Lục địa

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Lục địa là một mảng đất liền nằm trên bề mặt lớp vỏ Trái Đất, bị nước bao quanh. Lục địa chiếm tổng diện tích khoảng hơn 148,647 triệu km² hay khoảng 29% diện tích bề mặt Trái Đất (510.065.600 km²). Trong địa chính trị, lục địa nói chung hay được chia ra làm 6 châu lục, xếp theo thứ tự từ lớn tới nhỏ về diện tích như sau: châu Á, châu Mỹ, châu Phi, châu Nam Cực, châu Âu và châu Đại Dương.

Từ nguyên[sửa]

Lục địa là từ gốc Hán-Việt (tiếng Trung giản thể: 陆地, phồn thể: 陸地), trong đó lục (陆/陸) có nghĩa là vùng đồng bằng cao ráo, đất liền hay trên bộ (với ý nghĩa khi nói về phương thức đi lại) và địa (地) nghĩa là đất.

Phân biệt[sửa]

Tuy nhiên, hiện nay có một sự lộn xộn trong cách hiểu và dùng từ giữa lục địa và đại lục hay giữa lục địa với châu lục. Đại lục và lục địa đều là các khái niệm của địa lý tự nhiên, đại lục là mảng đất liền lớn trong khi lục địa là mảng đất liền nhưng không chỉ rõ là có quy mô về diện tích lớn hay nhỏ. Ví dụ, các đảo như Greenland với diện tích khoảng 2.166.086 km² hay Madagascar với diện tích khoảng 587.040 km² là các lục địa khi xét về mặt địa lý tự nhiên, nhưng không thể coi là đại lục. Châu lục là khái niệm của địa chính trị và nó mang ý nghĩa chính trị, lịch sử nhiều hơn. Một châu lục là tổ hợp lớn về đất đai, trên đó có nhiều quốc gia với các phần diện tích thuộc cả đại lục lẫn các đảo xung quanh (nếu có).

Các cách hiểu về lục địa[sửa]

Nghĩa hẹp của từ lục địa' là một vùng đất liền liên tục[1], có các đường bờ biển và bất kỳ ranh giới nào tạo thành rìa của lục địa. Trong ngữ cảnh này, thuật ngữ lục địa châu Âu được dùng để ám chỉ phần đất liền của châu Âu, không bao gồm các đảo như Great Britain, Ireland, Malta và Iceland, và thuật ngữ lục địa châu Úc có thể đề cập đến phần đất liền của Úc, không bao gồm Tasmania và New Guinea. Tương tự, Hoa Kỳ lục địa bao gồm 48 tiểu bang liền kề ở trung Bắc Mỹ và có thể bao gồm Alaska ở tây bắc lục địa, không bao gồm Hawaii ở giữa Thái Bình Dương.

Về khía cạnh địa chất học hoặc địa lý tự nhiên, lục địa có thể kéo dài ra liên tục ra bên ngoài đường bờ biển đến khu vực nước nông gần kề (gọi là thềm lục địa)[2] và các đảo trên thềm lục địa, vì chúng là một phần cấu trúc kéo dài của lục địa.[3] Theo cách hiểu này, rìa của thềm lục địa là rìa thực sự của lục địa, do các đường bờ thay đổi khi mực nước biển dâng hay hạ.[4] Trong ngữ cảnh này các đảo như Great Britain và Ireland là một phần của lục địa châu Âu, trong khi Úc và đảo New Guinea là cùng một lục địa.

Về khía cạnh văn hóa, khái niệm lục địa có thể vượt ra khỏi ranh giới thềm lục địa, bao gồm các đảo trong đại dương và các mảnh vỡ của luc địa. Theo cách hiểu này, Iceland được xem là một phần của lục địa châu Âu và Madagascar là một phần của lục địa châu Phi. Vượt ra ngoài khái niệm này, các nhà địa lý xếp mảng lục địa Á-Úc cùng với các quần đảo khác trong Thái Bình Dương thành một lục địa gọi là Oceania. Cách định nghĩa này chia toàn bộ phần đất trên bề mặt Trái Đất thành các lục địa hoặc bán lục địa.[5]

Số lục địa[sửa]

Có nhiều cách phân biệt các lục địa:

Mô hình
300px
Bản đồ màu thể hiện các lục địa khác nhau. Các khu vực mờ hơn thể hiện phân chia của các lục địa.
4 lục địa[6]
          Lục địa Phi-Á-Âu
       Mỹ
    Nam Cực
    Úc
5 lục địa
[7][8][9]
    Phi
       Á-Âu
       Mỹ
    Nam Cực
    Úc
6 lục địa[10]
    Phi
    Âu
    Á
       Mỹ
    Nam Cực
    Úc
6 lục địa
[7][11]
    Phi
       Á Âu
    Bắc Mỹ
    Nam Mỹ
    Nam Cực
    Úc
7 lục địa
[11][12][13][14][15][16]
    Lục địa Phi
    Lục địa Âu
    Lục địa Á
    Lục địa Bắc Mỹ
    Lục địa Nam Mỹ
    Nam Cực
    Úc

Thuật ngữ Châu Đại Dương hoặc Australasia đôi khi được thay thế bằng Châu Úc để chỉ một vùng bao gồm lục địa Úc và các quần đảo trên Thái Bình Dương không bao gồm trong mô hình 7 lục địa. Ví dụ, Atlas of Canada đặt tên Oceania,[13] cũng như mô hình được dạy ở Ý, Hy Lạp[10] và Ibero-America (Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Brasil và Hispanic America).

