Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 27

Giáo trình Phạn văn I - Liên tự - Phái sinh từ - Thân phụ âm bất quy tắc - Số từ - Từ vị - Bảng tra thời thái và hình thức của động từ theo tiếp vĩ âm - Bảng tra gốc động từ theo thân
	Ngữ pháp: 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08 - 09 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 - 32 - 33 - 34 - 35 - 36 - 37 - 38 - 39 - 40
	Bài tập: 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08 - 09 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 - 32 - 33 - 34 - 35 - 36 - 37 - 38 - 39 - 40

Đệ nhị quá khứ (perfect, hoàn thành quá khứ)

1. Song song với đệ nhất quá khứ (imperfect) đệ nhị quá khứ là dạng quá khứ thứ hai thường gặp trong Hoa văn phạn ngữ. Như đã trình bày ở 9.3, hai thời quá khứ được dùng như nhau, không phân biệt ý nghĩa.

2. Khác với đệ nhất quá khứ, đệ nhị quá khứ phần lớn xuất hiện ở ngôi xưng thứ ba. Lí do là đệ nhị quá khứ nguyên được dùng khi người nói muốn tả một sự kiện, một hành động ở quá khứ mà ông ta không tự chứng kiến — và vì vậy thường diễn tả hành động của một người thứ ba. Vì lí do này mà sinh viên học Phạn văn nên ghi nhớ của cách chia động từ ngôi xưng thứ ba của đệ nhị quá khứ.

3. Người ta phân biệt hai cách lập đệ nhị quá khứ trong Phạn ngữ:

Trùng tự đệ nhị quá khứ (reduplicated perfect)

Đệ nhị quá khứ nói vòng (periphrastic perfect)

Ngoài một vài gốc động từ được chia theo cả hai loại đệ nhị quá khứ thì nhìn tổng quát, cách lập đệ nhị quá khứ được thực hiện như sau:

a. Trùng tự đệ nhị quá khứ được lập ở các nhóm 1-9. Thuộc ngoại hạng là những gốc động từ có mẫu âm đầu là आ– ā–. Chúng được chia dưới dạng đệ nhị quá khứ nói vòng.

b. Đệ nhị quá khứ nói vòng được lập bởi những gốc động từ nhóm 10, những gốc động từ phái sinh (causative, desiderative, denominative, → 37.1) cũng như những động từ của nhóm 1-9 với mẫu âm đầu là आ– ā–. Trường hợp ngoại hạng quan trọng là gốc động từ आस् ās “ngồi” (→ 27.3)

Đệ nhị quá khứ có trùng tự

1. Đệ nhị quá khứ với trùng tự được lập từ gốc động từ. Các dạng trùng tự đệ nhị quá khứ có ba yếu tố và một đặc điểm:

a. Gốc động từ được trùng tự hoá → thân đệ nhị quá khứ.

b. Phân độ thân động từ mạnh và yếu

c. Âm nối –इ– –i–

d. Nhân xưng tiếp vĩ âm đặc thù.

2. Như vậy thì những dạng đệ nhị quá khứ được hình thành như sau:

a. Gốc động từ, nói chính xác hơn là âm tiết đầu tiên của gốc động từ được trùng tự hoá. Dạng thân động từ được lập qua quá trình này được gọi là thân đệ nhị quá khứ.

b. Thân đệ nhị quá khứ được lập như vậy lại phân biệt giữa hai thân, mạnh và yếu. Dưới những dạng thân mạnh — thường là ở parasmaipada singular —, gốc động từ thường xuất hiện dưới phân độ guṇa, và giữ nguyên dạng gốc ở những dạng khác của thân yếu.

c. Trước những nhân xưng tiếp vĩ âm bắt đầu bằng một phụ âm thì âm nối –इ– –i– thường được gắn vào

d. Cuối cùng, các nhân xưng tiếp vĩ âm của đệ nhị quá khứ được gắn vào.

