Tiếng Trung Quốc

Bản mẫu:Infobox Language

Bản mẫu:Có chứa chữ viết Trung Quốc Tiếng Trung (tiếng Trung: 中文; [[bính âm]]: Zhōngwén; Hán-Việt: Trung văn), tiếng Hán (giản thể: 汉语; phồn thể: 漢語; [[bính âm]]: Hànyǔ; Hán-Việt: Hán ngữ) hay tiếng Hoa (giản thể: 华语; phồn thể: 華語; [[bính âm]]: Huáyǔ; Hán-Việt: Hoa ngữ) là một ngôn ngữ hay họ ngôn ngữ gồm các ngôn ngữ thanh điệu thuộc hệ ngôn ngữ Hán-Tạng. Chữ viết Trung Quốc là một hệ Chữ tượng hình

Mặc dù thường được coi là ngôn ngữ duy nhất với lý do văn hoá, trên thực tế mức độ đa dạng giữa các vùng khác nhau có thể sánh với sự đa dạng của các ngôn ngữ Rôman.

Tuy vậy, tất cả mọi người nói các thứ tiếng Trung Quốc khác nhau đều dùng chung một dạng văn viết thống nhất có từ đầu thế kỷ 20 là bạch thoại (nghĩa là thứ tiếng bình dân dựa trên tiếng Quan Thoại) dùng gần như cùng một bộ chữ Trung Quốc.

Khoảng một phần năm dân số thế giới hiện nay dùng một trong những thứ Tiếng Trung Quốc làm tiếng mẹ đẻ, khiến nó trở thành thứ tiếng đứng đầu thế giới về phương diện này.

Tiếng Trung Quốc nói ở thể Quan Thoại chuẩn là ngôn ngữ chính thức của Cộng hoà nhân dân Trung Hoa và Trung Hoa dân quốc tại Đài Loan, cũng như là một trong bốn ngôn ngữ chính thức của Singapore, và là một trong sáu ngôn ngữ làm việc chính thức của Liên Hiệp Quốc.

Tiếng Trung Quốc nói ở thể Quảng Đông chuẩn thì là một trong những ngôn ngữ chính thức của Hồng Kông (cùng với tiếng Anh) và của Ma Cao (cùng với tiếng Bồ Đào Nha).

Thuật ngữ và khái niệm và người Trung Quốc sử dụng để phân biệt văn nói và văn viết không giống với phương Tây do những sự khác biệt về phát triển chính trị và xã hội ở Trung Quốc so với châu Âu. Mặc dù châu Âu phân chia thành nhiều nhà nước-quốc gia dựa trên khác biệt về ngôn ngữ sau khi Đế quốc La Mã sụp đổ, Trung Quốc vẫn giữ được thống nhất về văn hoá và chính trị vào cùng thời kỳ đó và duy trì được thứ ngôn ngữ viết chung trong suốt thời kỳ lịch sử của nó dù trên thực tế sự đa dạng trong ngôn ngữ nói của Trung Quốc có thể sánh như châu Âu. Do đó, người Trung Quốc phân biệt rõ giữa "văn viết" (tiếng Trung: 文; [[bính âm]]: wén; Hán-Việt: văn) và "văn nói" (giản thể: 语; phồn thể: 語; [[bính âm]]: yǔ; Hán-Việt: ngữ). Như vậy, quan niệm về sự thống nhất và khác biệt giữa văn viết và các dạng văn nói ở phương Tây rõ rệt hơn là ở Trung Quốc.

Tập tin:Map of sinitic languages full-vi.svg

Các ngôn ngữ tại Trung Quốc.

Các dạng khác nhau

Bản đồ thể hiện những dạng khác nhau của tiếng Trung Quốc ("các ngôn ngữ" hoặc "nhóm phương ngữ").

