Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 07

Giáo trình Phạn văn I - Liên tự - Phái sinh từ - Thân phụ âm bất quy tắc - Số từ - Từ vị - Bảng tra thời thái và hình thức của động từ theo tiếp vĩ âm - Bảng tra gốc động từ theo thân
	Ngữ pháp: 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08 - 09 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 - 32 - 33 - 34 - 35 - 36 - 37 - 38 - 39 - 40
	Bài tập: 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08 - 09 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 - 32 - 33 - 34 - 35 - 36 - 37 - 38 - 39 - 40

Hiện tại ātmanepada (vị tự cách) — nhân xưng thứ nhất và nhì (1. & 2. pers.)

Các dạng hiện tại vị tự cách ātmanepada cho ngôi xưng 1. được hình thành như sau: Số ít –e, số hai –vahe và số nhiều –mahe.

Theo các quy luật đã biết, nếu đuôi động từ chia vị tự cách bắt đầu bằng một mẫu âm thì mẫu âm đuôi –a của thân hiện tại bị loại.

	Singular	Dual	Plural
2. Pers.	labh-e	labh-ā-vahe	labh-ā-mahe
	“Tôi nhận”	“Hai chúng tôi nhận”	“Chúng tôi nhận”

Các dạng hiện tại ātmanepada cho ngôi xưng thứ hai được hình thành như sau: Số ít –se, số hai –ethe và số nhiều –dhve.

	Singular	Dual	Plural
2. Pers.	labh-a-se	labh-ethe	labh-a-dhve
	“Bạn nhận”	“Hai Bạn nhận”	“Các Bạn nhận”

Hiện tại ātmanepada (vị tự cách) — Từ hình biến hoá

	Singular	Dual	Plural
1. Pers.	लभे labh-e	लभावहे labh-ā-vahe	लभामहे labh-ā-mahe
2. Pers.	लभसे labh-a-se	लभेथे labh-ethe	लभध्वे labh-a-dhve
3. Pers.	लभते labh-a-te	लभेते labh-ete	लभन्ते labh-ante

Danh từ nam/trung tính có âm kết thúc –a — (locative/ vocative)

Trong hai sự kiện locative và vocative thì bāla, “thằng bé, đứa trẻ” và phala “quả” được biến hoá như sau:

Masculine

	Singular	Dual	Plural
Nominative	बालः bāla-ḥ	बालौ bālau	बालाः bālāḥ
Accusative	बालम् bālam	बालौ bālau	बालान् bālān
Instrumental	बालेन bālena	बालाभ्याम् bālābhyām	बालैः bālaiḥ
Dative	बालाय bālāya	बालाभ्याम् bālābhyām	बालेभ्यः bāle-bhyaḥ
Ablative	बालात् bālāt	बालाभ्याम् bālābhyām	बालेभ्यः bāle-bhyaḥ
Genitive	बालस्य bāla-sya	बालयोः bāla-y-oḥ	बालानाम् bālā-n-ām
Locative	बाले bāle	बालयोः bāla-y-oḥ	बालेषु bāle-ṣu
Vocative	बाल bāla	बालौ bālau	बालाः bālāḥ

Neuter

	Singular	Dual	Plural
Nominative	फलम् phala-m	फले phale	फलानि phalāni
Accusative	फलम् phala-m	फले phale	फलानि phalāni
Instrumental	फलेन phalena	फलाभ्याम् phalābhyām	फलैः phalaiḥ
Dative	फलाय phalāya	फलाभ्याम् phalābhyām	फलेभ्यः phale-bhyaḥ
Ablative	फलात् phalāt	फलाभ्याम् phalābhyām	फलेभ्यः phale-bhyaḥ
Genitive	फलस्य phala-sya	फलयोः phala-y-oḥ	फलानाम् phalā-n-ām
Locative	फले phale	फलयोः phala-y-oḥ	फलेषु phale-ṣu
Vocative	फल phala	फले phale	फलानि phalāni

Như vậy thì hô cách giống chủ cách ở dual và plural, chỉ khác ở singular.

Chức năng của locative

1. Locative chỉ nơi xảy ra của của một hành động/sự việc.

rāmo nagare vasati

“Rāma cư ngụ trong thành phố”

rāmaḥ kṣetre tiṣṭhati

“Rāma đứng nơi chiến trường”

2. Locative chỉ thời điểm xảy ra của của một hành động/sự việc. (“lúc nào”).

vasante rāmaḥ kṣetraṃ gacchati

“Vào mùa xuân, Rāma đi ra chiến trường”

3. Cùng với một loạt động từ (quăng, phóng, bắn trúng…) thì locative chỉ hướng và mục đích của hành động (“đến đâu”).

rāmaḥ kuntaṃ nare kṣipati

“Rāma phóng cây lao đến người kia”

4. Ngoài ra, locative cũng chỉ người mà ta đang có quan hệ, hướng cảm giác đến người ấy. Ví dụ:

rāmaḥ putre snihyati

“Rāma thương cậu con trai”

5. Cuối cùng, locative xuất hiện cùng với superlative (tối thượng cấp) của một hình dung từ (adjective, xem thêm bài 40.).