Ví dụ với gốc बुध् budh (1) “nhận thức”:

1. pers. singular parasmaipada (thân mạnh): बुबोध bubodh-a

2. pers. plural parasmaipada (thân yếu): बुबुधिम bubudh-i-ma

Ở dạng 1. pers. singular parasmaipada — một thân mạnh — thì a) âm tiết gốc đầu tiên của बुध् budh là बु bu được trùng tự hoá (→ बुबुध् bubudh), b) mẫu âm gốc của gốc động từ chính nó lại xuất hiện dưới phân độ guṇa, như vậy là बोध् bodh (→ बुबोध् bubodh) và c) nhân xưng tiếp vĩ âm bắt đầu bằng mẫu âm, tức là –अ –a được gắn vào: बुबोध bubodh-a.

Ở dạng 1. pers. plural parasmaipada — một thân yếu — thì a) âm tiết gốc đầu tiên của बुध् budh là बु bu cũng được trùng tự hoá, b) gốc động từ chính nó không thay đổi và c) âm nối –इ– –i– được bổ sung vì nhân xưng tiếp vĩ âm bắt đầu bằng một phụ âm: बुबुधिम bubudh-i-ma.

3. Những thành phần của đệ nhị quá khứ sẽ được trình bày tường tận bên dưới, cụ thể là a) trùng tự hoá, b) phân biệt giữa thân mạnh và yếu, c) những nhân xưng tiếp vĩ âm và d) âm nối –इ– –i– được bổ sung. Có nhiều quy tắc và ngoại hạng cần được lưu ý. Tuy nhiên, điểm quan trọng của việc hướng dẫn lập đệ nhị quá khứ vẫn là sự hướng dẫn cụ thể để có thể nhận ra những dạng ngôi xưng thứ ba trong văn bản. Thế nên, những lời giảng giải ở đây nên được hiểu là một cách giải thích cách lập ngôi xưng thứ ba của đệ nhị quá khứ.

Trùng tự hoá (reduplication)

Trùng tự hoá là một quá trình hình thái quan trọng của cách chia động từ trong Phạn ngữ. Quá trình trùng tự hoá này không những xuất hiện ở đệ nhị quá khứ, mà còn xuất hiện ở cách lập thân động từ của các gốc động từ thuộc nhóm 3 (→ 34), khi lập thân của những dạng desiderative, intensive (→ 39) và ở cách lập một dạng của đệ tam quá khứ (aorist, → 40). Trong quá trình trùng tự hoá thì một phần của gốc (âm tiết đầu tiên) được biến chuyển theo những quy luật nhất định. Những quy luật trùng tự hoá này đều có giá trị chung cho tất cả những cách trùng tự hoá trong phạm vi chia động từ, và chúng chỉ được giảng giải tường tận trong bài này.

1. Một phụ âm velar được thay thế bằng một phụ âm palatal, có hay không phát âm và không có tống khí tương ưng. Ví dụ:

कम्प् kamp “run”	चकम्प् cakamp
खाद् khād “ăn”	चखाद् cakhād
गम् gam “đi”	जगम् jagam

2. Phụ âm ह् h khởi đầu được thay thế bằng ज् j:

हस् has “cười”	जहस् jahas
हिंस् hiṃs “hại”	जिहिंस् jihiṃs

3. Một phụ âm khởi đầu có tống khí được thay thế bằng một phụ âm không có tống khí:

धाव् dhāv “chạy”	दधाव् dadhāv
भाष् bhāṣ “nói”	बभाष् babhāṣ

4. Nếu một gốc động từ bắt đầu bằng sự phối hợp của phụ âm thì phụ âm đầu hoặc đại diện của nó được trùng hoá (luật 1 và 3). Ví dụ:

क्षिप् kṣip “quăng, ném”	चिक्षिप् cikṣip
त्वर् tvar “nhanh, gấp”	तत्वर् tatvar

5. Nếu phụ âm đầu là một xỉ sát âm (齒擦音, sibilant) và phụ âm thứ hai là một âm đóng không phải âm mũi thì âm đóng đó được trùng hoá theo luật 1 và 3. Ví dụ:

स्था sthā “đứng”	तस्थ् tasth
स्पृश् spṛś “chạm xúc, sờ”	पस्पृश् paspṛś
Nhưng:
स्मृ smṛ “nhớ”	सस्मृ sasmṛ

6. Một mẫu âm dài được thay bằng một mẫu âm ngắn:

धाव् dhāv “chạy”	दधाव् dadhāv
भाष् bhāṣ “nói”	बभाष् babhāṣ

7. Mẫu âm gốc ऋ ṛ được thay thế bằng mẫu âm अ a. Ví dụ:

भृ bhṛ “vác, gánh”	बभृ babhṛ
स्मृ smṛ “nhớ”	सस्मृ sasmṛ

8. Trước phụ âm đơn thì mẫu âm अ a cuối được biến thành आ ā. Ví dụ:

अस् as (4) “phóng, ném”

आस् ās

9. Mẫu âm kết thúc इ i và उ u trở thành ई ī và ऊ ū ở thân yếu, trong khi chúng trở thành इय् iy và उव् uv ở thân mạnh. Ví dụ:

इष् iṣ “mong muốn”

इयेष्/ ईष् iyeṣ/īṣ

10. Khởi âm व va cũng như य ya trong trường hợp gốc यज् yaj “cúng tế” được trùng tự hoá bằng các mẫu âm उ u và इ i. Khi ấy, trong thân yếu, mẫu âm gốc nguyên không được trùng tự hoá cũng chuyển biến thành उ u và इ i, và qua đó, cả hai mẫu âm hoà hợp lại thành ऊ ū và ई ī. Ví dụ:

वच् vac “nói”	th. mạnh → उवाच् uvāc	th. yếu → ऊच् ūc
वह् vah “gánh vác”	th. mạnh → उवाह् uvāh	th. yếu → ऊह् ūh
यज् yaj “cúng tế”	th. mạnh → इयाज् iyāj	th. yếu → ईज् īj

Phân biệt phân độ thân mạnh và yếu

Phần không được trùng tự hoá của gốc, tức là âm tiết gốc thứ hai trải qua quá trình phân độ thân: Thân mạnh ở singular parasmaipada, còn lại là thân yếu. Lúc đó, mẫu âm gốc của thân mạnh xuất hiện dưới dạng guṇa hoặc vṛddhi, trong khi nó vẫn giữ nguyên dạng ở thân yếu.

1. Gốc động từ có mẫu âm इ i, उ u và ऋ ṛ ở giữa hoặc khởi đầu trước một phụ âm đơn có phân độ guṇa ở dạng thân mạnh. Ví dụ:

	thân mạnh	thân yếu
क्षिप् kṣip “ném, phóng”	चिक्षेप् cikṣep	चिक्षिप् cikṣip
कुप् kup “nổi giận”	चुकोप् cukop	चुकुप् cukup
कृष् kṛṣ “cày bừa”	चकर्ष् cakarṣ	चकृष् cakṛṣ

2. Gốc có mẫu âm अ a ở giữa nằm trước một phụ âm đơn thì có phân độ guṇa hoặc vṛddhi ở 1. pers. sing., có guṇa ở 2. pers. sing., và có vṛddhi ở 3. pers. sing. Ví dụ:

हस् has “cười”	thân mạnh	thân yếu
1.	जहस् /जहास् jahas/jahās	जहस् jahas
2.	जहस् jahas	जहस् jahas
3.	जहास् jahās	जहस् jahas

Một vài gốc động từ quan trọng với mẫu âm अ a ở giữa đứng trước một âm mũi như गम् gam “đi”, हन् han “giết hại”, जन् jan “sinh thành” खन् khan “đào” loại bỏ mẫu âm trong những dạng thân yếu. Ví dụ:

गम् gam “đi”	thân mạnh	thân yếu
1.	जगम् / जगाम् jagam/jagām	जग्म् jagm
2.	जगम् jagam	जग्म् jagm
3.	जगाम् jagām	जग्म् jagm

3. Những gốc động từ có mẫu âm dài ở giữa hoặc mẫu âm ngắn đứng trước hai phụ âm không biến đổi. Ví dụ:

thân mạnh	thân yếu
वन्द् vand “chào hỏi”	ववन्द् vavand	ववन्द् vavand
जीव् jīv “sinh sống”	जिजीव् jijīv	जिजीव् jijīv

4. Trong những thân mạnh, những gốc động từ kết thúc với mẫu âm — tương tự trường hợp 2 bên trên — có phân độ guṇa hoặc vṛddhi ở 1. pers. sing., có guṇa ở 2. pers. sing., và có vṛddhi ở 3. pers. sing. Ví dụ:

कृ kṛ “làm”	thân mạnh	thân yếu
1.	चकर् / चकार् cakar/cakār	चक्र् cakr
2.	चकर् cakar	चक्र् cakr
3.	चकार् cakār	चक्र् cakr

Nhân xưng tiếp vĩ âm

Nhân xưng tiếp vĩ âm của đệ nhị quá khứ, parasmaipada như sau:

	Singular	Dual	Plural
1. Pers.	–a	–va	–ma
2. Pers.	–tha	–athuḥ	–a
3. Pers.	–a	–atuḥ	–uḥ

Nhân xưng tiếp vĩ âm của đệ nhị quá khứ, ātmanepada như sau:

	Singular	Dual	Plural
1. Pers.	–e	–vahe	–mahe
2. Pers.	–se	–āthe	–dhve
3. Pers.	–e	–āte	–re

Âm nối

Trước những tiếp vĩ âm bắt đầu bằng phụ âm thì các gốc động từ (thân đệ nhị quá khứ) rất thường bổ sung âm nối –इ– –i–, và âm nối này bắt buộc phải xuất hiện trước âm –रे –re của 3. pers. plur. ātmanepada. Bảng chia động từ ở đệ nhị quá khứ của động từ बुध् budh “nhận thức” cụ thể như sau.

बुध् budh — parasmaipada

	Singular	Dual	Plural
1. Pers.	बुबोध bubodh-a	बुबुधिव bubudh-i-va	बुबुधिम bubud-i-ma
2. Pers.	बुबोदिथ bubodh-i-tha	बुबुधथुः bubudh-athuḥ	बुबुध bubudh-a
3. Pers.	बुबोध bubodh-a	बुबुधतुः bubudh-atuḥ	बुबुधुः bubudh-uḥ

बुध् budh — ātmanepada

	Singular	Dual	Plural
1. Pers.	बुबुधे bubudh-e	बुबुधिवहे bubudh-i-vahe	बुबुधिमहे bubudh-i-mahe
2. Pers.	बुबुधिषे bubudh-i-ṣe	बुबुधाथे bubudh-āthe	बुबुधिध्वे bubudh-i-dhve
3. Pers.	बुबुधे bubudh-e	बुबुधाते bubudh-āte	बुबुधिरे bubudh-i-re

Một vài gốc kết thúc bằng उ u và ऋ ṛ, ví dụ như श्रु śru và कृ kṛ không bổ sung âm nối –इ– –i–, ngoại trừ trước âm cuối –रे –re của 3. pers. plur. ātmanepada.