Tên	Viết tắt	Bính âm	Latinh hóa	Giản thể	Phồn thể	Tổng số người nói
Quan Thoại Chú thích: Gồm Tiếng Phổ thông	Quan; 官	Guānhuà Běifānghuà	Bính âm: Guānhuà Bính âm: Běifānghuà	官话 (Quan thoại) 北方话 (Bắc phương thoại)	官話 北方話	khoảng 1.365 triệu
Ngô Chú thích: Gồm Tiếng Thượng Hải	Ngô; 吴/吳	Wúyǔ	Trường-đoản: Ng Nyiu hoặc Ghu Nyiu	吴语 (Ngô ngữ)	吳語	khoảng 90 triệu
Quảng Đông Chú thích: Gồm Tiếng Quảng Đông & Tiếng Đài Sơn	Việt; 粤/粵	Yuèyǔ	Yale: Yuht Yúh Việt bính: Jyut6 Jyu5	粤语 (Việt ngữ)	粵語	khoảng 70 triệu
Mân Chú thích: Gồm Tiếng Phúc Lão, Đài Loan & Triều Châu	Mân; 闽/閩	Mǐnyǔ	POJ: Bân Gú; BUC: Mìng Ngṳ̄	闽语 (Mân thoại)	閩語	khoảng 50 triệu
Tương	Tương; 湘	Xiāngyǔ	Romanji: Shiāen'ỳ	湘语 (Tương ngữ)	湘語	khoảng 36 triệu
Khách Gia	Khách Gia; 客家 Khách; 客	Kèjiāhuà Kèhuà	Bính âm Khách Gia: Hak-kâ-fa hoặc Hak-kâ-va Bính âm Khách Gia: Hak-fa hoặc Hak-va	客家话 (Khách Gia thoại) 客话 (Khách thoại)	客家話 客話	khoảng 35 triệu
Cám	Cám; 贛	Gànyǔ	Latinh hóa: Gon Ua	赣语 (Cám thoại)	贛語	khoảng 31 triệu

Các phân loại tranh cãi:

Tên	Viết tắt	Bính âm	Latinh hóa	Giản thể	Phồn thể	Tổng số người nói
Tấn Chú thích: từ tiếng Quan Thoại	Tấn; 晋/晉	Jìnyǔ	Không có	晋语 (Tấn ngữ)	晉語	45 triệu
Huy Chú thích: từ tiếng Ngô	Huy; 徽	Huīyǔ Huīzhōuhuà	Không có	徽语 (Huy ngữ) 徽州话 (Huy Châu thoại)	徽語 徽州話	~3,2 triệu
Bình Chú thích: từ tiếng Quảng Đông	Bình; 平	Pínghuà Guǎngxī Pínghuà	Không có	平话 (Bình thoại) 广西平话 (Quảng Tây Bình thoại)	平話 廣西平話	~5 triệu

Ảnh hưởng đối với các ngôn ngữ khác

Tại Trung Quốc, Quan thoại được sử dụng nhiều nhất. Ngoài ra, còn có tiếng Quảng Đông được sử dụng tại tỉnh Quảng Đông, đặc khu Hồng Kông; tiếng Ngô sử dụng tại tỉnh Chiết Giang; tiếng Mân tại tỉnh Phúc Kiến v.v., đây là những phương ngôn (tiếng địa phương).

Về mặt chữ viết thì chỉ có một loại chữ duy nhất đó là chữ Hán.

Về mặt phát âm những phương ngôn này có nhiều từ ngữ phát âm giống tiếng Quan Thoại hoàn toàn, một số chỉ đọc hơi giống và cũng có những từ phát âm khác xa Quan thoại. Các phương ngôn trên có cách phát âm đa dạng hơn Quan thoại do đó từ đồng âm trong những phương ngôn này cũng ít hơn.

Tiếng Việt có từ Hán Việt, trong tiếng Triều Tiên thì có từ Hán Triều (한자 - 漢字 - "Hán tự") và tiếng Nhật có từ Hán Hòa (かんじ - 漢字 - Hán tự). Tất cả những từ này đều có cách phát âm giống 50%-100% tiếng Quan Thoại hoặc các phương ngôn khác. Ví dụ từ "thủy" phát âm (nguyên âm) giống tiếng Quan Thoại, từ "trúc" lại phát âm (cả từ) giống tiếng Quảng Đông.

Xem thêm

• Chữ số Trung Quốc

Liên kết ngoài

• Hán Việt Tự Điển THIỀU CHỬU
• Từ điển Hán Việt trên VDict
• Từ điển Giản/Hán Việt

Bản mẫu:Sơ khai ngôn ngữ

Liên kết đến đây

• Từ Hán-Việt
• Tiếng Indonesia
• Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia lớp 12 trung học phổ thông Việt Nam
• Bảng chữ cái Latinh
• Everest
• Hoàng Hà
• Liên Hiệp Quốc
• Lý Bạch
• Nhà Đường
• Nho

Xem thêm liên kết đến trang này.