Quốc.

Tại Thái Lan, các phim ma kinh dị và các phim ma hài hước được khai thác tối đa. Truyền hình có cả kênh chuyên đề ma là chuyện kể các nhân chứng gặp được ma.

Tại Hàn Quốc, thể loại phim ma kết hợp giữa hư và thực hay sử dụng kỹ xảo điện ảnh cho ra đời các phim truyện ma có nội dung rõ ràng và giáo dục con người nhiều hơn là kinh dị câu khách.

Tại Việt Nam, thể loại ma trước đây ít được khai thác do chưa phải là đề tài khuyến khích thì nay các bộ phim với nội dung đề tài ma được khai thác nhiều. Điển hình như:

• Bộ phim Nụ hôn thần chết, Giải cứu thần chết
• Bộ phim Mười
• Bộ phim Phim Ngôi nhà bí ẩn - Suối Oan Hồn
• Bộ phim Giao lộ định mệnh
• Bộ phim Oan hồn (phim 2004)
• Bộ phim Bệnh viện ma

Truyện tranh

Ở Hồng Kông: Âm dương lộ

Hội họa

• Hokusai Kohada Koheiji.jpg
• Hokusai yurei.jpg
• Kuniyoshi The Ghosts.jpg
• Yoshitoshi The Ghost of Taira no Tomomori.jpg
• Chochinobake.png
• Tamamo-no-mae-woodblock.jpg
• Kuniyoshi Utagawa, The ghost of Tomomori.jpg
• The ghost of Taira Tomomori, Daimotsu bay Detail.jpg
• Yoshitoshi, Oya Taro Mitsukuni.jpg
• The actor Ichumura meeting a cat ghost.jpg
• Nissaka Man receiving a child fron a ghost.jpg
• The poet Dainagon sees an apparition.jpg
• Taira ghost.jpg
• Kuniyoshi Utagawa, The ghost of Taira Tomomori, Daimotsu bay.jpg
• Mitsukuni defying the skeleton spectre invoked by princess Takiyasha.jpg

Một số bức ảnh ma

Các bức ảnh do những người chụp ảnh rửa ảnh nhìn thấy đã công bố trên các mạng truyền thông và cho tới giờ vẫn chưa tìm ra lời giải đáp dù những ảnh này không hề dùng kỹ thuật phần mềm hay bất cứ thủ thuật nào khác. Tuy nhiên, một số hình ảnh này nhiều khi do hiệu ứng ánh sáng, tốc độ chụp nhanh và bị lệch, hình ảnh cho ra sẽ khác.

• Autostoppeuse fantôme.jpg
• Ghost of Maria Marten.jpg
• Gut Böckel, 2009-11 025.jpg
• Jaqen etereo.JPG
• Ianare the ghost.JPG
• Pollyc.JPG
• PrizrenCollection2 2010 100 3112.JPG

Xem thêm

• Gọi hồn
• Kết giới

Chú thích

MA QUỶ TRONG VĂN HỌC VIỆT NAM, Trần Minh Thương.

Bài liên quan

• Linh hồn

Liên kết đến đây

• Từ điển Phạn-Việt