Chức năng của vocative

Vocative là dạng của một danh từ được sử dụng để xưng hô, và có tính chất chỉ thời hiện tại. Như vậy thì vocative không có cùng mối quan hệ sự kiện (casus) với động từ. Vocative thường đi kèm với tiểu từ bất biến he “Ồ”.

he rāma, kutra gacchasi

“Ồ Rāma, bạn đi đâu thế?”

Nhân xưng đại danh từ ngôi thứ ba (masc. & neut.) — (locative)

Masculine

	Singular	Dual	Plural
Nominative	सः sa-ḥ	तौ tau	ते te
Accusative	तम् ta-m	तौ tau	तान् tān
Instrumental	तेन tena	ताभ्याम् tā-bhyām	तैः taiḥ
Dative	तस्मै ta-smai	ताभ्याम् tā-bhyām	तेभ्यः te-bhyaḥ
Ablative	तस्मात् ta-smāt	ताभ्याम् tā-bhyām	तेभ्यः te-bhyaḥ
Genitive	तस्य ta-sya	तयोः ta-y-oḥ	तेषाम् te-ṣām
Locative	तस्मिन् ta-smin	तयोः ta-y-oḥ	तेषु te-ṣu

Neuter

	Singular	Dual	Plural
Nominative	तत् ta-t	ते te	तानि tāni
Accusative	तत् ta-t	ते te	तानि tāni
Instrumental		Như Masc.
Dative
Ablative
Genitive
Locative

Nghi vấn đại danh từ (interrogative pronouns, masc. & neut.) — (locative)

Masculine

	Singular	Dual	Plural
Nominative	कः ka-ḥ	कौ kau	के ke
Accusative	कम् ka-m	कौ kau	कान् kān
Instrumental	केन kena	काभ्याम् kā-bhyām	कैः kaiḥ
Dative	कस्मै ka-smai	काभ्याम् kā-bhyām	केभ्यः ke-bhyaḥ
Ablative	कस्मात् ka-smāt	काभ्याम् kā-bhyām	केभ्यः ke-bhyaḥ
Genitive	कस्य ka-sya	कयोः ka-y-oḥ	केषाम् ke-ṣām
Locative	कस्मिन् ka-smin	कयोः ka-y-oḥ	केषु ke-ṣu

Neuter

	Singular	Dual	Plural
Nominative	किम् kim	के ke	कानि kāni
Accusative	किम् kim	के ke	कानि kāni
Instrumental		Như Masc.
Dative
Ablative
Genitive
Locative

Nội hợp biến: Luật phát âm uốn lưỡi (retroflexion) cho –ṣ–

Trong một chữ thì s biến thành ṣ nếu: (1) một mẫu âm ngoài a, ā hoặc k hoặc r đi trước hoặc cao nhất là bị gián đoạn bởi một visarga ḥ hoặc anusvāra ṃ, và (2) một âm khác ngoài ṛ hoặc r kế tiếp.

Nếu một mẫu âm (ngoài a, ā), k hoặc r đi trước

và không có âm nào khác ngoài visarga ḥ hoặc anusvāra ṃ, đứng ở giữa

s → ṣ

nếu không đứng cuối chữ và được kế tiếp bằng r, ṛ.

Như vậy thì s biến thành ṣ trong loc. pl., ví dụ như nareṣu, phaleṣu và teṣu, bởi vì một mẫu âm khác –a/ā đi trước, trong haviḥṣu, vì giữa mẫu âm khác –a/ā và s không có âm nào khác ngoài ḥ, trong vākṣu vì có k đi trước. Cũng như thế, s biến thành ṣ trong dạng nom. pl. havīṃṣi, bởi vì một mẫu âm khác –a/ā đi trước và chỉ bị gián cách bởi ṃ. Tuy nhiên, s không biến đổi trong các dạng loc. sing. śirasi (vì a đi trước) và marutsu (vì giữa mẫu âm khác –a/ā đi trước và s có một âm khác ngoài visarga ḥ hoặc anusvāra ṃ, đó là t).

Sandhi của âm cuối là –n

Luật 20: Nếu một chữ được kết thúc bằng –n và chữ kế đến bắt đầu bằng –c/ch hoặc –t/th (phụ âm không phát âm), thì –n biến thành anusvāra ṃ, và hai âm cọ sát răng — s và ś — được thêm vào, và hai chữ được viết liền nhau.

–n + c/ch– → –ṃś-c/ch–

–n + t/th– → –ṃs-t/th–

janān + cintayati → janāṃścintayati

“Anh ta suy nghĩ về những người kia”

bālān + tāḍayati → bālāṃstāḍayati

“Ông ấy đánh các cậu bé”

Luật 21: Nếu một chữ được kết thúc bằng –n và chữ kế đến bắt đầu bằng –j/jh (phụ âm có phát âm), thì –n biến thành ñ, và hai chữ được viết liền nhau.

–n + j/jh– → –ñ-j/jh–

deśān + jayati → deśāñjayati

“Ông ta chinh phục các nước”

Luật 22: Nếu một chữ được kết thúc bằng –n và chữ kế đến bắt đầu bằng ś, thì n cũng biến thành –ñ, và chữ ś khởi đầu biến thành –ch. Hai chữ được viết liền nhau.

