Jerusalem

Từ VLOS
Bước tới: chuyển hướng, tìm kiếm

Jerusalem (phiên âm tiếng Việt: Giê-ru-sa-lem, từ Hán-Việt: Gia Liêm; ; tiếng Do Thái: ירושׁלים Yerushalayim; tiếng Ả Rập: al-Quds, tiếng Hy Lạp: Ιεροσόλυμα), là một thành phố Trung Đông nằm trên lưu vực sông giữa Địa Trung Hải Biển Chết ở phía đông của Tel Aviv, phía nam của Ramallah, phía tây của Jericho và phía bắc của Bethlehem.

Thành lập từ khoảng thiên niên kỷ thứ 4 trước Công nguyên,[1] thành phố đã hai lần bị hủy diệt và trải qua nhiều lần bị vây hãm và tấn công trong suốt lịch sử.[2] Hiện nay, nó vẫn nằm ở tâm điểm cuộc tranh chấp giữa Israel Chính quyền Quốc gia Palestine. Trong Chiến tranh Sáu ngày (1967), Israel đã chiếm hoàn toàn lãnh thổ Jerusalem và tuyên bố thành phố là thủ đô của mình. Điều này không được cộng đồng quốc tế thừa nhận rộng rãi và không có đại sứ quán nước ngoài nào đóng ở Jerusalem.[3][4] Hiện có khoảng 20 vạn người Palestine sống ở phần Đông Jerusalem với một triển vọng thiết lập miền này thành thủ đô tương lại của một Nhà nước Palestine độc lập.[5][6][7]

Jerusalem là thánh địa quan trọng nhất đối với người Do Thái bởi vì theo Kinh Thánh Hebrew, chính nơi đây vua David của Israel đã xây dựng thủ đô của Vương quốc Israel thống nhất và vua Solomon xây Đền Thờ Đầu tiên.[8] Còn theo Tân Ước, chính tại Jerusalem, Chúa Jesus đã bị đóng đinh trên thập tự giá; và trong truyền thống Hồi giáo dòng Sunni đây là thành phố quan trọng thứ ba (sau Mecca Medina) bởi theo Qur'an đây là điểm dừng chân trong Hành trình Đêm kỳ bí của ông.[9][10] Do đó, thành phố trở thành một thánh địa chung của cả ba tôn giáo nói trên, lưu giữ nhiều di tích tôn giáo và là điểm hành hương hàng năm. Khu vực Cổ Thành đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1981.[11][10]

Lịch sử[sửa]

Jerusalem có lịch sử lâu dài, Theo thần thoại truyền thuyết Do thái, Vua David, hậu duệ của tổ phụ Abraham, đã chinh phục thành phố này từ người Jebusite. Theo những đồ vật khảo cổ học đã được tìm thấy, sự định cư tại Jerusalem bắt đầu tồn tại từ 3 nghìn năm trước Công Nguyên. Theo những nguồn tin tức lịch sử, thành phố được nhắc đến lần đầu tiên vào những năm 2 nghìn trước Công Nguyên. Lúc đầu, thành phố được xây dựng và sáng lập nên bởi người Canaanite (có thể, nhưng cũng không nhất thiết phải là người Jebusite, người đã chiếm giữ thành phố cuối thời kỳ đồng thiếc) và trở thành thủ đô các vương quốc và thực thể: Vương quốc Israel thống nhất, Vương quốc Judah Judea trong thời kỳ Đền thờ Thứ nhất thời kỳ Đền thờ Thứ hai. Thành phố tiếp tục giữ vai trò quan trọng là thủ phủ của Đất Thánh trong thời kỳ thống trị của người Hồi giáo. Jerusalem là thành phố linh thiêng nhất của Do Thái giáo, và có ý nghĩa đặc biệt với Cơ Đốc giáo Hồi giáo.

Từ năm 1948 đến 1967, phần phía tây của Jerusalem được quản lý bởi Israel như thủ đô của đất nước, trong khi phía Đông Jerusalem được quản lý bởi Jordan. Thành phố hợp nhất lại bởi thắng lợi của Israel trong Chiến tranh sáu ngày, mặc dù địa vị của thành phố vẫn bị tranh chấp. Luật của Israel từ năm 1980 tuyên bố Jerusalem như thủ đô vĩnh viễn, không bị chia cách của Israel, trong khi Đông Jerusalem lại được cho là thủ đô đang được chờ đợi của đất nước Palestina sau này. Địa vị của những nơi linh thiêng trong thành phố cũng đang bị tranh cãi.