Một vài đặc điểm

1. Các gốc kết thúc bằng âm आ ā và phức âm có tiếp vĩ âm –औ –au ở 1. và 3. pers. sing. Thêm vào đó là chúng loại bỏ mẫu âm gốc trước tất cả những nhân xưng tiếp vĩ âm bắt đầu bằng mẫu âm cũng như trước âm nối –इ– –i–. Sau đây là những ví dụ với ngôi xưng thứ ba:

स्था sthā “đứng” — parasmaipada

3. pers. sing.	dual	plural
तस्थौ tasth-au	तस्थतुः tasth-atuḥ	तस्थुः tasth-uḥ

स्था sthā “đứng” — ātmanepada

3. pers. sing.	dual	plural
तस्थे tasth-e	तस्थाते tasth-āte	तस्थिरे tasth-i-re

गै gai “hát”

3. pers. sing.	dual	plural
जगौ jagau	जगतुः jagatuḥ	जगुः jaguḥ

Nhưng:

ह्वे “gọi”

जुहाव juhāv-a

2. Những gốc có mẫu âm अ a ở giữa đứng trước một phụ âm, được trùng tự hoá với chính ngay phụ âm khởi đầu — như पत् pat “té” (पपत् papat) nhưng không phải हस् has “cười” (जहस् jahas) — lập thân yếu không có trùng tự và mẫu âm gốc अ a được thay thế bởi ए e.

Ví dụ với पत् pat “té”, parasmaipada

3. pers. sing.	dual	plural
पपात papāta	पेततुः petatuḥ	पेतुः petuḥ

3. Gốc विद् vid (2) “biết” lập đệ nhị quá khứ không có trùng tự, và thường có nghĩa hiện tại:

3. pers. sing.	dual	plural
वेद veda	विदतुः vidatuḥ	विदुः viduḥ

4. Gốc भू bhū có thân बभू babhū ở tất cả những dạng thân và bổ sung phụ âm nối –व्– –v– trước tất cả những tiếp vĩ tự bắt đầu bằng mẫu âm.

3. pers. sing.	dual	plural
बभूव babhūv-a	बभूवतुः babhūv-atuḥ	बभूवुः babhūv-uḥ

5. Động từ अह् ah “nói” chỉ được chia ở đệ nhị quá khứ, mà ngay ở đây cũng được chia không trọn vẹn (với nghĩa hiện tại và nghĩa quá khứ).

sing.	dual	plural
2. आत्थ āt-tha	आहतुः āh-atuḥ	XXX
3. आह āh-a	आहतुः āh-atuḥ	आहुः āh-uḥ

Mặc dù có nhiều quy tắc và ngoại hạng trong cách chia động từ theo đệ nhị quá khứ — trùng tự hoá, phân độ thân mạnh yếu, những điểm đặc thù của mỗi nhóm — nhưng cũng chính qua đó mà những dạng đệ nhị quá khứ dễ được nhận ra, ví như những nhân xưng tiếp vĩ âm đặc thù và sự trùng tự hoá. Bảng sau đây liệt kê những dạng đệ nhị quá khứ thường gặp. Nếu một động từ được chia cả ở parasmaipada và ātmanepada thì chỉ những dạng parasmaipada được ghi ra.