–n + ś– → –ñ-ch–

devān + śaṃsati → devañchaṃsati

“Ông ta ca ngợi chư thiên”

Luật 23: Nếu một chữ được kết thúc bằng –n và chữ kế đến bắt đầu bằng l–, thì –n biến thành –Ĩ và hai chữ được viết liền nhau.

–n + l– → –Ĩ-l–

कुन्तान् + लभते → कुन्ताँलभते। kuntān + labhate → kuntāĨlabhate

“Anh ấy nhận các cây lao”

Luật 24: Nếu một chữ được kết thúc bằng –n với một mẫu âm ngắn đi trước, và chữ kế đến bắt đầu bằng một mẫu âm, thì –n được nhân đôi, biến thành –nn và hai chữ được viết liền nhau. Nếu một mẫu âm dài đi trước n thì không có sự biến đổi.

mẫu âm ngắn–n + mẫu âm– → mẫu âm ngắn–nn–mẫu âm

āgacchan + ānayan + ca → āgacchannānayaṃśca

“Bọn họ đến và mang theo…”

Luật 25: Nếu chữ đầu chấm dứt bằng một mẫu âm ngắn, hoặc là mā (chớ, đừng, không) hoặc ā (đến) và chữ sau bắt đầu bằng ch– thì c được bổ sung và hai chữ được viết liền nhau

mẫu âm ngắn/mā/ā + ch– → –mẫu âm ngắn/mā/ā-cch

na + chindanti → nacchindanti

“Bọn họ không cắt…”

Bảng tóm tắt các luật sandhi

① –aḥ + phụ âm có âm vang → –o + phụ âm có âm vang

② –aḥ + a– → –o + ’–

③ –aḥ + mẫu âm khác a– → –a + mẫu âm khác-a-

④ –āḥ + mẫu âm/phụ âm có phát âm– → –ā + mẫu âm/phụ âm có phát âm

⑤

–ḥ + c/ch– → –ś-c/ch–

–ḥ + ṭ/ṭh– → –ṣ-ṭ/ṭh–

–ḥ + t/th– → –s-t/th–

〖–ḥ + k–, kh–, p–, ph–, ś–, ṣ–, s– → không có biến đổi.〗

⑥

–a/ā + a/ā → –ā–

–i/ī + i/ī– → –ī–

–u/ū + u/ū– → –ū–

⑦

–a/ā + i/ī– → –e–

–a/ā + u/ū– → –o–

–a/ā + ṛ– → –ar–

⑧

–a/ā + e– → –ai–

–a/ā + ai– → –ai–

–a/ā + o– → –au–

–a/ā + au– → –au–

⑨

–mẫu âm khác a/ā-ḥ + mẫu âm/phụ âm có phát âm → –mẫu âm khác a/ā-r-mẫu âm/phụ âm có phát âm

–mẫu âm khác a/ā-ḥ + r– → –mẫu âm khác a/ā– [được kéo dài, để tránh –rr–] + r–

⑩

–i/ī + mẫu âm– → –y-mẫu âm–

–u/ū + mẫu âm– → –v-mẫu âm–

–ṛ/ṝ + mẫu âm– → –r-mẫu âm–

⑪

–e + a– → –e + ’–

–o + a– → –o + ’–

⑫

–e + mẫu âm khác a– → –a + mẫu âm khác a–

–o + mẫu âm khác a– → –a + mẫu âm khác a–

⑬

–ai + mẫu âm– → –ā + mẫu âm–

–au + mẫu âm– → –āv-mẫu âm–

⑭

–t + mẫu âm– → –d-mẫu âm–

–t + g/gh– → –d-g/gh–

–t + d/dh– → –d-d/dh–

–t + b/bh– → -d-b/bh–

–t + y/r/v– → –d-y/r/v–

⑮ –t + h– → –d-dh–

⑯

–t + c/ch → –c-c/ch–

–t + j/jh- → –j-j/jh–

–t + ṭ/ṭh → –ṭ-ṭ/ṭh–

–t + ḍ/ḍh- → –ḍ-ḍ/ḍh–

⑰ –t + ś– → –c-ch–

⑱ –t + l– → –l-l–

⑲ –t + âm mũi– → –n-âm mũi–

⑳

–n + c/ch– → –ṃś-c/ch–

–n + t/th– → –ṃs-t/th–

㉑ –n +j/jh– → –ñ-j/jh–

㉒ –n + ś– → –ñ-ch–

㉓ –n + l– → –Ĩ-l–

㉔ mẫu âm ngắn-n + mẫu âm– → mẫu âm ngắn-nn-mẫu âm–

㉕ mẫu âm ngắn/mā/ā + ch– → –mẫu âm ngắn/mā/ā + cch–

Liên kết đến đây

• Giáo trình Phạn văn I
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 01
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 02
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 01
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 02
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 03
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 03
• Giáo trình Phạn văn I/Từ vị
• Giáo trình Phạn văn I/Liên tự
• Giáo trình Phạn văn I/Số từ

Xem thêm liên kết đến trang này.