Với số dân 704.900 (từ ngày 31 tháng 12 năm 2004[12]), Jerusalem là thành phố không đồng nhất, tiêu biểu cho nhiều loại dân tộc, tôn giáo và những nhóm kinh tế xã hội. Khu vực được gọi là "Thành phố cổ" được bao vây bởi bức tường thành và bao gồm bốn khu: Hồi giáo, Kitô giáo, Do Thái, và Armenia. Thị trưởng hiện giờ của Jerusalem là Nir Barkat.

Tư cách chính trị[sửa]

Tư cách quốc tế[sửa]

Trong khi cộng đồng quốc tế xem Đông Jerusalem, bao gồm toàn Phố Cổ, như một phần của các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng, không phải phần nào, phần phía Tây hoặc Đông Jerusalem, được công nhận như là một phần của lãnh thổ của Israel hoặc Nhà nước Palestine. Theo Kế hoạch phân vùng của Liên Hợp Quốc cho Palestine thông qua tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc vào năm 1947, Jerusalem đã được dự kiến ​​sẽ trở thành một corpus separatum được quản lý bởi Liên Hiệp Quốc. Trong cuộc chiến tranh năm 1948, phần phía tây của thành phố bị chiếm đóng bởi lực lượng của nhà nước non trẻ của Israel, trong khi phần đông bị chiếm đóng bởi Jordan. Cộng đồng quốc tế chủ yếu là xem xét tình trạng pháp lý của Jerusalem để lấy được từ kế hoạch phân vùng, và tương ứng từ chối công nhận chủ quyền của Israel trên thành phố.

Tình trạng dưới sự quản lý của Israel[sửa]

Sau năm 1967 chiến tranh sáu ngày, Israel đã mở rộng thẩm quyền và điều hành của mình trên Đông Jerusalem, thiết lập biên giới thành phố mới.

Trong năm 2010, Israel thông qua luật cho Jerusalem tình trạng ưu tiên quốc gia cao nhất ở Israel. Luật này ưu tiên việc xây dựng trong thành phố, và cung cấp các khoản tài trợ và lợi ích về thuế cho cư dân để làm nhà ở, cơ sở hạ tầng, giáo dục, việc làm, kinh doanh, du lịch, và các sự kiện văn hóa giá cả phải chăng hơn. Bộ trưởng Bộ Giao Moshe Kahlon nói rằng dự luật gửi "một thông điệp chính trị rõ ràng, dứt khoát rằng Jerusalem sẽ không được chia", và rằng "tất cả những người trong cộng đồng Palestine và quốc tế những người mong đợi chính phủ Israel hiện để chấp nhận bất cứ nhu cầu liên quan đến chủ quyền của Israel hơn của nó vốn là sai lầm và gây hiểu nhầm ".

Tư cách của thành phố, và đặc biệt là thánh địa của mình, vẫn còn là một vấn đề cốt lõi trong cuộc xung đột Israel-Palestine. Chính phủ Israel đã thông qua kế hoạch xây dựng trong khu phố Hồi giáo của thành phố cũ để mở rộng sự hiện diện của người Do Thái ở Đông Jerusalem, trong khi một số nhà lãnh đạo Hồi giáo đã tuyên bố rằng người Do Thái không có kết nối lịch sử với Jerusalem, cáo buộc rằng bức tường phía Tây 2500 tuổi được xây dựng như là một phần của một nhà thờ Hồi giáo. Người Palestine coi Jerusalem là thủ đô của Nhà nước Palestine, và biên giới của thành phố đã là chủ đề của các cuộc đàm phán song phương. Một nhóm các chuyên gia đã nhóm họp lúc đó, Thủ tướng Israel Ehud Barak trong năm 2000 kết luận rằng thành phố phải được phân chia, do Israel đã không đạt được bất kỳ mục tiêu quốc gia của mình ở đó. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết vào năm 2014 rằng "Jerusalem sẽ không bao giờ bị chia cắt". Một cuộc thăm dò được tiến hành trong tháng 6 năm 2013 cho thấy 74% người Do Thái Israel bác bỏ ý tưởng của một thủ đô của Palestine ở bất cứ phần nào của Jerusalem, mặc dù 72% công chúng coi nó như là một thành phố chia cắt. Một cuộc thăm dò được tiến hành bởi Trung tâm Palestine cho dư luận và Mỹ Pechter Trung Đông thăm dò ý kiến ​​của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, giữa những người dân Ả Đông Jerusalem vào năm 2011 cho thấy 39% người dân Ả Rập Đông Jerusalem sẽ thích có quốc tịch Israel so với 31% người chọn quyền công dân Palestine. Theo thăm dò, 40% cư dân Palestine sẽ thích được ở lại các khu phố của họ nếu họ sẽ được đặt dưới sự cai trị của người Palestine.