Những dạng đệ nhị quá khứ thường gặp

	3. Pers. Singular	Dual	Plural	Nghĩa
आरभ् (A) ārabh	आरेभे ārebhe	आरेभाते ārebhāte	आरेभिरे ārebhire	bắt đầu
इष् (P) iṣ	इयेष iyeṣa	ईषतुः īṣatuḥ	ईषुः īṣuḥ	mong muốn
कम्प् (A) kamp	चकम्पे cakampe	चकम्पाते cakampāte	चकम्पिरे cakampire	run
कृ (P) kṛ	चकार cakāra	चक्रतुः cakratuḥ	चक्रुः cakruḥ	làm
कृष् (P) kṛṣ	चकर्ष cakarṣa	चकृषतुः cakṛṣatuḥ	चकृषुः cakṛṣuḥ	cày bừa
क्रन्द् (P) krand	चक्रन्द cakranda	चक्रन्दतुः cakrandatuḥ	चक्रन्दुः cakranduḥ	than vãn
क्षिप् (P) kṣip	चिक्षेप cikṣepa	चिक्षिपतुः cikṣipatuḥ	चिक्षिपुः cikṣipuḥ	ném, phóng
खन् (P) khan	चखान cakhāna	चख्नतुः cakhnatuḥ	चख्नुः cakhnuḥ	đào, đào hố
गम् (P) gam	जगाम jagāma	जग्मतुः jagmatuḥ	जग्मुः jagmuḥ	đi
गै (P) gai	जगौ jagau	जगतुः jagatuḥ	जगुः jaguḥ	hát
जन् (A) jan	जज्ञे jajñe	जज्ञाते jajñāte	जज्ञिरे jajñire	phát sinh, hình thành
जि (P) ji	जिगाय jigāya	जिग्यतुः jigyatuḥ	जिग्युः jigyuḥ	thắng
जीव् (P) jīv	जिजीव jijīva	जिजीवतुः jijīvatuḥ	जिजीवुः jijīvuḥ	sinh sống
तुष् (P) tuṣ	तुतोष tutoṣa	तुतुषतुः tutuṣatuḥ	तुतुषुः tutuṣuḥ	vui mừng
त्यज् (P) tyaj	तत्याज tatyāja	तत्यजतुः tatyajatuḥ	तत्यजुः tatyajuḥ	lìa bỏ
दह् (P) dah	ददाह dadāha	देहतुः dehatuḥ	देहुः dehuḥ	cháy, đốt
दृश् (P) dṛś	ददर्श dadarśa	ददृशतुः dadṛśatuḥ	ददृशुः dadṛśuḥ	thấy
नम् (P) nam	ननाम nanāma	नेमतुः nematuḥ	नेमुः nemuḥ	chào hỏi
निन्द् (P) nind	निनिन्द nininda	निनिन्दतुः ninindatuḥ	निनिन्दुः nininduḥ	khiển trách
नी (P) nī	निनाय nināya	निन्यतुः ninyatuḥ	निन्युः ninyuḥ	dẫn
नृत् (P) nṛt	ननर्त nanarta	ननृततुः nanṛtatuḥ	ननृतुः nanṛtuḥ	nhảy múa
पच् (P) pac	पपाच papāca	पेचतुः pecatuḥ	पेचुः pecuḥ	nấu
पठ् (P) paṭh	पपाठ papāṭha	पेठतुः peṭhatuḥ	पेठुः peṭhuḥ	tụng đọc
पत् (P) pat	पपात papāta	पेततुः petatuḥ	पेतुः petuḥ	té
पा (P) pā	पपौ papau	पपतुः papatuḥ	पपुः papuḥ	uống
प्रच्छ् (P) pracch	पप्रच्छ papraccha	पप्रच्छतुः papracchatuḥ	पप्रच्छुः papracchuḥ	hỏi
बुध् (P) budh	बुबोध bubodha	बुभुधतुः bubhudhatuḥ	बुबुधुः bubudhuḥ	nhận thức
भाष् (A) bhāṣ	बभाषे babhāṣe	बभाषाते babhāṣāte	बभाषिरे babhāṣire	nói
भू (P) bhū	बभूव babhūva	बभूवतुः babhūvatuḥ	बभूवुः babhūvuḥ	thì, là, trở thành
भ्रम् (P) bhram	बभ्राम babhrāma	बभ्रमतुः babhramatuḥ	बभ्रमुः babhramuḥ	đi dạo, đi vòng
मन् (A) man	मेने mene	मेनाते menāte	मेनिरे menire	tư duy
मुच् (P) muc	मुमोच mumoca	मुमुचतुः mumucatuḥ	मुमुचुः mumucuḥ	phóng thả
मृ (P) mṛ	ममार mamāra	मम्रतुः mamratuḥ	मम्रुः mamruḥ	chết
यज् (P) yaj	इयाज iyāja	ईजतुः ījatuḥ	ईजुः ījuḥ	cúng tế
रुह् (P) ruh	रुरोह ruroha	रुरुहतुः ruruhatuḥ	रुरुहुः ruruhuḥ	lớn, trưởng thành
लभ् (A) labh	लेभे lebhe	लेभाते lebhāte	लेभिरे lebhire	nhận lấy, đạt được
लिख् (P) likh	लिलेख lilekha	लिलिखतुः lilikhatuḥ	लिलिखुः lilikhuḥ	viết
वस् (P) vas	उवास uvāsa	ऊषतुः ūṣatuḥ	ऊषुः ūṣuḥ	trú, ngụ
वह् (P) vah	उवाह uvāha	ऊहतुः ūhatuḥ	ऊहुः ūhuḥ	vác
विद् (P) vid	वेद veda	विदतुः vidatuḥ	विदुः viduḥ	biết
विश् (P) viś	विवेश viveśa	विविशतुः viviśatuḥ	विविशुः viviśuḥ	bước vào
शंस् (P) śaṃs	शशंस śaśaṃsa	शशंसतुः śaśaṃsatuḥ	शशंसुः śaśaṃsuḥ	ca tụng
सद् (P) sad	ससाद sasāda	सेदतुः sedatuḥ	सेदुः seduḥ	ngồi
स्था (P) sthā	तस्थौ tasthau	तस्थतुः tasthatuḥ	तस्थुः tasthuḥ	đứng
स्मृ (P) smṛ	सस्मार sasmāra	सस्मरतुः sasmaratuḥ	सस्मरुः sasmaruḥ	nhớ lại, tưởng nhớ
हस् (P) has	जहास jahāsa	जहसतुः jahasatuḥ	जहसुः jahasuḥ	cười
हृ (P) hṛ	जहार jahāra	जह्रतुः jahratuḥ	जह्रुः jahruḥ	lấy, đoạt