Đặc trưng địa chất[sửa]

Đặc trưng của lục địa là có cấu trúc vỏ lục địa (quyển sial) với bề dày 20 – 70 km và có giới hạn dưới là ranh giới Moho. Lớp vỏ lục địa chủ yếu chứa các loại đá nhẹ như granit với tỷ trọng trung bình khoảng 2,7-2,8 g/cm³. Kiến tạo mảng là tiến trình địa chất chính trong việc gây ra chuyển động, va chạm và phân chia của các khối lục địa.

Tham khảo[sửa]

  1. ↑ "continent n. 5. a." (1989) Oxford English Dictionary, 2nd edition. Oxford University Press; "continent1 n." (2006) The Concise Oxford English Dictionary, 11th edition revised. (Ed.) Catherine Soanes and Angus Stevenson. Oxford University Press; "continent1 n." (2005) The New Oxford American Dictionary, 2nd edition. (Ed.) Erin McKean. Oxford University Press; "continent [2, n] 4 a" (1996) Webster's Third New International Dictionary, Unabridged. ProQuest Information and Learning; "continent" (2007) Encyclopædia Britannica. Truy cập ngày 14 tháng 1 năm 2007, from Encyclopædia Britannica Online.
  2. ↑ "continent [2, n] 6" (1996) Webster's Third New International Dictionary, Unabridged. ProQuest Information and Learning. "a large segment of the earth's outer shell including a terrestrial continent and the adjacent continental shelf"
  3. ↑ Monkhouse, F. J.; John Small (1978). A Dictionary of the Natural Environment. London: Edward Arnold. 67–68. "structurally it includes shallowly submerged adjacent areas (continental shelf) and neighbouring islands"
  4. ↑ Ollier, Cliff D. (1996). Planet Earth. In Ian Douglas (Ed.), Companion Encyclopedia of Geography: The Environment and Humankind. London: Routledge, p. 30. "Ocean waters extend onto continental rocks at continental shelves, and the true edges of the continents are the steeper continental slopes. The actual shorelines are rather accidental, depending on the height of sea-level on the sloping shelves."
  5. ↑ Lewis, Martin W.; Kären E. Wigen (1997). The Myth of Continents: a Critique of Metageography. Berkeley: University of California Press. tr. 40. ISBN 0-520-20742-4, ISBN 0-520-20743-2. "The joining of Australia with various Pacific islands to form the quasi continent of Oceania..."
  6. ↑ R. W. McColl, ed (2005, Golson Books Ltd.). 'continents' - Encyclopedia of World Geography, Volume 1. tr. 215. ISBN 9780816072293. http://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA215&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2012. "And since Africa and Asia are connected at the Suez Peninsula, Europe, Africa, and Asia are sometimes combined as Afro-Eurasia or Eurafrasia."
  7. ↑ 7,0 7,1 "Continent". The Columbia Encyclopedia. 2001. New York: Columbia University Press - Bartleby.
  8. ↑ Océano Uno, Diccionario Enciclopédico y Atlas Mundial, "Continente", page 392, 1730. ISBN 84-494-0188-7
  9. ↑ Los Cinco Continentes (The Five Continents), Planeta-De Agostini Editions, 1997. ISBN 84-395-6054-0
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 [1] Older/previous official Greek Paedagogical Institute 6th grade Geography textbook (at the Wayback Machine), 5+1 continents combined-America model; Pankosmios Enyklopaidikos Atlas, CIL Hellas Publications, ISBN 84-407-0470-4, page 30, 5+1 combined-America continents model; Neos Eikonographemenos Geographikos Atlas, Siola-Alexiou, 6 continents combined-America model; Lexico tes Hellenikes Glossas, Papyros Publications, ISBN 978-960-6715-47-1, lemma continent (epeiros), 5 continents model; Lexico Triantaphyllide online dictionary, Greek Language Center (Kentro Hellenikes Glossas), lemma continent (epeiros), 6 continents combined-America model; Lexico tes Neas Hellenikes Glossas, G.Babiniotes, Kentro Lexikologias (Legicology Center) LTD Publications, ISBN 960-86190-1-7, lemma continent (epeiros), 6 continents combined-America model.
  11. ↑ 11,0 11,1 "Continent". Encyclopædia Britannica. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
  12. ↑ World, National Geographic - Xpeditions Atlas. 2006. Washington, DC: National Geographic Society.
  13. ↑ 13,0 13,1 The World - Continents, Atlas of Canada
  14. ↑ The New Oxford Dictionary of English. 2001. New York: Oxford University Press.
  15. ↑ "Continent". MSN Encarta Online Encyclopedia 2006.. Archived ngày 31 tháng 10 năm 2009.
  16. ↑ "Continent". McArthur, Tom, ed. 1992. The Oxford Companion to the English Language. New York: Oxford University Press; p. 260.
  17. ↑ “F-10 Curriculum Geograph”. Australian Curriculum, Assessment, and Reporting Authority.
  18. ↑ “National curriculum in England: geography programmes of study”. British Department of Education.
  19. ↑ “Real Academia Española”. Lema.rae.es. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url và title phải được chỉ định..

Liên kết ngoài[sửa]

Xem thêm[sửa]

Liên kết đến đây

Xem thêm liên kết đến trang này.
Lấy từ “https://tusach.thuvienkhoahoc.com/index.php?title=Lục_địa&oldid=112371”