Jerusalem là thủ đô[sửa]

Thủ đô của Israel[sửa]

tòa nhà Bộ Ngoại giao Israel

Ngày 05 tháng 12 năm 1949, Thủ tướng đầu tiên của Israel, David Ben-Gurion, đã tuyên bố Jerusalem là thủ đô của Israel, và từ đó tất cả các nhánh của chính quyền Israel từ lập pháp, tư pháp và hành-được đóng ở đó, ngoại trừ Bộ Quốc phòng đóng ở HaKirya ở Tel Aviv. Tại thời điểm công bố, Jerusalem đã được phân chia giữa Israel và Jordan và do đó chỉ có Tây Jerusalem đã được tuyên bố thủ đô của Israel.

Vào tháng Bảy năm 1980, Israel đã thông qua Luật Jerusalem là Luật cơ bản. Luật tuyên bố Jerusalem là thủ đô "hoàn chỉnh và thống nhất" của Israel. "Luật cơ bản: Jerusalem, thủ đô của Israel" là một lý do quan trọng đối với cộng đồng quốc tế không công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết 478 trên 20 tháng 8 năm 1980, trong đó tuyên bố rằng Luật cơ bản là "một sự vi phạm luật pháp quốc tế", là "vô giá trị và phải được hủy bỏ ngay lập tức". Các nước thành viên đã được kêu gọi rút đại diện ngoại giao của họ khỏi Jerusalem. Sau nghị quyết, 22 trong số 24 quốc gia mà trước đó đã có Đại sứ quán tại (Tây) Jerusalem chuyển chúng ở Tel Aviv, nơi mà nhiều đại sứ quán đã cư trú trước khi Nghị quyết 478. Costa Rica và El Salvador tiếp vào năm 2006. Hiện nay, không có đại sứ quán nằm trong giới hạn thành phố Jerusalem, mặc dù có bốn lãnh sự trong thành phố.

Năm 1995, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua đạo luật Đại sứ quán Jerusalem, yêu cầu, với điều kiện, mà đại sứ quán của nó được chuyển từ Tel Aviv đến Jerusalem. Tuy nhiên, Tổng thống Hoa Kỳ đã lập luận rằng các nghị quyết của Quốc hội về tình trạng của Jerusalem chỉ là tư vấn. Hiến pháp bảo lưu quan hệ đối ngoại như một quyền hành pháp, và như vậy, Đại sứ quán Hoa Kỳ vẫn là ở Tel Aviv. Do không công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, một số báo chí phi Israel sử dụng Tel Aviv là một hoán dụ cho Israel.

Thủ đô của Palestine[sửa]

Palestine xem Đông Jerusalem là lãnh thổ bị chiếm đóng theo Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc 242. Chính quyền Palestine tuyên bố Jerusalem, bao gồm cả Haram al-Sharif, là thủ đô của Nhà nước Palestine, PLO tuyên bố rằng Tây Jerusalem cũng tuỳ thuộc vào cuộc đàm phán tình trạng vĩnh viễn. Tuy nhiên, nó đã tuyên bố họ sẽ sẵn sàng xem xét các giải pháp thay thế, chẳng hạn như làm Jerusalem là một thành phố mở.