Đệ nhị quá khứ nói vòng (periphrastic perfect)

Đệ nhị quá khứ nói vòng được lập bằng sự phối hợp giữa một gốc động hoặc thân động từ hiện tại — cả hai đều được bổ sung một tiếp vĩ tự — và dạng đệ nhị quá khứ của một động từ tương trợ.

Gốc (n. 1-9)/Thân hiện tại (n.10) + tiếp vĩ âm –ām + dạng perfect của as, kṛ, bhū

1. Đuôi –आम् –ām được bổ sung vào gốc động từ nhóm1-9 và được bổ sung vào thân hiện tại nhóm 10 và những thân động từ phái sinh

2. Dạng vừa lập bên trên lại được bổ sung bởi những dạng perfect tương ưng của các động từ अस् as कृ kṛ भू bhū, được dùng với chức năng động từ phụ ở đây. अस् as và भू bhū chỉ được chia ở parasmaipada, कृ kṛ được chia ở cả hai cách, parasmaipada và ātmanepada, như vậy là: आस āsa, आसतुः āsatuḥ, आसुः āsuḥ; चकार cakāra, चक्रतुः cakratuḥ, चक्रुः cakruḥ; चक्रे cakre, चक्राते cakrāte, चक्रिरे cakrire; बभूव babhūva, बभूवतुः babhūvatuḥ, बभूवुः babhūvuḥ.

Động từ आस् ās (2) “ngồi” lúc nào cũng được chia với dưới dạng đệ nhị quá khứ nói vòng. Một vài động từ khác như विद् vid (2) “biết” được chia dưới cả hai dạng đệ nhị quá khứ.

Ví dụ với ngôi xưng thứ ba, số ít:

आस् ās (2) “ngồi”	आसामास ās-ām-āsa आसाम् चक्रे ās-ām cakre आसाम् बभूव ās-ām bhabhūva
ईक्ष् īkṣ (1) “thấy”	ईक्षामास īkṣ-ām-āsa ईक्षाम् चक्रे īkṣ-ām cakre ईक्षाम् बभूव īkṣ-ām babhūva
चिन्त् cint (10) “tư duy”	चोरयामास corayāmāsa चोरयां चकार corayāṃ cakāra चोरयां बभूव corayāṃ babhūva
चुर् cur (10) “trộm”	चिन्तयामास cintayāmāsa चिन्तयां चकार cintayāṃ cakāra चिन्तयां बभूव cintayāṃ babhūva

Phân từ đệ nhị quá khứ chủ động vị tha cách (participle perfect active parasmaipada)

1. Song song với participle preterite (ppp) và participle present (ppr.), Phạn ngữ còn phân biệt một dạng participle perfect (Phân từ đệ nhị quá khứ chủ động) mặc dù dạng này rất ít xuất hiện trong Hoa văn Phạn ngữ.

Phân từ đệ nhị quá khứ chủ động vị tha cách (participle perfect active parasmaipada) được lập bằng cách bổ sung tiếp vĩ âm –वस् –vas vào thân yếu đệ nhị quá khứ. Ví dụ:

√	Thân đệ nhị quá khứ yếu	Phân từ đệ nhị quá khứ
कृ kṛ “làm”	चकृ cakṛ	चकृवस् cakṛvas
नी nī “dẫn”	निनी ninī	निनीवस् ninīvas

2. Nếu thân yếu chỉ là một âm tiết đóng thì âm nối –इ– –i– được bổ sung. Ví dụ:

√	Thân đệ nhị quá khứ yếu	Phân từ đệ nhị quá khứ
गम् gam “đi”	जग्म् jagm	जग्मिवस् jagm-i-vas
स्था sthā “đứng”	तस्थ् tasth	तस्थिवस् tasth-i-vas

3. Phân từ đệ nhị quá khứ chủ động vị tha cách (participle perfect active parasmaipada) phân độ ba thân và ba thân này được lập với những tiếp vĩ âm sau đây: Thân mạnh: –वांस् –vāṃs Thân yếu: –वत् –vat Thân yếu nhất: –उष् –uṣ

4. Như đã nói trước đây, phân từ đệ nhị quá khứ chủ động rất ít xuất hiện trong Hoa văn Phạn ngữ. Tuy nhiên, một dạng xuất hiện thường xuyên, đó là phân từ đệ nhị quá khứ của gốc विद् vid “biết” với thân yếu đệ nhị quá khứ không được trùng tự hoá là विद्वस् vidvas. Dạng này được liệt kê trong từ điển với nghĩa “trí giả”.

Cách biến hoá ở masc. như từ hình biến hoá bên dưới cho thấy. Nên lưu ý rằng ở nominative singular phụ âm cuối của thân mạnh là –स् –s bị loại bỏ và tuỳ âm –ं –ṃ biến thành âm mũi –न् –n.

	Singular	Dual	Plural
Nominative	विद्वान् vidvān	विद्वांसौ vidvāṃsau	विद्वांसः vidvāṃsaḥ
Accusative	विद्वांसम् vidvāṃsam	विद्वांसौ vidvāṃsau	विदुषः viduṣaḥ
Instrumental	विदुषा viduṣā	विद्वद्भ्याम् vidvadbhyām	विद्वद्भिः vidvadbhiḥ
Dative	विदुषे viduṣe	विद्वद्भ्याम् vidvadbhyām	विद्वद्भ्यः vidvadbhyaḥ
Ablative	विदुषः viduṣaḥ	विद्वद्भ्याम् vidvadbhyām	विद्वद्भ्यः vidvadbhyaḥ
Genitive	विदुषः viduṣaḥ	विदुषोः viduṣoḥ	विदुषाम् viduṣām
Locative	विदुषि viduṣi	विदुषोः viduṣoḥ	विद्वत्सु vidvatsu
Vocative	विद्वन् vidvan	विद्वांसौ vidvāṃsau	विद्वांसः vidvāṃsaḥ

Liên kết đến đây

• Giáo trình Phạn văn I
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 01
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 02
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 01
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 02
• Giáo trình Phạn văn I—Ngữ pháp—Bài thứ 03
• Giáo trình Phạn văn I—Bài tập—Bài thứ 03
• Giáo trình Phạn văn I/Từ vị
• Giáo trình Phạn văn I/Liên tự
• Giáo trình Phạn văn I/Số từ

Xem thêm liên kết đến trang này.