Vị trí hiện tại của PLO là Đông Jerusalem, theo định nghĩa của ranh giới đô thị trước năm 1967, sẽ là thủ đô của Palestine và Tây Jerusalem là thủ đô của Israel, với mỗi nhà nước được hưởng đầy đủ chủ quyền đối với một phần tương ứng của thành phố và với riêng của mình đô thị. Một hội đồng phát triển chung sẽ chịu trách nhiệm phát triển phối hợp.

Một số nhà nước, như Nga và Trung Quốc, công nhận nhà nước Palestine với Đông Jerusalem là thủ đô của nó. Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc Nghị quyết 58/292 khẳng định rằng những người Palestine có quyền chủ quyền đối với Đông Jerusalem.


Nhân khẩu học[sửa]

Dân số Jerusalem
Năm Dân số
1844 15,510
1876 25,030
1896 45,420
1922 62,578
1931 90,053
1944 157,000
1948 165,000
1967 263,307
1980 407,100
1985 457,700
1990 524,400
1995 617,000
2000 657,500
2005 706,400
2010 775,000
2012 933,113

Thành phố kết nghĩa[sửa]

Jerusalem là thành phố kết nghĩa với:

Hình ảnh[sửa]

Chú thích[sửa]

  1. “Timeline for the History of Jerusalem”. American-Israeli Cooperative Enterprise. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định..
  2. “Do We Divide the Holiest Holy City?”. Moment Magazine. [{{{archiveurl}}} Bản chính] lưu trữ Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định.. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định..
  3. Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích báo}}: tham số tên bài hay title phải được chỉ định.
  4. "The status of Jerusalem". United Nations Department of Public Information. "East Jerusalem has been considered, by both the General Assembly and the Security Council, as part of the occupied Palestinian territory."
  5. “Negotiating Jerusalem”. The University of Maryland School of Public Policy (Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định.). [{{{archiveurl}}} Bản chính] lưu trữ Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định.. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định..
  6. (PDF). Working Paper No. 1. http://shop.ceps.be/downfree.php?item_id=171. 
  7. Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích báo}}: tham số tên bài hay title phải được chỉ định.
  8. Basic Facts you should know: Jerusalem, Anti-Defamation League, 2007. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2007.
  9. 10,0 10,1 Buchanan, Allen. Cambridge University Press. ISBN 0-521-52575-6. http://books.google.com/?id=bntCSupRlO4C&pg=PA192&dq=Al-Masjid+Al-Aqsa.
  10. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Quran-usc-range
  11. Central Bureau of Statistics 2004 Report (PDF)
  12. “Online Directory: Israel, Middle East”. Sister Cities International. [{{{archiveurl}}} Bản chính] lưu trữ Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định.. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định..
  13. “New York City Global Partners”. NYC.gov. [{{{archiveurl}}} Bản chính] lưu trữ Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định.. Truy cập Lỗi khi kêu gọi {{Chú thích web}}: hai tham số url title phải được chỉ định..

Tài liệu khác[sửa]

  • Cheshin, Amir S.; Bill Hutman and Avi Melamed (1999). Separate and Unequal: the Inside Story of Israeli Rule in East Jerusalem Harvard University Press ISBN 978-0-674-80136-3
  • Cline, Eric (2004) Jerusalem Besieged: From Ancient Canaan to Modern Israel. Ann Arbor: University of Michigan Press ISBN 0-472-11313-5.
  • Collins, Larry, and La Pierre, Dominique (1988). O Jerusalem! Simon and Shuster, N.Y. ISBN 0-671-66241-4
  • Gold, Dore (2007) The Fight for Jerusalem: Radical Islam, The West, and the Future of the Holy City International Publishing Company J-M, Ltd. ISBN 978-1-59698-029-7
  • Köchler, Hans (1981) The Legal Aspects of the Palestine Problem with Special Regard to the Question of Jerusalem Vienna: Braumüller ISBN 3-7003-0278-9
  • The Holy Cities: Jerusalem produced by Danae Film Production, distributed by HDH Communications; 2006
  • Wasserstein, Bernard (2002) Divided Jerusalem: The Struggle for the Holy City New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-09730-1

Liên kết ngoài[sửa]

Chính quyền

Văn hóa

Giáo dục

Bản đồ

Liên kết đến đây

Xem thêm liên kết đến trang này.